Μια Αιωνιότητα και μια Ημέρα. Τοπίο στην Ομίχλη. Ταξίδι Στα Κύθηρα. Το Βλέμμα του Οδυσσέα. Ο Μελισσοκόμος. Η Σκόνη του Χρόνου. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος σημάδεψε μια για πάντα το σινεμά μιας ολόκληρης χώρας.
Το έκανε σε τέτοιο βάθος που η αίσθηση είναι πως κανείς δεν μπορεί πραγματικά να καταλάβει ποιος ήταν και τι ήταν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Διαβάζεις τις τιμές που του είχαν επιδαψιλεύσει λεκτικά και εμπράκτως άνθρωποι όπως ο Χέρτζογκ, ο Κουροσάβα, ο Μπέργκμαν και εντυπωσιάζεσαι. Μπορείς όμως να πεις ότι αυτό περνάει μέσα σου ως πραγματικό δέος ή είναι απλώς ένα fact;
Προσωπικά δεν μπήκα ποτέ στη διαδικασία να το σκεφτώ κι ούτε να πολυαναλύσω τις δύο ταινίες του που έχω δει. Ακόμα κι αν είχα δει και τις 13, πάλι δε νομίζω πως θα μπορούσα να είμαι ένας επαρκής κριτής. Γιατί ο Αγγελόπουλος με κάποιο τρόπο καταργούσε αυτή τη συναισθηματική εξάρτηση του καθενός ατομικά. Δεν μετρούσε δηλαδή μόνο ο τρόπος που σου μιλούσε εσένα του αδαή θεατή. Είχε τεράστια σημασία να παίρνεις διδάγματα για την τέχνη της αφήγησης. Είχε σημασία να ήσουν με όλες τις αισθήσεις ορθάνοιχτες και τη μνήμη σου αδειασμένη όταν έβλεπες κάποιο έργο του ή τον άκουγες να μιλάει ο ίδιος για τη δουλειά του.
Και πάλι, ήταν πανδύσκολο να καταρτιστείς για να μπορέσεις να αναμετρηθείς με έναν έλεγχο μαζί του. Ίσως να είχες μέσα σου ένα βίωμα παλιννόστησης, αλλά πάλευες για να αιχμαλωτίσεις την δική του επιστροφή στην πατρίδα όπως απεικονιζόταν στις ταινίες του. Ίσως να είχες μέσα σου πάθος για τα τοπία τα καλυμμένα από τα σημεία του καιρού, αλλά κόπιαζες για να κρατήσεις έστω και για λίγο τα ομιχλώδη τοπία του.
Θα θέλαμε πολύ να τον ακούσουμε να μιλάει για το Ενήλικοι στην Αίθουσα και να μας πει κάτι που μπορεί εμείς να μην το είχαμε καταλάβει. Θα θέλαμε πολύ να έχει δείξει ο ίδιος πρώτος την Ιστορία της κρίσης καθώς γραφόταν. Θα θέλαμε εμείς ως γενιά να τον δούμε σε αυτή τη δεκαετία που μάθαμε να διαβάζουμε κάπως καλύτερα το σινεμά και να μην τον θεωρούμε έναν σκηνοθέτη του παρελθόντος, αλλά έναν σκηνοθέτη της εποχής μας.
Θα θέλαμε να μπορούμε να μιλάμε για εκείνον σαν να τον έχουμε ζήσει, σαν να έχουμε οικειοποιηθεί όλη του τη ζωή επειδή είδαμε δύο ταινίες του όταν κυκλοφόρησαν κι ήμασταν πια έτοιμοι κι ανοιχτοί να τις δούμε.
Δεν αξίζει να μακαρίζεις όσα έφερε το παρελθόν μετά από τόσο καιρό. Αλλά θα παραμένει πάντοτε ένα μυστήριο για ανθρώπους της δικής μου γενιάς και λίγο μικρότερους ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Ούτως ή άλλως ήταν και παραμένει ένα μυστήριο για μεγαλύτερους και πολύ πιο καταρτισμένους από εμάς.
Πιθανότατα δεν θα βρεθεί ποτέ το τέρμα του δρόμου στο ερώτημα για το αν έχουμε καταλάβει πραγματικά τι σπουδαία προσωπικότητα γέννησε ο τόπος μας και μιλούσε τη μητρική μας γλώσσα, αυτή στην οποία μπορούμε να πιάσουμε την ανάγκη και το συναίσθημα με λιγότερη δυσκολία και κόπο.
Αν όμως για κάτι μπορούμε να απαντήσουμε είναι πως εξαπλωνόταν στους ανθρώπους με τους οποίους δούλευε και τους οδηγούσε σε μια έκρηξη. Μπορεί να κάνω και λάθος, αλλά στο Βλέμμα του Οδυσσέα είδα τον καλύτερο Βέγγο που έχω δει. Κι αυτό θα ίσχυε ακόμα κι αν δεν ήταν ένας ρόλος σε αντιδιαστολή με το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του Βέγγου.
Κι αυτή η διαπίστωση ίσως είναι ό,τι πιο κοντινό μπορεί να υπάρξει σε απάντηση για το ερώτημα.
Δεν θα μπορέσουμε να κοιτάξουμε ποτέ κατάματα τον ήλιο, αλλά τουλάχιστον μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για την ύπαρξη και τη δράση του από τις σκιές στην καιόμενη άσφαλτο και στο ξεφτισμένο τσιμέντο!