Όταν ξεκίνησε το έργο του, ο Σίγκμουντ Φρόιντ βρισκόταν στα τελευταία του. Είχε όμως θεωρητικούς επιγόνους, όπως τον Περλς και τον Μπετελχάιμ. Ο Λούις Μπουνιουέλ συναρπαζόταν από τον κόσμο των ονείρων. Όχι με την έννοια του να ζει κανείς εκεί ή να τα θεωρεί καλύτερα από την πραγματικότητα. Αλλά με την έννοια ότι παρουσίαζαν εκείνο το μέρος του εαυτού σου που καταπνίγεις. Τα όνειρα δίνουν το φιλί της ζωής στις ασύνειδες ενορμήσεις και θεωρήσεις σου. Τα όνειρα είναι το αντίβαρο στον καταναγκασμό.
Από τις 22 Φεβρουαρίου του 1900 που ξέφυγε από τον ονειρικό κόσμο της προζωής και της μεταζωής, ο Ισπανός σκηνοθέτης λειτούργησε ως φορείο. Θέλησε να δώσει ζωή σε φόβους, σε αυτά που τρέμουμε να ακουμπήσουμε. Προλόγισε το in yer face theatre, αφού το έργο του ήθελε να ταρακουνήσει τους θεατές. Ο τέταρτος τοίχος καταργούνταν διαρκώς για να απορροφήσει τον κραδασμό του θεατή. Την ανατριχίλα του απέναντι στο αίμα, την σκαιά απορία του, τον φονταμενταλισμό, τον θρησκευτικό μοραλισμό και την υποταγή στα δοσμένα ως απόλυτα και κυρίαρχα. Ένα σινεμά-μάτι.
Ειδικά με την θρησκεία, την πεποίθηση ύπαρξης Θεού, είχε μια πορεία στα δύο άκρα. Ως μικρό παιδί παρατηρούσε τον καθολικισμό των ανθρώπων της Καλάντα, καθώς μεγάλωσε έβλεπε την πίστη ως αναγκαίο κακό. Η πίστη για τον Δημιουργό απενοχοποιεί την τιθάσευση προς τους άλλους. Από την άλλη δίνει την γλύκα της αμαρτίας, την απαραίτητη αίσθηση της καταπάτησης μιας νόρμας. Τα βιβλία του Πιότρ Κροπότκιν, του Νίτσε και του Δαρβίνου σχημάτισαν τις αντιλήψεις του Λούις.
Οι σπουδές του στην Φιλοσοφία μοιάζουν να κατέχουν τα πρωτεία για την αντίληψη του κόσμου. Για τον ίδιο η Εντομολογία που προηγήθηκε είναι αυτή που φύτεψε τους σπόρους, που πότισε η Φιλοσοφία.
Ο Λούις Μπουνιουέλ πορεύτηκε με μια διαρκή ενόχληση γύρω από την έννοια του ταμπού. Ήθελε να κατακρεουργήσει τη λέξη. Να χτυπήσει αλύπητα την ορολογία. Συμβολικά. Αφού δεν μπορούσε να κατευνάσει την ουσία της λέξης. Ιδίως αυτή που συνδεόταν με το θρησκειολογικό. Τα «απαγορευμένα μήλα» της καθημερινότητας. Μήλα που όπως για τους πρωτόπλαστους, έχουν τις στιγμές που αρπάζουν τα ηνία των ορέξεων σου. Η ορμέμφυτη βία είναι τέτοια. Βγαίνει στην επιφάνεια και ξαφνιάζει τον κάτοχο της. Την πρώτη φορά κανείς δεν ήξερε για το που είναι ικανός να φτάσει.
Όλα αυτά είναι πράγματα που ο Μπουνιουέλ επεξεργάστηκε κατά κόρον και όχι μόνος του. Προφανώς περισσότερο με τον φίλο του Σαλβαδόρ Νταλί και τον μέντορα του Ζαν Επστάιν. Αλλά και με άλλους καλλιτέχνες. Είτε με οπτική επαφή, όπως τον Λόρκα, είτε με ταύτιση ιδεών, όπως τον Ζορζ Μπατάιγ. Η «Ιστορία του Ματιού» έχει πολλά κοινά σημεία με το έργο του Λούις Μπουνιουέλ.
Ο σουρεαλισμός τον κατέκτησε. Επηρέασε πανδημικά την σκέψη του. Γι΄αυτό και η γαλλικότητα κατέχει μεγαλύτερο ποσοστό μέσα στον Λούις σε σχέση με τις ισπανικές ρίζες και την αγάπη για το Μεξικό.
