Με φόντο τον ψυχρό πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Αμερικής και ενώ ο Χρουσιώφ με τον Κένεντυ παίζουν το δικό τους σκάκι, ο πρόεδρος της Ρωσίας κάνει κίνηση ματ και προπορεύεται επιδεικνύοντας ένα κοσμοϊστορικό επίτευγμα: στέλνει έναν άνθρωπο στο φεγγάρι.
Στις 12 Απριλίου του 1961 ένας νέος πιλότος, ο Γιούρι Γκαγκάριν, μόλις στα 27 του χρόνια, έχοντας περάσει όλα τα πιθανά και τα απίθανα «test fly» ξυπνάει στις 6:00 το πρωί. Σε τρεις ώρες πετάει. Μόνο που δεν πετάει με αεροπλάνο, όπως είχε συνηθίσει, αλλά με διαστημόπλοιο- όπως δεν έχει συνηθίσει, όπως δεν έχει συνηθίσει κανείς ποτέ ως τότε. Ήταν η πρώτη φορά που κάποιος θα έβλεπε τι υπάρχει πέρα από το γη.
Ο Γιούρι Γκαγκάριν, όπως έγραψαν τα έντυπα την επομένη και όπως αποφαίνονται όλα τα μεταγενέστερα ρεπορτάζ, είχε ένα πολύ φυσιολογικό πρωινό εκείνη τη μέρα: σηκώθηκε πριν την αυγή, πήρε το καθιερωμένο του πρόγευμα, μπήκε στο δωμάτιο των παιδιών του χωρίς να τους ξυπνήσει. Είχε δύο κοριτσάκια ηλικίας δημοτικού, που δεν καταλάβαιναν, φυσικά, τι γίνεται. Κατάλαβαν χρόνια μετά, όταν τα μαθητικά βιβλία που τους έδειχναν τα εγγόνια τους είχαν την εικόνα του πατέρα τους.
Ο Γκαγκάριν μεταφέρθηκε στο διαστημικό σταθμό «Μπαικανούρ». Μόλις μπήκε μέσα είδε να ορθώνεται μπροστά του ένα μεγάλο διαστημόπλοιο. Η «διαστημική αναμέτρηση» μεταξύ Ρωσίας και Αμερικής οδήγησε τους Σοβιετικούς να πάρουν πολύ γρήγορα και σπασμωδικά απλές- και άμεσα εφαρμόσιμες- αποφάσεις, χωρίς να είναι οι βέλτιστες όσον αφορά στην σχεδίαση του αεροσκάφους. Η σχεδίαση ήταν απλή και ο στόχος σαφής: να είναι πρώτοι σε αυτήν τη διαστημική αναμέτρηση.
Στις 9:00 ο Γκαγκάριν βρισκόταν μέσα στο αεροσκάφος «Βαστόκ» («Ανατολή» στα ρώσικα). Φυσικά η επιλογή του ονόματος μόνο τυχαία δεν ήταν, αλλά έφερε το δικό της, ξεκάθαρο μήνυμα: θύμιζε γι’ ακόμη μία φορά στη Δύση ότι ο ήλιος βγαίνει από την Ανατολή και ότι όλα ξεκινάνε από κει.
Στις 9:07 δόθηκε η εντολή γι’ απογείωση και το διαστημόπλοιο πήρε μπρος. Ο Γκαγκάριν με πολύ σταθερή φωνή είπε μόνο μία λέξη: «Φύγαμε!» κι ενώ όλα κυλούσαν- ή, μάλλον, «πετούσαν»- πολύ ομαλά, έχασε την επαφή με το κέντρο.
Ωστόσο, δεν έχασε τη ψυχραιμία του. Για ν’ απασχοληθεί και να ξεχαστεί, έκανε ένα πείραμα: άρχισε να τρώει, να πίνει και όταν, σε κάποια φάση, πήρε ένα μολύβι στα χέρια και είδε ότι το μολύβι του έφευγε, αντιλήφθηκε ότι τα αντικείμενα δεν υπακούν στο νόμο του Νεύτωνα. Έτσι, έδεσε το μολύβι.
