Αποτελεί τόσο συνηθισμένη πρακτική εδώ και δεκαετίες που υπό μία έννοια εντάσσεται στα στοιχεία της νησιωτικής παράδοσης στην Ελλάδα.
Δεν παύει όμως να είναι μια άκρως επικίνδυνη και παράνομη δραστηριότητα. Το ψάρεμα με δυναμίτη είναι ένα διαρκές έγκλημα σε βάρος του περιβάλλοντος αν και συχνά τα θύματά του δεν περιορίζονται στα ψάρια και στο υπόλοιπο θαλάσσιο οικοσύστημα, όπως άλλωστε μαρτυρούν οι αμέτρητες ιστορίες διαμελισμού -ακόμη και θανάτου- εκείνων που αγνόησαν τους νόμους και τους κινδύνους και παίζοντας κορώνα-γράμματα τη ζωή τους , συνεχίζουν να σπέρνουν τον θάνατο.
Τραγικές συνέπειες
Κάποιος που δεν έχει γνώση των στοιχείων που συλλέγουν καθημερινά η ετήσια βάση ή δεν ασχολείται συστηματικά με την αλιεία, δύσκολα θα καταλάβει τις τραγικές συνέπειες του δυναμίτη. Σύμφωνα με Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», η παράκτια παραγωγή στην Ελλάδα παρουσιάζει μείωση που ξεπερνά το 50% τα τελευταία χρόνια. Οι ίδιοι οι ψαράδες μπορούν εμπειρικά να επιβεβαιώσουν τα ευρήματα των ερευνών, ενώ και οι ίδιοι είναι από αυτούς που πλήττονται περισσότερο από όλους από αυτήν την πρακτική.
Οι παράνομες ψαριές διοχετεύονται στην αγορά, δίχως παραστατικά αλίευσης, στη μισή τιμή από την κανονική, χάρις σε ορισμένους τύπους που λειτουργούν ως κλεπταποδόχοι και αναλαμβάνουν το «έργο» του να προμηθεύσουν τα μαγαζιά. Στις Κυκλάδες, περιοχές του Αιγαίου, νότια και δυτικά της Πελοποννήσου, στην Κρήτη αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδας ο δυναμίτης ζει και βασιλεύει, παίρνοντας πού και πού ως αντίτιμο και κάποιο μέλος ή ακόμη και την ζωή εκείνων που επιμένουν να τον χρησιμοποιούν.
https://www.youtube.com/watch?v=Ft124u-MZBU
Έθιμο και παράδοση
Για πολλές από αυτές τις κλειστές νησιωτικές κοινωνίες, το μασούρι αποτελεί ένα στοιχείο ενσωματωμένο στην κουλτούρα και τα έθιμα του κάθε τόπου. Όμως όπως συμβαίνει με αρκετά άλλα πράγματα που έρχονται από το παρελθόν, δεν σημαίνει πως αυτή η σύνδεση με την «παράδοση» είναι αρκετή για να δικαιολογήσει την χρήση του.
Κάποτε, σε άλλες εποχές και υπό εντελώς διαφορετικές συνθήκες, όταν το πιάτο του ψαρά ήταν συνήθως άδειο, η χρήση του δυναμίτη ήρθε να δώσει λύσεις και –αν και με ρίσκο, ήταν μια μέθοδος αλίευσης που άλλαζε τις ισορροπίες, οι οποίες έμοιαζαν και ήταν σε βάρος των αλιέων.
Βέβαια τότε οι θάλασσες ήταν γεμάτες από αλιεύματα και οι σημερινές συνέπειες έμοιαζαν με σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Ήρθε, όμως, η ίδια η ζωή να επιβεβαιώσει τους χειρότερους φόβους.
