Ο λόγος που ο άνθρωπος αποφάσισε να εξερευνήσει τον κόσμο στον οποίο ζει και να πάει πέρα από τα γνωστά ως τον 14ο αιώνα όρια, ήταν κυρίως οικονομικός σε επίπεδο συνειδητό, για να ανακαλύψει δηλαδή μέρη με νέες πλουτοπαραγωγικές πηγές όπως τα μπαχαρικά.
Σε επίπεδο μη συνειδητό όμως, ο λόγος ήταν και παραμένει εσαεί ένας: είναι εξερευνητής και θέλει να μαθαίνει τα πάντα. Δεν θέλει μόνο να τα μαθαίνει. Θέλει και να τα μοιράζεται.
Το ταξίδι σε μια χώρα μακριά από τον τόπο σου, άρα και σε μια χώρα με πιθανότατα διαφορετική γλώσσα και πολιτισμικά χαρακτηριστικά, είναι ένα ταξίδι που σε βγάζει από την comfort zone σου και σου δείχνει που μπορεί να φτάσει ο πραγματικός σου εαυτός.
Αν αυτό ισχύει μια φορά ως γενικός κανόνας, για τον Αλέξανδρο Τσούτη ισχύει πάνω από δέκα. Να μου συγχωρείτε την υπερβολή, αλλά πρόκειται για έναν άνθρωπο που στη ζωή του έχει κάνει τα κλασικά ταξίδια στην Ευρώπη, αλλά στην συλλογή του έχει και μια πλειάδα από ταξίδια σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Και δεν μιλάμε για μέρη που είναι συνυφασμένα μιας άνεσης ή μιας κάποιας σύνδεσης με τα ιδανικά του δυτικού πολιτισμού.
Μιλάμε για ταξίδια σε χώρες που μπορεί να είναι ως και καθημαγμένες, όπως η Συρία, όπου βρέθηκε το 2019. Μεταξύ άλλων, στο άκρως κατατοπιστικό blog του με τίτλο Trip In Pictures (μπορείς να το βρεις εδώ) θα βρεις μια διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια που περιλαμβάνει: περιγραφή ταξιδιών στη Μέση Ανατολή, σε όλη σχεδόν την Αφρική, στη Λατινική Αμερική και στην Ωκεανία, εικόνες άκρως χαρακτηριστικές για την κουλτούρα και τον τρόπο ζωής λαών μακρινών απ΄αυτό που εννοούμε Δύση και ενδεχομένως το θάρρος να βάλεις κι εσύ στο πρόγραμμα σου ένα ταξίδι σαν και του Αλέξανδρου.
Δεν ξέρω πόσοι άνθρωποι μπορούν να πουν ότι έχουν βρεθεί έστω στα μισά μέρη από τον Αλέξανδρο. Είμαι βέβαιος πως οι φίλοι του θα τον φωνάζουν Μάρκο Πόλο ή Ιούλιο Βέρν. Είναι από τα πράγματα που ξέχασα να τον ρωτήσω. Αλλά όλες τις υπόλοιπες απορίες που γεννιούνται σε κάποιον που μαθαίνει τα ταξίδια του, απαντώνται στη συνέντευξη που μας έδωσε και, πολύ περισσότερο, στις εκτενείς παρουσιάσεις στο Trip In Pictures.
– Απ΄ό,τι είδα στο blog σου, έχεις γυρίσει πολύ πάνω από τη μισή Αφρική και όλη τη Μέση Ανατολή, τη Λατινική Αμερική και στην Ωκεανία έχεις πάει επίσης σε λιγότερο δημοφιλείς προορισμούς. Κι από την Ευρώπη έχεις βάλει 2-3 ταξίδια. Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που πρέπει να πληροί ένας προορισμός για να τον βάλεις στο πρόγραμμα;
Πράγματι, οι προορισμοί μου προσανατολίζονται σε τόπους που ίσως δεν έχουν αλλοιωθεί πλήρως από την παγκοσμιοποίηση και γενικά προσπαθώ να αποφεύγω τα τουριστικά routes. Αναζητώ ό,τι αυθεντικό έχει απομείνει από τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, τα έθιμα και τους πολιτισμούς που δε φιλοξενούνται απαραιτήτως σε μουσεία.