Η σεξουαλικότητα μπλεγμένη με την πολιτική γύρω από το σεξ, ήταν άλλος ένας τομέας που τον ταύτισε με τον Φρόιντ. Η ωμότητα, οι καταστάσεις-εξτραβαγκάντσες, πολύπλοκες περιστάσεις, όλα οδηγούν σε αυτή την αναζήτηση του σκηνοθέτη. Αναζήτηση στον εαυτό του πιθανότατα. Αναζήτηση στους ανθρώπους σίγουρα.
Οι καλύτερες ταινίες του (αν μπορείς να κάνεις κάτι τέτοιο στον Μπουνιουέλ)…
That Obscure Object of Desire
Μια περίεργη για την εποχή σχέση. Ένας μεσήλικας και μια νεαρή χορεύτρια. Μια διαρκής ανάμνηση. Κάτι μεταξύ Trainspotting και Inception. Το μεγάλο κόλπο του Μπουνιουέλ η χρήση δύο ηθοποιών για έναν ρόλο. Διαφορετικές στην όψη, διαφορετικές και στο ταμπεραμέντο.
Belle De Jour
Άλλη μια εξωτερική κατάπαυση της λίμπιντο. Μια λίμπιντο που μπορεί να βρει πολλούς τρόπους να εκφραστεί. Κάποιες δείχνουν το υποκείμενο ανώμαλο, ανήθικο, άπιστο, αμαρτωλό. Γι΄αυτό κι εκείνο τις κρατάει στη σκέψη. Η Κατρίν Ντενέβ ως η Ωραία της Ημέρας σκέφτεται τον σαδομαζοχισμό και το bondage. Τελικά, γίνεται belle de nuit. Πιάνει δουλειά σε πορνείο και βλέπει μνήμες εφιαλτικές να ξυπνούν.
Viridiana
Ένας ηλικιωμένος νεκρόφιλος. Μια νεαρή ανιψιά που ετοιμάζεται να γίνει καλόγρια. Ένα σπίτι. Μια σεξουαλική ορμή που ανάγεται στην ομοιότητα που εμφανίζει η κοπέλα ως προς τη νεκρή θεία της και γυναίκα του Δον Χάιμε. Η μορφή της αναγεννά σεξουαλικές ορμές στον θείο της που την αναισθητοποιεί για να την βιάσει.
L’ Age d’ Or
Η ταινία που τον έβαλε στο στόχαστρο της Εκκλησίας. Η Εποχή του Χρυσού αποδομεί την μπουρζουαζία της εποχής, που επέβαλε έναν καθωσπρεπισμό. Μόνο για τους άλλους. Για την ίδια δεν είχε καμία σημασία. Μπορούσε να αδιαφορήσει ανά πάσα στιγμή.
Chien Andalou
Δεν ξέρω αν αρκούν μερικά λόγια γι΄αυτή την ταινία. Αυτή τη σκηνή, την τόσο αιρετική. Αρκεί να ξέρεις ότι τηρουμένης της εγκατάστασης του στον κόσμο των ονείρων, ο Μπουνιουέλ βρήκε εκείνο το μοναδικό πράγμα που δεν βλέπει ποτέ κανείς στον ύπνο του. Τα μάτια του. Κι αν τα δει, δεν τα αγγίζει. Ούτε αυτός ούτε κανείς. Τα μάτια είναι το μοναδικό σημείο που δεν νιώθει την αφή στον ύπνο. Ακόμα και στον ξύπνιο πρέπει να μπει κάποιο σκουπιδάκι. Η κίνηση με το δάχτυλο προς το μάτι προϋποθέτει ένα βήμα πίσω για να γεμίσεις με θάρρος.
El Ángel Exterminador
Μία από τις 10 καλύτερες ταινίες των δεκαετιών 50-60-70. Μια από τις 4-5 καλύτερες του σουρεαλισμού. Ένας ιδιάζον σουρεαλισμός από τον Ισπανό. Η αίσθηση του ονείρου για ένα τόσο αλλοπρόσαλλο σκηνικό είναι έντονη. Όχι και αληθής πάντως. Η αντίθεση προς μια sui generis θρησκολαγνεία
* Αφιερωμένο σ΄εκείνους που τον ανακαλύψαμε μαζί σε ένα μάθημα της Πέπης Ρηγοπούλου πριν από 7 χρόνια!