Μπουρλοτιέρηδες
Συνήθως όταν ακούς ψάρεμα μα δυναμίτη, φέρνεις στο μυαλό σου ροζιασμένα χέρια και ρυτιδιασμένα από την αλμύρα και την θάλασσα πρόσωπα. Αυτά δεν είναι τίποτα παραπάνω από εικόνες του παρελθόντος. Όταν αυτοί οι «φτωχοδιάβολοι» έφταναν στο σημείο στο να αδειάσουν από ΤΝΤ βόμβες που είχαν ξεμείνει από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο! Σήμερα δεν υπάρχει ιδιαίτερη «τιμή» πίσω από αυτόν τον τρόπο ψαρέματος. Συντελείται με πολύ πιο σύγχρονα «όπλα» και είναι καταστροφικός όσο κανένας άλλος.
Χειρότερο από κάθε τι σχετικό με τον δυναμίτη είναι αυτή η «μαζικότητα» καταστροφής που συνεπάγεται η χρήση του. Ο δυναμίτης δεν ξεχωρίζει τα ψάρια ούτε επιλέγει μόνο εκείνα που φέρνουν κέρδος. Καταστρέφει τα πάντα. Ακόμη και το φυτοπλαγκτόν, μετατρέποντας τους βυθούς σε απέραντα νεκροταφεία. Υπολογίζεται ότι περίπου το 70 με 80 % των αλιευμάτων δεν μαζεύεται ποτέ. Είτε επειδή πρόκειται για ψάρια ευτελούς αξίας, είτε επειδή δεν προλαβαίνουν να τα μαζέψουν λόγω του «κυνηγητού» με το λιμενικό που ακολουθεί μετά από κάθε μεγάλη έκρηξη που γίνεται αντιληπτή.
Η μέθοδος
Σήμερα το ψάρεμα με δυναμίτη μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Κάποιοι προτιμούν να ρίχνουν τα μασούρια τους από την στεριά. Πρώτα μαζεύουν τα ψάρια και στη συνέχεια… μπουμπουνάνε. Άλλοι, οι πιο «επαγγελματίες», χρησιμοποιούν τα σόναρ από τα πλοιάριά τους, ρίχνουν, απομακρύνονται από το σημείο και όταν αντιληφθούν πως δεν πλησιάζει κάποιο σκάφος του λιμενικού, επιστρέφουν με δύτες και περισυλλέγουν τα αποτελέσματα της εγκληματικής δράσης τους.
Όσο παράξενο κι αν μοιάζει όταν μιλάμε για κάτι τόσο θορυβώδες όσο η χρήση δυναμίτιδας, η συγκεκριμένη δραστηριότητα υφίσταται λόγω του νόμου της σιωπής που βασιλεύει ακόμη στις συγκεκριμένες περιοχές. Η εντοπιότητα, οι φιλικές ή οικογενειακές σχέσεις αλλά και η στρεβλή νοοτροπία περί αλληλεγγύης αφήνει συνήθως στο απυρόβλητο εκείνους που δρουν σε βάρος του συνόλου. Όπως συμβαίνει και με τόσα άλλα πράγματα γύρω μας (και σε κλίμακα πολλές φορές μεγαλύτερη σε σχέση με την παράνομη αλιεία) η κάθε γενιά λειτουργεί έχοντας κατά νου ότι θα στείλει τον… λογαριασμό της καταστροφής στην επόμενη. Μόνο που πια φαίνεται πως η κατάσταση είναι οριακή. Το 96% της θαλάσσιας ζωής στην Μεσόγειο υπεραλιεύεται. Εκτός του δυναμίτη, υπάρχουν και οι τράτες ή τα παραγάδια που επιφέρουν τα ίδια αποτελέσματα.
Έτσι οδηγούμαστε σε έναν φαύλο κύκλο από τον οποίο δεν υπάρχει έξοδος και διαφυγή. Οι ψαράδες μοιάζουν το ίδιο εγκλωβισμένοι με τα θύματά τους. Η υπεραλίευση οδηγεί σε περιορισμό των ψαριών και η απάντηση είναι μόνο η ακόμη μεγαλύτερη εντατικοποίηση της αλιείας. Έτσι, όμως, δεν υπάρχει καμία ελπίδα…