Αναζητώ τον Άνθρωπο και μιας και η ταξιδιωτική φωτογραφία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των ταξιδιών μου αποτελώντας ανάγκη καλλιτεχνικής μου έκφρασης, η θεματολογία των εικόνων που δημιουργώ είναι σχεδόν πάντα ανθρωποκεντρική. Σε ότι αφορά την Ευρώπη, δε με συγκινεί ιδιαίτερα ως προορισμός, ταξιδιωτικά και φωτογραφικά. Θεωρώ ότι πληροφορίες για ευρωπαϊκές πόλεις αφθονούν στο διαδίκτυο και δεν υπάρχει λόγος να τις καλύψω εγώ, ούτε έχει μεγάλο βιωματικό ενδιαφέρον για τον αναγνώστη ένα ταξίδι στο Παρίσι παραδείγματος χάριν.
– Πότε ήταν η στιγμή που αποφάσισες ότι θες να δεις τον κόσμο που κρύβεται κάτω από τον δυτικό πολιτισμό και να πας σε μέρη που σίγουρα δεν είναι συνώνυμα της άνεσης, όπως το Μπανγκλαντές που το διάβασα ολόκληρο και κατάλαβα ότι θέλει πολλά κότσια να το κάνεις;
Η καταλυτική στιγμή της απόφασής μου να κάνω το ταξίδι σκοπό ζωής ήταν… ένα ταξίδι. Συγκεκριμένα, το 2ο ταξίδι μου εκτός Ευρώπης, ήταν στην εκπληκτικού φυσικού κάλλους Βενεζουέλα, όπου ανακάλυψα έναν «χαμένο κόσμο» και κόλλησα το αθεράπευτο «ταξιδιωτικό μικρόβιο». Σίγουρα η άνεση δεν υφίσταται στους περισσότερους προορισμούς που επιλέγω και στον τρόπο που ταξιδεύω. Θα τα χαρακτήριζα κυρίως ταξίδια εμπειρίας και όχι αναψυχής. Το Μπαγκλαντές σίγουρα δεν ανήκει στα πιο δύσκολα ταξίδια που έχω κάνει, άλλωστε δεν αποτελεί εμπόλεμη ζώνη ή χώρα με πολύ υψηλή εγκληματικότητα.
Ο Αλέξανδρος στη Συρία, 2019
– Ποιο ήταν το πρώτο ταξίδι που έκανες;
Δε θα αναφερθώ σε Λονδίνα, Άμστερνταμ ή Βερολίνα (στο τελευταίο έχω ξεχάσει να πάω). Το πρώτο μου ταξίδι εκτός Ευρώπης ήταν στην Κούβα, το 2004 επί ηγεσίας Fidel Castro. Η αλήθεια είναι ότι δεν ξετρελάθηκα, ίσως γιατί ο τουρισμός είχε ήδη έντονη την επιρροή του αλλά κυρίως γιατί δημιουργούσε μία έντονη κοινωνική ανισότητα σε σχέση με το ντόπιο πληθυσμό, μια συνθήκη για την οποία δεν ήμουν προετοιμασμένος.
Οι περισσότεροι έχουμε στο μυαλό μας την εικόνα της Κούβας με τα αυτοκίνητα-αντίκες, τα πούρα, τη salsa και τα mojito. Όλα αυτά τα στερεοτυπικά πράγματι αφθονούν στο νησί, όμως εγώ προσωπικά δεν κατάφερα να αγνοήσω τη στέρηση, την ανέχεια και την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που βιώνουν οι Κουβανοί, και να κάνω ανέμελα τη dolce vita μου.
