Η καριέρα του κατασκόπου δεν του είχε περάσει καν από το μυαλό έως τα φοιτητικά χρόνια του. Όλα ξεκίνησαν μια μέρα στο Πανεπιστήμιο «Τζορτζ Ουάσινγκτον», που φοιτούσε.
Ήταν τότε που τον προσέγγισε ένας από τους καθηγητές του. Με ύφος συνωμοτικό. «Δεν είμαι στ’ αλήθεια καθηγητής. Δουλεύω στη CIA και ψάχνω ανθρώπους για να εργαστούν σ’ αυτήν…».
Θα μπορούσε να είναι και η στιγμή με την οποία θα ξεκινούσε η ταινία που έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον να σκηνοθετήσει ο Όλιβερ Στόουν για τη ζωή του Τζον Κυριάκου. Η συνέχεια της; Εξόχως κινηματογραφική.
Ο Ελληνοαμερικανός πράκτορας της CIA, με καταγωγή από τη Ρόδο, είναι από αυτούς τους τύπους που θα μπορούσαν χωρίς ίχνος έπαρσης να επικαλεστούν το κλισέ «μια ημέρα μου όλη η ζωή σου…». Είτε αυτή η μέρα ήταν όταν συνελάμβανε στο Πακιστάν το Νο3 της Αλ Κάιντα, Αμπού Ζουμπάινταχ, ηγούμενος μια επιχείρησης με 30 ταυτόχρονες εφόδους σε σπίτια, είτε εκείνη που τον στοχοποίησε η 17 Νοέμβρη ουσιαστικά ως τον «επόμενο», είτε μια τυπική μέρα στη φυλακή, παρέα με μαφιόζους, δολοφόνους και εμπόρους ναρκωτικών. Γενικώς τα έργα και οι ημέρες του ανθρώπου που ξεμπρόστιασε τη CIA αποκαλύπτοντας τις μεθόδου βασανισμού στους κρατουμένους και πλήρωσε με την ελευθερία του την αναγωγή του σε εγκληματία, συνιστούν μία από αυτές τις ιστορίες που διαβάζοντας την θαρρείς ότι γράφτηκε από το χέρι ενός ευφάνταστου σεναριογράφου.
Εκπαίδευση και ταχεία ανέλιξη
Η καριέρα του Κυριάκου στη CIA ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1988 μετά από εκείνη την παρότρυνση του «καμουφλαρισμένου» καθηγητή και λίγο μετά το τέλος των σπουδών του, που είχαν αντικείμενο τη Μέση Ανατολή. Στο πρώτο τεστ για την εισαγωγή του στην Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ έγραψε χωρίς καμία δυσκολία όλα τα ονόματα των χωρών σε ένα παγκόσμιο χάρτη μαύρου χρώματος. Ως «νεοσύλλεκτος» είχε μέντορα τον θρυλικό «Dr Dirty», κατά κόσμον Γκαστ Αβρακότος, τον πρώτο Ελληνοαμερικανό μεγαλοπράκτορα της CIA. «Ο Γκάστ ήταν δάσκαλος και μέντοράς μου. Προερχόμαστε από το ίδιο μέρος της Πενσιλβανία, ήταν στο Πανεπιστήμιο μαζί με τον πατέρα μου, ενώ και οι δύο είχαμε ένα βαθύ ενθουσιασμό για την Ελλάδα. Είχαμε ωστόσο και σοβαρές διαφορές στην πολιτική σκέψη: Ο Γκαστ ήταν ένας σκληρός υποστηρικτής της χούντας και πάρα πολύ συντηρητικός στις πολιτικές του απόψεις. Συνήθιζα να τον αποκαλώ φασίστα στο γραφείο. Αυτός γελούσε αλλά εγώ όντως πίστευα ότι ήταν φασίστας», έχει δηλώσει ο Κυριάκου.