Λίγη ώρα αργότερα, το πρόβλημα επικοινωνίας αποκαταστάθηε. Η πρώτη ερώτηση που ήρθε από το κέντρο ήταν η εξής: «Πώς είσαι;». Έπειτα: «Τι βλέπεις εκεί;». Ο Γιούρι απάντησε χαριτολογώντας: «Είμαι καλά. Δε βλέπω κανέναν θεό εδώ πάνω».
Το ταξίδι στο διάστημα διήρκεσε 108 λεπτά, επιτελώντας, μία φορά, όλη την περιφορά της γης. Δέκα λεπτά πριν προσγειωθεί στη γη, φτάνοντας στην ατμόσφαιρα, υπήρξε ξανά σοβαρή επιπλοκή. Ο Γκαγκάριν δεν ήθελε να τρομοκρατήσει την ομάδα ελέγχου στη γη, γι’ αυτό κατέβασε το διαστημόπλοιο μέχρι τα «επιτρεπτά» επίπεδα της ατμόσφαιρας. Το αεροσκάφος, όμως, άρχισε να λιώνει κυριολεκτικά, το μέταλλο έσταζε και η καμπίνα ράγισε.
Η μόνη λύση ήταν να προσγειωθεί με αλεξίπτωτο.
Εκείνη την ώρα, στις 10 και κάτι το πρωί, όλη η γη κρατούσε την ανάσα της για να συναντήσει τον άνθρωπο που πέταξε στο διάστημα. Όλοι περίμεναν να γυρίσει… αλλά κανείς δεν ήταν σίγουρος αν θα γυρίσει.
Ο Γκαγκάριν εγκατέλειψε όπως- όπως το αεροσκάφος λίγο πριν πάθει ασφυξία. Στο πιθανό σημείο της προσγείωσής του στο χάρτη απεικονιζόταν ο ποταμός Βόλγας, αλλά για κάποιο λόγο, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, βρέθηκε 1,5 χιλιόμετρο μακριά από το ποτάμι.
Προσγειώθηκε τελικά με το αλεξίπτωτό του σε ένα χωριό, όπου τον βρήκαν τυχαία οι χωριανοί, πριν εμφανιστούν οι αρχές με τα ελικόπτερά τους.
Το επόμενο στιγμιότυπο είναι πασίγνωστο και παίζει μέχρι και σήμερα στο youtube: ο Γκαγκάριν κατεβαίνει από το αεροπλάνο, διανύει το κόκκινο χαλί με λυμένα κορδόνια, σταματάει, δένει τα κορδόνια και όλος ο κόσμος τον χειροκροτεί και τον αποθεώνει. Ο ταπεινός ήρωας που περπατάει στο κόκκινο χαλί με λυμένα κορδόνια ενώ μόλις γύρισε από το Διάστημα. Όλοι μιλάνε γι’ αυτόν- ο Χρουσιωβ, ο Κένεντυ, όλος ο κόσμος.
Νομοτελειακά, μάλλον δεν υπάρχει ήρωας χωρίς τραγικό τέλος: επτά χρόνια μετά ο Γκαγκάριν σκοτώνεται σε μία αεροπορική άσκηση ρουτίνας.
Το σοβιετικό μοντέλο προάσπιζε την πίστη στην ικανότητα της ανθρώπινης δύναμης του καθενός χωρίς άνωθεν παρεμβάσεις και το εξέφρασε για άλλη μια φορά δια στόματος Γκαγκάριν.
Ο καθένας έχει και από μία άποψη περί θρησκείας, λογικής, φυσικής και ψυχολογίας. Αλλά, αν πετούσαμε αύριο στο διάστημα, μάλλον θα κάναμε το σταυρό μας.
Και, αλήθεια, ποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι ο Γκαγκάριν δεν τον έκανε;