Στην Ελλάδα αναμένεται να έρθουν σύντομα οι 474.000 δόσεις του εμβολίου της Novavax για τον κορωνοϊό, όπως ανακοίνωσε ο Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Υγείας, Μάριος Θεμιστοκλέους. Η Novavax είναι αμερικάνικη εταιρία βιοτεχνολογίας που εδρεύει στο Γκάιτερσμπουργκ του Μέριλαντ και ειδικεύεται στην παραγωγή εμβολίων.
Έχει πάντως ένα μακρύ ιστορικό αποτυχιών, που έφτασαν να απειλούν ακόμα και την ίδια την ύπαρξή της. Σχεδόν σε κάθε εγχείρημά της έφτανε στην πηγή, καθώς τα αρχικά αποτελέσματα των δοκιμών για τα εμβόλιά της ήταν ελπιδοφόρα και σχεδόν πάντα δεν έπινε νερό. Είτε τα εμβόλια αποτύγχαναν στην επόμενη φάση, είτε οι επιδημίες έφταναν στο τέλος τους μέχρι να δημιουργηθούν και δεν υπήρχε πια ανάγκη για αυτά.
Το 2016 και το 2019 η εταιρία «βίωσε» τις δύο μεγαλύτερες αποτυχίες της, στην τελική φάση των δοκιμών για την ανάπτυξη εμβολίου κατά της λοίμωξης RSV και η μετοχή της στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης υπέστη limit down. Στη δεύτερη περίπτωση μάλιστα απειλήθηκε με… διαγραφή.
Τον Ιούλιο του 2020 ωστόσο η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ χορήγησε το ποσό των 1,6 δισ. δολαρίων στη Novavax για την έρευνα και την ανάπτυξη εμβολίου ενάντια στον κορωνοϊό, με στόχο την παράδοση 100 εκατομμυρίων δόσεων για χρήση από τις αμερικανικές αρχές έως τον Ιανουάριο του 2021. Το ποσό έμοιαζε… σκανδαλώδες με βάση το ιστορικό της εταιρίας.
Για ακόμα μία φορά η Novavax δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες, τουλάχιστον σε χρονικό επίπεδο. Μια σειρά μακροχρόνιων καθυστερήσεων – συμπεριλαμβανομένων μεγάλων ζητημάτων παραγωγής – την ανέδειξαν ως την ενσάρκωση κατάρριψης της αντίληψης ότι «όλα έγιναν γρήγορα και πρόχειρα», σε ότι αφορά τα εμβόλια για την Covid-19. Εταιρίες – κολοσσοί όπως η Mercκ απέτυχαν στις κλινικές δοκιμές και άλλες βγήκαν εντελώς εκτός χρονοδιαγράμματος, όπως η Novavax, που είδε την πλάτη των Pfizer, Moderna και η μετοχή της κατρακύλησε ξανά στο χρηματιστήριο.
Σήμερα ωστόσο μπορούμε να πούμε… καλώς την και ας άργησε. Το εμβόλιο που θα μπορούσε να είχε αναχαιτίσει ένα από τα κύματα της πανδημίας αν είχε ριχτεί στη μάχη εξ αρχής, θα τεθεί στη φαρέτρα των υγειονομικών αρχών, έστω με ένα χρόνο καθυστέρηση. Το Nuvaxovid, το οποίο εγκρίθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) και ακολούθως από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), ίσως να αποτελέσει, έστω και τώρα, το «κλειδί» στην επίσπευση ολοκλήρωσης της πανδημίας.
Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για το πρώτο πρωτεϊνικό εμβόλιο που μπαίνει στη μάχη. Έως τώρα είχαμε εγκεκριμένα τα εμβόλια mRNA (Pfizer, Moderna) και τα εμβόλια ιικού φορέα (AstraZeneca, Johnson & Johnson), τα οποία εξακολουθούν να μην αναγνωρίζονται ως ασφαλή από κάποιους. Η τεχνολογία mRNA και ο φόβος αλλοίωσης του DNA έκαναν «ορκισμένους» αρνητές πολλούς σκεπτικιστές, ενώ για την αποστροφή στα άλλα δύο εμβόλια ευθύνεται (θεωρητικά) η πρόκληση θρομβώσεων.
Το εμβόλιο της Novavax είναι το πρώτο με βάση πρωτεΐνες που προκαλούν ανοσοαπόκριση, χωρίς ιό. Η τεχνολογία είναι η πιο κλασική και παρόμοια με εκείνην των εμβολίων κατά της ηπατίτιδας Β και του κοκκύτη, που δημιουργήθηκαν πριν από πολλές δεκαετίες και χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλο τον κόσμο.