Στις 8 Ιανουαρίου του 1990 ο 26χρονος τότε επίδοξος κατάσκοπος πέρασε την είσοδο του Λάνγκλεϊ στη Βιρτζίνια, ως αναλυτής πληροφοριών, ειδικευόμενος στα ζητήματα του Ιράκ. Έμαθε άπταιστα αραβικά και 8 χρόνια αργότερα εκπαιδεύτηκε στην περίφημη «Φάρμα» της CIA σε ό,τι έχει να κάνει με την τρομοκρατία: εκπαίδευση στα όπλα, οδήγηση υπό παρακολούθηση, στρατολόγηση πρακτόρων και μεθόδους εντοπισμού τρομοκρατών. Πέρασε μια διετία (1994-96) ως υπάλληλος της Πρεσβείας των ΗΠΑ στη Μανάμα του Μπαχρέιν και τρία χρόνια αργότερα ήταν έτοιμος για την πρώτη μεγάλη κατασκοπευτική αποστολή εκτός έδρας. Λόγω καταγωγής και γνώσης της γλώσσας, η Αθήνα ήταν η προφανής επιλογή και η συλλογή πληροφοριών για την εξάρθρωση της 17 Νοέμβρη ο υπέρ πάντων στόχος.
Στις 6 Ιανουαρίου του 1999 ο Κυριάκου φτάνει στην Ελλάδα, επισήμως ως Β’ Γραμματέας της Αμερικανικής Πρεσβείας. Ανεπισήμως είναι ένα από τα επιτελικά στελέχη του σταθμού της CIA που εδρεύει στον τελευταίο όροφο του κτιρίου της Βασιλίσσης Σοφίας. Επιφορτισμένος με το κυνήγι τρομοκρατών από τις Αραβικές χώρες που περνούν από την Αθήνα – «η Ελλάδα ήταν τότε σταυροδρόμι τρομοκρατών από τη Μέση Ανατολή» κατά δήλωσή του – την στρατολόγηση πληροφοριοδοτών και την εξιχνίαση του «φαινομένου» 17Ν.
Από κυνηγός της 17 Νοέμβρη, κυνηγημένος
Βέβαια, όπως αποδείχτηκε, η εξτρεμιστική οργάνωση ήταν πάντα ένα βήμα μπροστά από τον Κυριάκου κατά την περίοδο διαμονής του στην Ελλάδα. Και τελικά αυτή που τον ανάγκασε να τα μαζέψει άρον-άρον και να επιστρέψει στις ΗΠΑ. Το πρωί της 8ης Ιουνίου του 2000, ο Κυριάκου είναι μποτιλιαρισμένος – και πάντα οπλισμένος – μέσα στη θωρακισμένη BMW 540 στη λεωφόρο Κηφισίας, όταν μία μηχανή enduro τον προσπερνά με ταχύτητα. Λίγα δευτερόλεπτα νωρίτερα και μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο πίσω, οι αναβάτες της μηχανής έχουν πλευρίσει ένα λευκό Rover, εκτελώντας με πέντε σφαίρες έναν από τους γείτονές του Κυριάκου στη Νέα Ερυθραία. Ήταν φυσικά ο Βρετανός ταξίαρχος Στίβεν Σόντερς, με τον οποίο ο Ελληνοαμερικανός γνωριζόταν. Αυτό που δεν ήξερε ο Κυριάκου ήταν ότι πέραν από το σπίτι του Σόντερς, τα μέλη της 17 Νοέμβρη παρακολουθούσαν και το δικό του.
Δεν άφηνε καμία αμφιβολία επ’ αυτού η δεύτερη – διευκρινιστική – προκήρυξη για τη δολοφονία του Σόντερς, που έστειλε η τρομοκρατική οργάνωση έξι μήνες αργότερα. Σε αυτήν υπήρχε μεταξύ άλλων η εξής φράση: «Tη στιγμή της επιχείρησης, στο αμέσως μπροστινό φανάρι ήταν μποτιλιαρισμένος Αμερικάνος οπλισμένος μεγαλοπράκτορας της CIA, ενώ περίπου 100 μέτρα πίσω μας βρισκόταν ο Βαρδινογιάνννης με την οπλισμένη συνοδεία του».