– Ποιο είναι αυτό που θυμάσαι πιο έντονα ίσως γιατί να ήταν αυτό που σε άλλαξε/γοήτευσε περισσότερο ή γιατί μπορεί να αποτέλεσε την επιβεβαίωση στο τι αναζητάς από ένα ταξίδι;
Η επιβεβαίωση έρχεται σε κάθε ταξίδι, όταν επιτυγχάνω την πραγματοποίησή του ξεπερνώντας τις δυσκολίες, τις αναποδιές αλλά και τους προσωπικούς μου φόβους και ανασφάλειες. Γιατί ακόμα και μετά από τόσα απαιτητικά ταξίδια, πάντα έχω αγωνία πριν το επόμενο. Αυτό ίσως είναι και το στοιχείο που πλέον αναζητώ επιλέγοντας έναν προορισμό… την περιπέτεια!
– Από τα όσα είδα στο blog, όλα σου τα ταξίδια είναι δίχως παρέα. Αυτό είναι πάντοτε μια επιλογή ή δεν είναι εύκολο να σε ακολουθήσει κανείς σε τέτοιες αποστολές;
Ίσως δημιουργείται η εντύπωση αυτή γιατί στο blog δε δημοσιεύω τα προσωπικά δεδομένα των συνταξιδιωτών μου. Η πραγματικότητα είναι ότι συνήθως ταξιδεύω με παρέα, που αποτελείται σε κάποιες περιπτώσεις από έναν ή το πολύ δύο φίλους με αντίστοιχη ταξιδιωτική εμπειρία. Ακόμα, με σχέσεις της ζωής μου έχω πραγματοποιήσει επίσης αρκετά. Η παρέα σε ένα ταξίδι, προσφέρει πολλά πέρα από τον επιμερισμό κάποιων εξόδων.
Είναι όμορφο να μοιράζεσαι εικόνες, στιγμές, εμπειρίες που δύσκολα θα περιγράψεις ή θα αποτυπώσει ο φωτογραφικός σου φακός. Ακόμα, η παρέα σου προσφέρει στιγμές γέλιου αλλά και αλληλοστήριξη στις αναποδιές, σε παρακινεί στο να κάνεις πιο παράτολμα πράγματα και σε κάνει λιγότερο ευάλωτο σε εχθρικές περιστάσεις. Αν χρειαστεί όμως, απολαμβάνω και μόνος μου εξίσου το ταξίδι, όπως για παράδειγμα στο Μπαγκλαντές που αναφέρατε.
– Ποια είναι η σχέση που ανέπτυξες με τον εαυτό σου μετά από τα πρώτα ταξίδια που έκανες μόνος και αν υπήρξαν πράγματα που ανακάλυψες για σένα, τα οποία δεν ήξερες ή δεν πίστευες ότι έχεις;
Γενικότερα, είτε μόνος είτε με παρέα, είτε οργάνωσα εγώ το ταξίδι, είτε μοιράστηκαν οι πρωτοβουλίες, με έκανε να πιστέψω περισσότερο στον εαυτό μου και τις ικανότητές μου, να απεγκλωβιστώ από την ανασφάλεια που προκαλεί η υπερπροστατευτική γαλούχηση της ελληνικής οικογένειας, αλλά και να αντιληφθώ ότι ο κόσμος δεν είναι τόσο τρομακτικός όσο νομίζουμε.
Στο Καμερούν με μια γυναίκα από τοπική φυλή
– Μπορεί οι περισσότεροι προορισμοί σου να χαρακτηρίζονται από φθηνή ζωή, αλλά και πάλι δεν παύει να είναι ένα ταξίδι με αεροπορικά και διαμονή. Καθώς τα έβλεπα, φανταζόμουν ότι είτε έχεις μια καλή δουλειά είτε κάνεις διαρκώς savings για τα ταξίδια και ενδεχομένως να έχεις μειώσει άλλου είδους διασκέδαση. Ισχύουν αυτές οι σκέψεις;
Όπως σωστά αναφέρετε, οι προορισμοί αυτοί έχουν πολύ χαμηλότερο κόστος ζωής από τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Βέβαια θα ήθελα να επισημάνω ότι κάποιοι δυσπρόσιτοι και μη τουριστικοί προορισμοί, ανεξάρτητα με το αν πρόκειται για φτωχές χώρες της Αφρικής ή της Ωκεανίας, έχουν αδικαιολόγητο κόστος για ανύπαρκτες υποδομές. Τη διαμονή μου γενικά την επιλέγω επί τόπου με γνώμονα το κόστος.
Κατά τα άλλα, έχω την τύχη να εργάζομαι -γιατί τίποτα δεν είναι δεδομένο στις μέρες μας- και προσπαθώ να διατηρώ χαμηλά τα λειτουργικά μου έξοδα και τις περιττές διασκεδάσεις ώστε να εξοικονομώ για τα ταξίδια. Τα αεροπορικά εισιτήρια βέβαια δεν είναι φτηνά όταν ταξιδεύεις στην άλλη άκρη της γης, όμως ο προορισμός επιλέγεται πάντα βάσει της προσφοράς που θα βρω τη στιγμή εκείνη στο «χρηματιστήριο» των μηχανών αναζήτησης και με ευφάνταστους συνδυασμούς πτήσεων.
– Μιας και έχεις ταξιδέψει σε χώρες που είναι κοντινές μεταξύ τους, υποθέτω ότι φροντίζεις πάντοτε να βάζεις πάνω από μία χώρες στο πρόγραμμα ενός ταξιδιού. Ακούγεται σίγουρα αρκετά χρονοβόρο στο να κλείσεις εισιτήρια, να βρεις πτήσεις που να συναντιούνται, τις ημέρες στα ξενοδοχεία κτλ.
Παρ’ όλο που κάποιες χώρες συνορεύουν στο χάρτη, δεν τις συνδυάζω υποχρεωτικά σε ένα ταξίδι, παρά μόνο αν το μέγεθος και τα σημεία που με ενδιαφέρουν επιτρέπουν αυτό το συνδυασμό. Για παράδειγμα η Ρουάντα είναι λογικό side trip από την Ουγκάντα. Σίγουρα, όσο χρόνο και να έχει κανείς, δε μπορεί να δει τα πάντα σε μία χώρα, ακόμα και αν είναι η πατρίδα του. Πόσο μάλλον όταν ο χρόνος περιορίζεται στην άδεια ενός υπαλλήλου, όπως στην περίπτωσή μου.
Αβορίγινες στην Παπούα έρχονται σε επαφή με ένα δείγμα πολιτισμού που έχουν κρατήσει έξω από τη ζωή τους: το κινητό
Η ανεύρεση πτήσεων και ο όποιος προγραμματισμός του πλάνου, είναι σημαντικό κομμάτι της χαράς του ταξιδιού. Όμως, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, πλέον δεν προγραμματίζω σχεδόν τίποτα, εκτός από την πρώτη διανυκτέρευση. Το υπόλοιπο πρόγραμμα συνήθως παραμένει ευέλικτο και προσαρμοζόμενο στις συνθήκες, τα απρόβλεπτα, αλλά και τα ενδιαφέροντα σημεία που μπορεί να ανακαλύψω.
– Στα ταξίδια σου έχεις έρθει σε επαφή με πάρα πολλούς αυτόχθονες λαούς. Πώς ήταν η συναναστροφή μαζί τους; Είναι συνηθισμένοι σε επαφές με τουρίστες, πώς ανταποκρίθηκαν στην επιθυμία σου να τους φωτογραφίσεις;
Κάθε λαός διαφέρει, αλλά γενικά αναζητώ την ύπαρξη φυλών που ζουν απομονωμένα, μακριά απ’ το μαζικό τουρισμό και διατηρούν όσο το δυνατόν τα αυθεντικά τους χαρακτηριστικά. Οι φυλές αυτές λοιπόν δεν είναι συνηθισμένες στον ξένο επισκέπτη και σε κάποιες περιπτώσεις είχαν χρόνια να συναντήσουν κάποιον δυτικό.