Το σκεύασμα περιέχει ένα εργαστηριακό αντίγραφο της πρωτεϊνικής ακίδας που βρίσκεται στην επιφάνεια του ιού SARS-CoV-2. Χρησιμοποιώντας κύτταρα εντόμων, οι επιστήμονες δημιούργησαν ένα νανοσωματίδιο που το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος αναγνωρίζει ως ιό («σωματίδιο που μοιάζει με ιό») — αν και δεν είναι ο ιός — και στη συνέχεια αντιδρά ανάλογα.
Τα νανοσωματίδια δεν περιέχουν DNA του ιού και επομένως προκαλούν λιγότερες παρενέργειες στο ανθρώπινο σώμα. Ωστόσο, η ανθρώπινη ανοσολογική απόκριση είναι ασθενέστερη. Για να την ενισχύσουν οι ερευνητές προσέθεσαν στο «μείγμα» τα λεγόμενα ανοσοενισχυτικά. Στην περίπτωση του εμβολίου Novavax, το ανοσοενισχυτικό είναι η σαπωνίνη.
Τα εμβόλια με βάση τις πρωτεΐνες θεωρούνται τα πιο «ήσυχα» για τον ανθρώπινο οργανισμό. Όταν ένα άτομο λαμβάνει το εμβόλιο, το ανοσοποιητικό του σύστημα θα αναγνωρίσει την πρωτεΐνη στο εμβόλιο ως ξένη και θα παράγει φυσικές άμυνες — αντισώματα και Τ κύτταρα — εναντίον της, άρα θα έχει εκπαιδευτεί να κάνει το ίδιο και θα επιτεθεί στο ενδεχόμενο της πραγματικής λοίμωξης. Το εμβόλιο είναι δύο δόσεων και η πρώτη με τη δεύτερη απέχουν τρεις με τέσσερις εβδομάδες. Έως τώρα έχει εγκριθεί μόνο για ενήλικο πληθυσμό.
Οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ήπιες έως μέτριες σε σοβαρότητα και έχουν υποχωρήσει μέσα σε λίγες μέρες. Οι διογκωμένοι λεμφαδένες και η υψηλή αρτηριακή πίεση εμφανίστηκαν σε λιγότερο από έναν στους 100 ανθρώπους – τα άλλα δεν αξίζει καν να αναφερθούν, καθώς πρόκειται για τα εντελώς κοινά συμπτώματα του πονοκεφάλου, του αισθήματος αδιαθεσίας κ.λ.π.
Οι κύριες δοκιμές έδειξαν ότι το εμβόλιο έχει περίπου 90% αποτελεσματικότητα. Στο παρόν στάδιο υφίστανται περιορισμένα δεδομένα σχετικά με την αποτελεσματικότητα του Nuvaxovid έναντι άλλων παραλλαγών ανησυχίας, συμπεριλαμβανομένου της Όμικρον 2.
Το Nuvaxovid θεωρείται μια εξαιρετική λύση για την θωράκιση των φτωχών χωρών καθώς είναι φθηνότερο από τα εμβόλια mRNA και μπορεί να αποθηκευτεί σε θερμοκρασίες από 2 έως 8 βαθμούς Κελσίου (36 έως 46 βαθμούς Φαρενάιτ), γεγονός που καθιστά πολύ ευκολότερη τη μεταφορά του.
Η Novavax έχει ήδη δεσμευτεί για ένα δισεκατομμύριο δόσεις μέσω του COVAX, ενώ σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας, Stanley Erck, πολλές από τις πρώτες παρτίδες θα πάνε σε φτωχότερες χώρες. «Αυτός ήταν πάντα ο στόχος μας», είπε.
«Αυτό είναι το πέμπτο ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο του χαρτοφυλακίου των εμβολίων μας, το οποίο προσφέρει ευπρόσδεκτη επιπλέον προστασία στον Ευρωπαίο πολίτη έναντι της πανδημίας. Μακάρι αυτή η εξουσιοδότηση να προσφέρει μια ισχυρή ενθάρρυνση σε όλους όσους δεν έχουν ακόμη εμβολιαστεί ή δεν έχουν κάνει ενισχυτική δόση, ότι τώρα είναι η ώρα να το κάνουν», δήλωσε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν.
Τον Αύγουστο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε υπογράψει συμφωνία με την Novavax για 200 εκατομμύρια δόσεις, από τις οποίες οι μισές είναι προαιρετικές. Τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι η γερμανική κυβέρνηση περιμένει πώς και πώς τις δόσεις που της αναλογούν, καθώς θεωρεί ότι το Nuvaxovid είναι το αντίδοτο για τους σκεπτικιστές.