Το σοκ ήταν μεγάλο για τον Κυριάκου, που έμεινε να απορεί με ποιον τρόπο η 17 Νοέμβρη είχε αντιληφθεί την κρυφή ιδιότητά του. «Σε λίγες ώρες τα είχα μαζέψει και είχα φύγει για Αμερική, καθώς ήταν σχεδόν σίγουρο ότι ήμουν κι εγώ υποψήφιος στόχος της 17Ν», έχει δηλώσει. Άλλωστε το γεγονός ότι είχε στην Ελλάδα γυναίκα και παιδιά δεν βοηθούσε καθόλου στην παράταση της παραμονής του, κάτι που ασφαλώς δεν ήθελε πλέον ούτε η CIA.
Από ήρωας για τη CIA μαύρο πρόβατο
Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Κυριακού έφυγε για το Πακιστάν αναλαμβάνοντας τον «καυτό» ρόλο του Επικεφαλής Αντιτρομοκρατικών Επιχειρήσεων. Ηγήθηκε μιας σειράς στρατιωτικών επιδρομών σε αποθήκες της Αλ Κάιντα, συλλαμβάνοντας δεκάδες μαχητές της οργάνωσης, μεταξύ των οποίων και τον θεωρούμενο τρίτο στην ιεραρχία της Αμπού Ζουμπάινταχ, τη βραδιά της 28ης Μαρτίου του 2002.
Ήταν σχεδόν πάντα στην πρώτη γραμμή, φεύγοντας κατά καιρούς για αποστολές – αστραπή και σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Αποδείχθηκε ένας εξαιρετικός στρατολόγος, πείθοντας ανθρώπους να προδίδουν την πατρίδα τους. Στο πρώτο βιβλίο του, «Ο απρόθυμος κατάσκοπος», εξηγεί ότι κάποιοι το έκαναν για λεφτά, άλλοι επειδή ήθελαν τα παιδιά τους να σπουδάσουν στην Αμερική και ένας τον οποίο δεν ξέχασε ποτέ, επειδή ήθελε μια βέσπα!
Ο πολλάκις παρασημοφορημένος για τις υπηρεσίες του στις ΗΠΑ Κυριάκου παραιτήθηκε από τη CIA το 2004 για να αναλάβει θέση ανώτερου διευθυντή στη λογιστική εταιρεία Big Four Deloitte & Touche, επί της ανταγωνιστικής πρακτικής πληροφοριών. Το 2007 απασφάλισε σε τηλεοπτική συνέντευξη του στο ABC, εξαπολύοντας μια δήλωση – «βόμβα», που συντάραξε τα θεμέλια της CIA. Αποκάλυψε τα βασανιστήρια (εικονικό πνιγμό) στα οποία υποβλήθηκαν από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ ο Ζουμπάινταχ και άλλα δύο μέλη της Αλ Κάιντα στις φυλακές του Γκουαντάναμο.
