Στον ορυμαγδό των δημαγωγών πολιτικών που έχουν κατακλύσει την χώρα και κάνουν… όνομα με φωνές, διαξιφισμούς και λαϊκισμό, υπάρχει μία φωτεινή εξαίρεση. Ο Αναστάσιος Πεπονής, του οποίου το έργο ήταν τόσο μεταρρυθμιστικό και ρηξικέλευθο που πολεμήθηκε όχι μόνο από κομματικούς αντιπάλους αλλά και από «συντρόφους» του εντός του ΠΑΣΟΚ.
Σήμερα, σχεδόν 12 χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Έλληνας πολιτικός μνημονεύεται ακόμη και μάλιστα στο μυαλό όλων έρχεται αυτόματα η φράση «νόμος Πεπονή» η οποία περικλείει την πιο σημαντική (άλλα όχι την μόνη) πολιτική παρακαταθήκη του, όταν επιχείρησε να βάλει τέλος στα ρουσφέτια στο δημόσιο που αποτελούσαν μόνιμη πρακτική από την δημιουργία του ελληνικού κράτους.
Όπως ήταν φυσική αυτή η πρόθεσή του δεν έτυχε της καλύτερης αποδοχής, ακόμη και από στελέχη του ίδιου του ΠΑΣΟΚ. Το ημερολόγιο έγραφε 1994 και το κόμμα βρισκόταν περίπου ξανά ένα χρόνο στην εξουσία, έχοντας επικρατήσει στις εκλογές του 1993. Ο Πεπονής είχε αποφασίσει να μπει ένα οριστικό τέλος στην πρακτική δεκαετιών όπου οι «ημέτεροι» διορίζονταν στις θέσεις του δημοσίου, με κάθε κόμμα να βολεύει τα δικά της «παιδιά» και να συντηρεί αυτό που αποκαλείται «πελατειακό κράτος».
Ήταν τέτοια η σφοδρότητα με την οποία πολεμήθηκε η πρόθεσή του για μεταρρυθμίσεις που αρχικά αυτή η ατάκα «νόμος Πεπονή» είχε αρνητική έννοια και γραφόταν με διάθεση να λοιδορηθεί ο τότε υπουργός Προεδρίας. Εκείνος, όμως, παρά τον πόλεμο που δέχθηκε από «εχθρούς» και «φίλους» δεν δείλιασε, πέρασε τον νόμο 2190/1994 και ουσιαστικά δημιούργησε τις σημερινές διαδικασίες πρόσληψης μέσω εξετάσεων στο ΑΣΕΠ. Παρά τις τιτάνιες προσπάθειές του για αξιοκρατία, διάφοροι συνάδελφοί του υιοθέτησαν τότε την τακτική των «εξαιρέσεων», με την οποία επιχείρησαν να βρουν «παραθυράκια». Τότε εκείνος σε μια πράξη ουσιαστικής πολιτικής ευθιξίας παραιτήθηκε, γενόμενος έτσι ο πρώτος που έδειχνε τον δρόμο.
Αυτή η πράξη του ήταν που ενδυνάμωσε τον θεσμό και τον έκανε αυτό που είναι σήμερα. Στις εκλογές που ακολούθησαν το 1996 επανεξελέγη και ο ίδιος ο λαός (που εδώ που τα λέμε δεν το συνηθίζει ιδιαίτερα) έδειξε ότι αναγνώριζε την προσφορά του, ακόμη κι αν τα μικροπολιτικά συμφέροντά του δεν ταυτίζονταν με τις πράξεις του υπουργού.
Βέβαια οι γνωρίζοντες δεν χρειαζόταν να φτάσει το 1994 για να μάθουν τι εστί Πεπονής. Τα διαπιστευτήριά του τα είχε αφήσει ήδη από πολύ νεαρή ηλικία όταν στα 26 χρόνια του μόλις έγινε πρόεδρος της Εθνικής Προοδευτικής Ένωσης Κέντρου. Θέση από την οποία παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την δολοφονία του Νίκου Μπελογιάννη. Νωρίτερα συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση κατά την διάρκεια της Κατοχής ως μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ) και του Εθνικού Συνδέσμου Ανωτάτων Σχολών (ΕΣΑΣ), ενώ τον ίδιο δρόμο επέλεξε και στα χρόνια της χούντας. Υπήρξε μέλος του Εθνικού Κινήματος Δημοκρατικής Αντιστάσεως (ΕΚΔΑ) και της Εταιρίας Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων (ΕΜΕΠ) και για την δράση του συνελήφθη, καταδικάστηκε από στρατοδικείο και φυλακίστηκε.
Στο καθαρά πολιτικό σκέλος, ο νόμος για τις προσλήψεις στο δημόσιο μέσω αδιάβλητων εξετάσεων μπορεί να είναι η πλέον αξιομνημόνευτη κληρονομιά του, αλλά δεν είναι η μόνη. Σήμερα μνημονεύεται για ακόμη μία τολμηρή απόφαση την οποία έλαβε την δεκαετία του ’60, επί κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου. Τότε διετέλεσε από το 1963 έως το 1965 γενικός διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ) εισάγοντας για πρώτη φορά την δημοτική γλώσσα, ενώ ήταν και ο άνθρωπος που ίδρυσε και τον πειραματικό σταθμό τηλεόρασης που αργότερα μετεξελίχθηκε στην γνωστή μας ΕΡΤ.
Αντίστοιχη αντίληψη σχετικά με το μέλλον ο Αναστάσιος Πεπονής δεν έδειξε μόνο στον τομέα της δημόσιας διοίκησης και του ραδιοτηλεοπτικού χάρτη. Το έκανε και στον χώρο της ενέργειας όταν ανέλαβε το υπουργείο Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας, θέση στην οποία είχε τέσσερις διαφορετικές θητείες. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 συνειδητοποίησε την σημασία του φυσικού αερίου και εκμεταλλευόμενος τις καλές σχέσεις που συντηρούσε η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου τόσο με το Ανατολικό μπλοκ όσο και με τον Αραβικό κόσμο, πρωτοστάτησε σε μια διπλή συμφωνία ιστορικής φύσης. Η Ελλάδα –αν και στρατηγικός σύμμαχος των Αμερικανών- και μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έφτασε σε ντιλ με την Σοβιετική Ένωση (αλλά και την Αλγερία) για εισαγωγή φυσικού αερίου.
Όπως ήταν φυσικό, οι σύμμαχοι δοκίμασαν να τορπιλίσουν τις συμφωνίες ασκώντας αφόρητες πιέσεις, αλλά το ίδιο το μέλλον δικαίωσαν τον Έλληνα πολιτικό καθώς μερικά χρόνια αργότερα η ίδια η Ε.Ε έγινε… πελάτης αυτών των προμηθευτών, βάζοντας τέλος στους περιορισμούς που υπήρχαν!