Σε ότι αφορά τη φωτογραφία, χρειάζεται ανθρώπινη αντιμετώπιση και κάποιο χρόνο μέχρι να εξοικειωθούν μαζί σου. Πρέπει κάθε φωτογράφος να θυμάται ότι οι άνθρωποι δεν είναι αξιοθέατα, απαιτούν σεβασμό και πάνω απ’ όλα να τους κάνουμε να νιώσουν υπερήφανοι για την εικόνα τους. Όλα αυτά αποφεύγοντας βέβαια τις στημένες και άψυχες πόζες.
Ιθαγενής στην Ινδονησία
– Έχει τύχει να ταξιδέψεις δεύτερη φορά στην ίδια χώρα, αλλά σε κάποια άλλη πόλη; Αν όχι, βρίσκεται κάτι τέτοιο στο μυαλό σου;
Έχω ταξιδέψει σε κάποιους προορισμούς ξανά, είτε για την εξερεύνηση κάποιο άλλου σημείου τους, είτε ως ενδιάμεσους προορισμούς για άλλη χώρα. Για παράδειγμα, στην Ινδία έχω βρεθεί 3 φορές και βέβαια μια ζωή δε φτάνει για να την ανακαλύψεις. Μία από αυτές αποτέλεσε οδικό σημείο εισόδου στο Πακιστάν. Την αγαπημένη Βενεζουέλα είχα την τύχη να επισκεφθώ ξανά για λίγες μέρες το 2017, οδικώς από τη Βραζιλία.
Στη Μαλαισία έχω βρεθεί τρεις φορές, μία εκ των οποίων ήταν ενδιάμεσος σταθμός για τη Βιρμανία. Στην Ταϊλάνδη 4 φορές. Η Αιθιοπία τη 2η φορά αποτέλεσε σημείο εισόδου για τη Σομαλιλάνδη. Στην Τουρκία έχω πάει αρκετές φορές, μία εκ των οποίων για την είσοδο στο Ιράκ. Μία από τις 3 φορές που επισκέφθηκα το Λίβανο ήταν το 2019 για να μεταβώ στην πολύπαθη Συρία. Έχω επισκεφθεί την Ιορδανία 2 φορές. Στο Ισραήλ έχω πάει 2 φόρες επίσης, για να πάω σε κάποια Παλαιστινιακά εδάφη που δεν είχα προλάβει αρχικά, κ.ο.κ.
Σε ένα λιμάνι στη Μοζαμβίκη
– Βρισκόμαστε σε μια περίοδο όπου ταξίδια σαν τα δικά σου φαντάζουν αδύνατα για τον επόμενο χρόνο. Πώς νιώθει ένας φύσει ταξιδιώτης σε μια τέτοια εποχή;
Το εγγύς μέλλον των ταξιδιών μοιάζει γενικότερα δυστοπικό. Κανείς δεν ξέρει πώς θα εξελιχθούν τα δεδομένα με τις πτήσεις, ούτε ποιες χώρες θα έχουν λιγότερα κρούσματα και θα χαλαρώσουν τους περιορισμούς. Άλλωστε όπως αποδείχτηκε, θλιβερά πρωτεία σε κρούσματα και θύματα είχαν ευρωπαϊκές χώρες. Θα προσαρμοστούμε λοιπόν με τα εκάστοτε δεδομένα και πιστεύω πως θα υπάρξουν ανοιχτοί προορισμοί σύντομα. Ίσως τότε παρακινηθούμε και κάμψουμε κάθε αναστολή για τα ταξίδια που ονειρευόμασταν και αναβάλλαμε.
* Όλες οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό άλμπουμ του Αλέξανδρου και μπορείς να δεις κι άλλα υπέροχα στιγμιότυπα στο Trips In Pictures.