Πέντε χρόνια αργότερα ο Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ απεφάνθη ότι ο πρώην κατάσκοπος δεν είχε διαπράξει κάποιο αδίκημα με την αποκάλυψη του. Ωστόσο το 2012, μιλώντας με δημοσιογράφο του έδωσε το όνομα ενός επιχειρησιακού πράκτορα, το οποίο δεν δημοσιοποιήθηκε ποτέ, αλλά ήταν αρκετό για να στοχοποιηθεί εκ νέου. Η CIA πλησίασε το νέο Υπουργείο Δικαιοσύνης της κυβέρνησης Μπάρακ Ομπάμα, που είχε ήδη ξεκινήσει τη δική του πρωτοφανή εκστρατεία καταστολής για κυβερνητικές διαρροές, και του ζήτησε να ανοίξει ξανά την υπόθεση. Ο Κυριάκου, που στο μεταξύ είχε αναφέρει στο βιβλίο του ότι ο Ζουμπάινταχ υπέστη 83 φορές εικονικό πνιγμό σε ένα μήνα για να «σπάσει», κατηγορήθηκε για κατασκοπεία και τον Απρίλιο του 2012 αναγκάστηκε να δηλώσει ένοχος, προκειμένου να λάβει μειωμένη ποινή. Ο λόγος ήταν ότι αντιμετώπιζε τον κίνδυνο κάθειρξης έως 30 χρόνια! Ήταν ο πρώτος πράκτορας της CIA που καταδικάστηκε για την αποκάλυψη διαβαθμισμένων πληροφοριών με την ένδειξη «άκρως απόρρητον». Στις 28 Φεβρουαρίου 2013 του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 30 μηνών.
Η εκδίκηση της κυβέρνησης των ΗΠΑ
Στο δεύτερο βιβλίο του με τίτλο «Φυλακισμένος Πράκτορας – Πως η CIA με δίδαξε να επιβιώνω στη φυλακή», ο Ελληνοαμερικανός εξιστορεί την περίοδο των 23 (τελικά) μηνών που έμεινε έγκλειστος και περιγράφει το πώς κατάφερε να παραμείνει ασφαλής και στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας της φυλακής, χρησιμοποιώντας 20 βασικές δεξιότητες που έμαθε στην επιχειρησιακή του εκπαίδευση από τη CIA. Η κυβέρνηση του Μπαρακ Ομπάμα του συμπεριφέρθηκε σαν απόβρασμα, ρίχνοντας τον στη φυλακή Λορέτο της Πενσυλβάνια στην ίδια πτέρυγα με εμπόρους ναρκωτικών, μαφιόζους και δολοφόνους.
«Από την πρώτη μέρα προσπάθησα να δημιουργήσω συμμαχίες, εκμεταλλευόμενος και την εμπειρία μου από τη θητεία μου στη CIA. Πριν πάω στη φυλακή είχε κυκλοφορήσει η φήμη ότι ήμουν πληρωμένος δολοφόνος της CIA. Φυσικά, δεν ήμουν. Όταν όμως ένα μέλος της ιταλικής μαφίας με πλησίασε και με ρώτησε αν ήμουν στα αλήθεια δολοφόνος, του απάντησα το εξής: “Κοίτα, ήταν περίοδος πολέμου κι όλοι κάναμε πράγματα για τα οποία δεν ήμασταν υπερήφανοι”. Δεν είπα “ναι” αλλά ούτε και “όχι”», έχει αναφέρει ο Κυριάκου, προσθέτοντας ότι ο μαφιόζος εξέλαβε την απάντηση ως καταφατική, καταλήγοντας στο “τότε είσαι μαζί μας, με τους Ιταλούς”».
Εκτός από την ελευθερία του, ο Κυριάκου έχασε όλη την περιουσία του, καθώς οι δικαστικές διαμάχες, οι αιτήσεις αποφυλάκισης και οι αμοιβές των δικηγόρων του στοίχισαν 1,15 εκατ. δολάρια. Και όλα αυτά επειδή έβαλε τη συνείδηση του πάνω από την «ομερτά», καταγγέλλοντας τις φριχτές πρακτικές της CIA, οι οποίες φυσικά έχουν τεθεί εκτός νόμου εδώ και δεκαετίες.
«Επαναστάτης» με αιτία
Την σκυτάλη από τον Κυριάκου πήρε ο αμερικανικός Τύπος και οι ακτιβιστές, η πίεση των οποίων οδήγησε σε έρευνα της Επιτροπής Πληροφοριών της Αμερικανικής Γερουσίας για τις πρακτικές της CIA, φέρνοντας στο φως συγκλονιστικά στοιχεία για τη μαζικότητα και το πλούσιο ρεπερτόριο των βασανισμών κρατουμένων μετά την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Τουλάχιστον 26 από τους 119 υπόπτους που βασανίστηκαν ήταν τελικά αθώοι, ενώ τουλάχιστον δύο έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των βάρβαρων ανακρίσεων. Η Επιτροπή δημοσιοποίησε περίπου 500 σελίδες της έκθεσης, η μεγάλη πλειονότητα όμως των 6.000 σελίδων παραμένει απόρρητη. Ο Μπαράκ Ομπάμα απαγόρευσε τις πρακτικές αυτές όταν ανέλαβε την εξουσία, αλλά η αδυναμία του δικαστικού συστήματος να επιβάλει ποινές τους βασανιστές της Υπηρεσίας ήταν παροιμιώδης. Συνέβη δηλαδή το εκπληκτικό, να είναι στη φυλακή ο άνθρωπος που αποκάλυψε δημόσια όλα αυτά και όχι κάποιοι από τους συναδέλφους του που βασάνισαν αθώους ανθρώπους.
Ο Τζον Κυριάκου εξέτισε 23 μήνες και αποφυλακίστηκε το Φεβρουάριο του 2015, πληρώνοντας ένα έξτρα τίμημα. Την αφαίρεση του δικαιώματος για συνταξιοδοτικό μισθό. Είχε χάσει επίσης τις 700.000 δολάρια εισφορών, δεν μπορούσε να κάνει δουλειές με το δημόσιο, δεν μπορούσε να πιστοποιηθεί από το κράτος για κάποια νέα ειδικότητα. Για ορισμένα χρόνια δεν μπορούσε να ψηφίζει, ούτε να οπλοφορεί.
Ο πρώην πράκτορας της CIA αναγνωρίζεται πια στις Ηνωμένες Πολιτείες ως ένας από τους μεγαλύτερους υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μιλά συχνά σε κολέγια και πανεπιστήμια σε όλη τη χώρα για τη CIA, την τρομοκρατία, τα βασανιστήρια και την ηθική στις επιχειρήσεις άντλησης πληροφοριών. Σήμερα έχει τη δική του καθημερινή ραδιοφωνική εκπομπή στο ρωσικό Sputnik Radio (!), σχολιάζοντας την επικαιρότητα και αρθρογραφεί συχνά σε έντυπα από το σπίτι του στην Ουάσινγκτον. Πού και πού, υφίσταται κάποια «χοντροκομμένη» ενόχληση από την πρώην υπηρεσία του, για να του… υπενθυμίσει ότι «δεν τον έχει ξεχάσει».
«Έχασα τα πάντα, αλλά δεν μετανιώνω ούτε στιγμή. Ακόμα και αν γύριζε ο χρόνος πίσω, θα έκανα ξανά το ίδιο. Κράτησα το στόμα μου κλειστό επί τρία ολόκληρα χρόνια, περιμένοντας κάποιον να πει μια λέξη. Κανείς δεν τόλμησε να μιλήσει. Μίλησα εγώ. Ο όρκος που είχα δώσει ήταν να προστατεύω το Σύνταγμα των ΗΠΑ όχι τα βρώμικα μυστικά της CIA», είχε δηλώσει στο Έθνος της Κυριακής ο πρώην κατάσκοπος, που πήγε κόντρα στο πιο ισχυρό θεσμικά κατεστημένο του κόσμου, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι θα επωμιστεί την εκδίκηση του.
Ο Τζον Κυριάκου άντεξε. Και περιμένει πια υπομονετικά τη στιγμή που ένας ξακουστός σκηνοθέτης θα τον πλησιάσει για να μεταφέρει στον κινηματογράφο την ιστορία του πιο ηθικού από τους ανήθικους.
Θα είναι ομολογουμένως η δική του – διδακτική για όλο τον κόσμο – εκδίκηση…