Για τους φίλους της λογοτεχνίας του φανταστικού, το «Μετρό 2033» δεν είναι ένα οποιοδήποτε βιβλίο. Είναι ένας σταθμός του είδους, έργο κλασικό. Κι ας δουλεύτηκε με τρόπο μάλλον ανορθόδοξο. Βγήκε, βλέπετε, σε «τεύχη» μέσω διαδικτύου. Ο Ντμίτρι Γκλουχόφσκι έγραφε κι ανέβαζε. Έγραφε κι ανέβαζε. Χτίζοντας σιγά-σιγά την ιστορία του.
Κάτι που αποδείχτηκε απίστευτα οξυδερκές. Ο κόσμος μπήκε στον… κόσμο που είχε δημιουργήσει η φαντασία του νεαρού Ρώσου. Στα υπόγεια του μετρό της Μόσχας, όπου έβαλε με το μυαλό του να ζουν οι ελάχιστοι που έχουν επιβιώσει από πυρηνική καταστροφή, σε ένα δυστοπικό μέλλον. Χωρισμένοι σε νέες «χώρες», έχοντας ο κάθε σταθμός τα δικά του «τι και πώς».
Παρατηρήσεις που του έκαναν οι αναγνώστες για λάθη, προτάσεις επίσης για το ποια κατεύθυνση να πάρει η πλοκή, τον έκαναν, κατά δήλωσή του, να γράψει ένα πολύ καλύτερο βιβλίο. Η απήχηση του τεράστια. Αγαπήθηκε παγκοσμίως, απέκτησε και 2 συνέχειες («Μετρό 2034», «Μετρό 2035») έγινε ως και video game.
Ο Ντίμτρι Γκλουχόφσκι δεν έμεινε σε αυτό το δρόμο. Μολονότι προϊόντος του χρόνου, του έγινε εύκολος. Ήξερε τι να κάνει και πώς, δεν (θα) χρειαζόταν να στύψει το μυαλό του για να συνεχίσει να είναι δημοφιλής, και να διατηρείται σε μια ζώνη ασφαλείας. Όχι. Πνεύμα ανήσυχο, θέλησε να εξερευνήσει κι άλλους λογοτεχνικούς δρόμους. Το Text, που έβγαλε το 2017 και κυκλοφορεί πλέον και στα ελληνικά δεν εκτυλίσσεται σε περιβάλλον φαντασίας. Είναι μια ρεαλιστική, πεσιμιστική, ρωσική δυστοπία του «σήμερα». Να η υπόθεση όπως αναγράφεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου:
«Μόσχα, 2016. Ο Ιλιά αποφυλακίζεται ύστερα από επτά ολόκληρα χρόνια και επιστρέφει σπίτι του. Αλλά τίποτα δεν είναι πια το ίδιο. Η μητέρα του έχει μόλις πεθάνει, η κοπέλα του έχει βρει έναν άλλο σύντροφο και ο παιδικός του φίλος τον αντιμετωπίζει με καχυποψία. Ο Ιλιά, αδικημένος και απογοητευμένος, πνίγει τη θλίψη του στο αλκοόλ και, κάποια στιγμή, ωθούμενος από μια ανεξέλεγκτη φρενίτιδα, αποφασίζει να λογαριαστεί με τον Πέτια, τον αξιωματικό της δίωξης ναρκωτικών που τον οδήγησε πίσω από τα κάγκελα.
Και πράγματι, προβαίνει σε μια οριακή πράξη. Αμέσως μετά αποσπά το κινητό τηλέφωνο του αστυνομικού και, με τη συσκευή πλέον στην κατοχή του, ο Ιλιά τρυπώνει στο παρελθόν του. Και όταν αρχίζει να λαμβάνει αγωνιώδη μηνύματα από τους οικείους του Πέτια, από την εγκυμονούσα Νίνα επίσης, ο Ιλιά δεν διστάζει να απαντήσει εκείνος στη θέση του. Σταδιακά υιοθετεί μια ξένη ταυτότητα και εισχωρεί στη ζωή του ανθρώπου που εκδικήθηκε. Ο Ντμίτρι Γκλουχόφσκι, ανατέμνοντας ανατριχιαστικά τη σύγχρονη Ρωσία, διαπλέκει τα πεπρωμένα δύο νεαρών αντρών που είναι ένοχοι, ο καθένας με τον δικό του τρόπο».
Δεν είναι αυτό το βιβλίο – αν και ξεμπροστιάζει πολλές παθογένειες της σύγχρονης ρωσικής κοινωνίας – που έκανε πάντως τον Γκλουχόφσκι να γίνει persona non grata για τον Βλαντιμίρ Πούτιν και την κυβέρνησή του. Ο 44χρονος συγγραφέας δεν μπόρεσε να κρατήσει το στόμα του κλειστό στις βαρβαρότητες της ίδιας του της πατρίδας. Καταδίκασε ανοιχτά την εισβολή στην Ουκρανία, αποκάλυψε εγκλήματα πολέμου. Μετά από αυτό δεν υπήρχε γυρισμός. Πρώτα απαγορεύτηκαν τα βιβλία του. Στη συνέχεια εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης εναντίον του με την κατηγορία πως είναι πράκτορας του εχθρού.
Για καλή του τύχη, ο Γκλουχόφσκι είχε προλάβει να εγκαταλείψει τη Ρωσία. Αυτή τη στιγμή κανείς δεν ξέρει πού βρίσκεται, πού κρύβεται πιο σωστά. Είναι φυγάς, εξόριστος από επιλογή του. Ζει τη δικιά του δυστοπία, υπό μια έννοια ανάλογη με αυτή που κάποτε περιέγραφε στα βιβλία του. Δεν είναι μεν κλεισμένος σε μετρό, αλλά ζει κι αυτός στο σκοτάδι.
Δεν έχει σταματήσει να δίνει συνεντεύξεις ή να γράφει κείμενα εναντίον του Πούτιν και του καθεστώτος του. Μόνο που το κάνει από τις σκιές. Ακόμα κι έτσι βέβαια, απαιτούνται καντάρια γενναιότητας, ανεξάντλητα ψυχικά αποθέματα. Σαν να είχε εκπαιδευτεί ήδη όμως νοερά. Από το Μετρό 2033 στη real Ρωσία του 2023 η διαφορά ίσως και να μην είναι τόσο μεγάλη…