Πριν από 25 χρόνια, το ιταλικό Istituto Nazionale Dramma Antico, δηλαδή το Εθνικό Ινστιτούτο Αρχαίου Δράματος, δικαιώθηκε για την πρότασή του αναφορικά με το Κολοσσαίο στη Ρώμη.
Το 2000 αποτέλεσε Ιερό Έτος για τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, εξ ου και η ιδέα που αφορούσε ένα από τα πιο εμβληματικά μνημεία παγκοσμίως.
Το INDA πρότεινε να ανέβουν αρχαίες τραγωδίες, το «πράσινο φως» άναψε και η ιστορία έγραψε.
Οι εκδηλώσεις ονομάστηκαν «Κολοσσαίον 2000-Σχέδιο Σοφοκλή», ενώ διενεργήθηκαν από το ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού, την Αρχαιολογική Υπηρεσία του και τον δήμο Ρώμης.
Το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας έκανε την αρχή στις 19 Ιουλίου με τον «Οιδίποδα Τύραννο», τον οποίο υποδύθηκε ο Γρηγόρης Βαλτινός.
Η επιλογή του Σοφοκλή δεν ήταν τυχαία, αφού τον 16ο αιώνα η εν λόγω παράσταση είχε παρουσιαστεί στο Teatro Olimpico της Βιτσέντσα, δηλαδή το πρώτο ιταλικό αμφιθέατρο του οποίου η αρχιτεκτονική βασίστηκε στα αρχαία ελληνικά.
Πέραν του Γρηγόρη Βαλτινού, είχαν πρωταγωνιστήσει οι: Μάνος Σταλάκης (Ιερεύς), Στέφανος Κυριακίδης (Κρέων), Κώστας Γαλανάκης (Τειρεσίας), Τζένη Γαϊτανοπούλου (Ιοκάστη), Γιάννης Ροζάκης (Άγγελος), Ιάκωβος Ψαρράς (Θεράπων) και Θέμης Πάνου (Εξάγγελος).
Τα σκηνικά και κοστούμια της παράστασης ήταν του Γιώργου Ζιάκα, η μουσική του Δημήτρη Καμαρωτού, οι φωτισμοί του Αντώνη Παναγιωτόπουλου, η κίνηση της Βάσως Μπαρμπούση και η μουσική διδασκαλία της Μελίνας Παιονίδου.
Ο σκηνοθέτης Βασίλης Παπαβασιλείου είχε πει τα εξής στη συνέντευξη Τύπου: «Ένα έργο επίκαιρο στην εποχή μας, η οποία… υπόσχεται ότι η ευτυχία μπορεί να προγραμματιστεί μέσα από φαρμακευτικές αγωγές. Είμαστε και εμείς παιδιά της πλάνης, όπως και ο Οιδίποδας.
Όποιος ποθεί να γνωρίσει, να μάθει, είναι καταδικασμένος να πλανηθεί, άρα και να περιπλανηθεί. Η παράσταση αυτή είναι ένας αγώνας της ελληνικής γλώσσας. Στο έτος 2000 μπορούμε να είμαστε ανεξίθρησκοι και να μην υποκύπτουμε σε μονοδιάστατες απόψεις.
Μπροστά στο κείμενο του Σοφοκλή, κάθε σκηνικός ερμηνευτής βρίσκεται σε κατάσταση ανάλογη με αυτήν που αντιμετώπισε ο Οιδίποδας του μύθου απέναντι στη Σφίγγα. Αίνιγμα είναι το ίδιο το κείμενο. Και είναι μεγάλος ο πειρασμός να υποκατασταθεί στο αίνιγμα η λύση του, στην απορία η εξήγησή της».
Το επιβλητικό μνημείο, το οποίο όταν χτίστηκε μπορούσε να φιλοξενήσει 87.000 θεατές, είχε περιορίσει τον αριθμό σε μόλις 700 (400 καθήμενοι και 300 όρθιοι, λόγω των ανησυχιών των αρχαιολόγων), ενώ από τα 2.000 τετραγωνικά μέτρα της αρένας, η σκηνή καταλάμβανε μόλις τα 400 εξ αυτών.
«Το Κολοσσαίο ήταν ένα μέρος σχεδιασμένο για να σκοτώνει ανθρώπους. Και τώρα μας σκοτώνει», είχε πει ο Γρηγόρης Βαλτινός, καθότι μαθημένος να παίζει σε μικρότερα θέατρα, πιο βολικά και με σωστή ακουστική.
Η κατασκευή της σκηνής απαιτούσε πέντε χρόνια μελέτης και εργασιών αποκατάστασης από μία διεθνή ομάδα αρχαιολόγων και μηχανικών, οι οποίοι τοποθέτησαν ένα ξύλινο δάπεδο πάνω σε ένα τμήμα των κατεστραμμένων διαδρόμων και των υπόγειων σηράγγων, όπου κάποτε μονομάχοι και εγκλωβισμένα θηρία περίμεναν την έναρξη των αγώνων.
Οι θεατές, στην πλειοψηφία τους σημαίνοντα στελέχη του πολιτικού, επιχειρηματικού και καλλιτεχνικού κόσμου, δυσκολεύονταν να διαβάσουν την ιταλική μετάφραση που είχε διανεμηθεί, απόρροια του αμυδρού φωτισμού (ορισμένοι έκαναν χρήση αναπτήρα).
Παρόντες, μεταξύ άλλων, ήταν ο πρόεδρος Κάρλο Ατζέλιο Τσάμπι, η Τζοβάνι Μελάντρι (υπουργός Πολιτισμού της χώρας), ο Θεόδωρος Πάγκαλος (υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας) και αξιωματούχοι της τοπικής κυβέρνησης.
Η ουσία είναι ότι, έπειτα από 1.500 χρόνια, το θρυλικό Κολοσσαίο άνοιξε ξανά τις πόρτες του. Αυτή τη φορά όχι για μονομαχίες. Το Εθνικό Θέατρο έφερε τον ελληνικό πολιτισμό, γνωρίζοντας την παγκόσμια αποθέωση.
Η ίδια παράσταση παίχτηκε στη Νέα Υόρκη και σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές.