Κάθε φορά που βγαίνω από μια παράσταση κωμικού χαρακτήρα, σκέφτομαι ότι το πιο δύσκολο πράγμα στην κωμωδία είναι να αφήσεις ένα αποτύπωμα. Να βγει ο θεατής έξω από το χώρο του θεάτρου και να νιώθει πως όσο περνάει ο χρόνος, διαμορφώνεται κάτι μέσα του. Κι ας ξεθωριάσει λίγο αργότερα. Ίσως να είναι και το πιο δύσκολο πράγμα να διαχειριστεί κανείς.
Το δράμα δεν έχει τέτοια. Όλοι μας πονάμε στα ίδια πράγματα. Με διαφορετικό τρόπο μεν, στα ίδια δε. Στην κωμωδία φαίνονται οι διαφορές. Ακόμα περισσότερο για την αρχαία κωμωδία, που είναι μια κατ΄εξοχήν πηγή μηνυμάτων. Σατιρικό δράμα θα μπορούσαμε να πούμε πιο γενικόλογα. Δράμα διά της απομυθοποίησης του θα έλεγα εγώ.
Οι Θεσμοφοριάζουσες που έχτισε ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος για το Φεστιβάλ Αθηνών και ολοκλήρωσαν τη διαδρομή τους χθες βράδυ στο Ηρώδειο, είναι μια αρχαία κωμωδία που σε κάθε της στιγμή απεμπολεί αυτό το καθαγιασμένο και γίνεται απόλυτη στην ιδιότητα της. Διακωμωδούμε, εστιάζουμε, αλλά δεν επιβαρύνουμε με περιττά νοήματα τον σκοπό μας.
Με έναν θίασο που ταιριάζει απόλυτα, που έχει περάσει χρόνο μαζί στις πρόβες αλλά και στο θεατρικό του παρελθόν, οι Θεσμοφοριάζουσες προσφέρουν ένα αναπάντεχο αποτέλεσμα. Μια πολύ πειραγμένη οπτική της κωμωδίας του Αριστοφάνη, που δεν ξενίζει. Αντιθέτως, εισπνέεται από τον θεατή με τόση ευχαρίστηση και αρμονία, ώστε νιώθει ότι έτσι ταιριάζει καλύτερα.
Για όσους είχαν την τύχη να τη δουν νωρίτερα από το κύκνειο άσμα της, θα παρατήρησαν κάποια πράγματα. Την πίστη του σκηνοθέτη στον αυτοσχεδιασμό των ηθοποιών για παράδειγμα. Ειδικά στο σημείο που ο Μάκης Παπαδημητρίου ως Μνησίλοχος μηχανεύεται τρόπους για να καλέσει στην Πνύκα και στα Θεσμοφόρια τον Ευρυπίδη, είναι σαν να μεταφέρεσαι νοερά στις πρόβες και να ακούς τις κατευθύνσεις.
«Εσύ Οδυσσέα, θέλω να κάνεις τον Ευρυπίδη που υποδύεται τον Πρωτέα σαν 14χρονος που μόλις έχει ανακαλύψει τι σημαίνει εφηβεία, τι έχει στο παντελόνι του και πόσο περίεργη είναι η μετάβαση της φωνής του». «Εσύ Γιώργο (Χρυσοστόμου), θέλω να κάνεις τον Σκύθη τοξότη σαν έναν χουλιγκάνο του φαλλοκρατισμού, κάπως αλλοδαπό».
Αυτό είναι στο μυαλό μου και η ομορφιά της σάτιρας. Να επιλέγεις τα χαρακτηριστικά εκείνα που όλοι μας θέλουμε να «χλευάσουμε», αλλά δεν το κάνουμε στο όνομα κάποιας συστολής ή αιδούς. Οι Θεσμοφοριάζουσες είναι τολμηρές και αυτό το επιτυγχάνουν και με τις τόσες αναφορές τους σε στοιχεία της pop culture και με την άνετη αυθάδεια. Την αποποινικοποίηση της βωμολογίας. Σεναριακά και σκηνοθετικά είναι άρτια στημένα και εναλλασσόμενα αυτά.
Ένα άλλο στοιχείο στο οποίο θέλω να σταθώ είναι σε αυτόν τον τονισμό της κατάργησης της έμφυλης ιδιότητας. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος το πράττει και δεν το πράττει. Ενώ δηλαδή στον πυρήνα της παράστασης κυριαρχεί η γυναικεία ενδυμασία, οι γυναικείοι άρρενες (τέθηλυ αποκαλούν τον Αγάθωνα), από την άλλη οι άντρες-ηθοποιοί είναι αυτοί που τα ονόματά τους αναφέρονται εξ αρχής. Είναι αυτοί που λειτουργούν ως ξεχωριστές οντότητες.
Οι γυναίκες των Θεσμοφορίων είναι ένα στόμα, μια φωνή. Ένας χορός. Κι αυτό δεν συμβαίνει με κάποια διάθεση να δειχτεί κάποιος ως ανώτερος από τον άλλον. Συμβαίνει με διάθεση να δοθούν ισότιμα χαρακτηριστικά στα δύο φύλα.
Εκτίμηση και αίσθηση μου είναι ότι ο Αριστοφάνης είχε μια μηχανή του χρόνου τότε, μπήκε σε αυτήν, ήρθε στο 2018, σκάναρε τον Μάκη Παπαδημητρίου, τον Γιώργο Χρυσοστόμου, τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, τη Νάντια Κοντογεώργη και κάθε άλλο πρόσωπο του θιάσου, γύρισε στην εποχή του και έγραψε τις Θεσμοφοριάζουσες.
Από τα τεχνάσματα των δημιουργών και τις εμπνεύσεις των πρωταγωνιστών, το έργο καταφέρνει να μείνει. Να πετύχει τον δύσκολο στόχο της κωμωδίας, της σάτιρας. Να αφήσει κάτι μέσα. Να μην αφήσει κενά, αλλά ούτε να αποθέσει κάποιο βαρίδι. Τόσο ελαφρό και τόσο βαρύ όσο χρειάζεται.
Ταυτότητα Παράστασης:
Μετάφραση: Παντελής Μπουκάλας
Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Μουσική: Νίκος Κυπουργός
Ενδυματολόγος: Άγγελος Μέντης
Σκηνογράφος: Μαγδαληνή Αυγερινού
Χορογραφίες: Σεσίλ Μικρούτσικου
Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Παντελής Δεντάκης
Μουσική διδασκαλία – Μουσικός: Αναστάσης Σαρακατσάνος
Παίζουν:
Μάκης Παπαδημητρίου (Μνησίλοχος)
Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος (Ευριπίδης)
Γιώργος Χρυσοστόμου (Αγάθονας, τοξότης)
Νάντια Κοντογιώργη (Μίκα)
Ελένη Ουζουνίδου (Κηρύκαινα)
Άνδρη Θεοδώτου (Κρίτυλλα)
Μαρία Κατσανδρή (Φιλίστη)
Γιώργος Παπαγεωργίου (Υπηρέτης του Αγάθονα, Κλεισθένης)
Χορός: Βαλέρια Δημητριάδου, Ειρήνη Μακρή, Κατερίνα Μαούτσου, Ίριδα Μάρα, Φραγκίσκη Μουστάκη, Ελένη Μπούκλη, Ηλέκτρα Σαρρή, Νατάσα Σφενδυλάκη, Αντιγόνη Φρυδά