Λέει: «Δεν είναι ότι φοβάμαι το θάνατο. Απλά δε θέλω να είμαι εκεί όταν θα συμβεί». Ή, επίσης, κοιτάζοντας μ’ εκείνα τ’ αεικίνητα μάτια του πίσω από τα γυαλιά, «Δεν θέλω να πετύχω την αθανασία μέσα από το έργο μου- θέλω να πετύχω την αθανασία με το να μην πεθάνω. Δεν θέλω να συνεχίσω να ζω μέσα στις καρδιές των συμπατριωτών μου. Θέλω να συνεχίσω να ζω στο δικό μου διαμέρισμα». Ακόμα και «Μερικές φορές σκέφτομαι την αυτοκτονία. Αλλά με την γκαντεμιά μου, είμαι σίγουρος πως θα πρόκειται για μια προσωρινή λύση».
Όσο μακάβρια παράδοξο κι αν ακούγεται, ο Γούντι Άλεν λατρεύει τον θάνατο. Ή, ακριβέστερα, λατρεύει ν’ ασχολείται μ’ αυτόν: από την περίοδο των πρώιμων, «ανάλαφρα» αστείων ταινιών του, μέχρι τα υπαρξιακά δράματα, τις σκεπτόμενες κωμωδίες και τις Dramedy (φιλμ στα οποία εναλλάσσεται, δηλαδή, το κωμικό με το δραματικό στοιχείο), ο θάνατος υπήρξε μία από τις αδιαμφισβήτητες σταθερές του έργου του.
Ο 82χρονος Αμερικανός δημιουργός έχει αναλύσει το θάνατο σε βαθμό που πιο πολύ πεθαίνεις, που δικαίως θα μπορούσε να μετονομαστεί ο Αχέροντας προς τιμήν του «Γούντι»- ή, έστω, το κουπί του Βαρκάρη.
Προκειμένου, λοιπόν, να τιμήσουμε την κινηματογραφική του ζωή, βρήκαμε 5 ενδιαφέρουσες σκηνές από το έργο του για το… μοιραίο. Πάμε να πούμε πρώτα ένα «Μακριά από μας», να κουνηθούμε από τη θέση μας κι έπειτα ας τις δούμε με τη σειρά.
Όπως θα έλεγε και ο Σάκης Ρουβάς σε αυτό το σημείο: «Είστε έτοιμοι»;
Love and Death (1975)
Ο «Ειρηνοποιός» (όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά) υπήρξε μια ταινία που αμφέρρεπε ανάμεσα στον πρότερο, αμιγώς καρτουνίστικα αστείο εαυτό του Άλεν και τη μετάβαση στην πιο ώριμη φάση της καριέρας του, σημείο αφετηρίας της οποίας υπήρξε ο «Νευρικός Εραστής» (1977).
Στο φινάλε του υπέροχα αφελούς “Love And Death”, λοιπόν, ο Γούντι λίγο πριν παρωδήσει την εμβληματική σκηνή με τον Χάρο στην «Έβδομη Σφραγίδα» του ανυπέρβλητου Ίνγκμπαρ Μπέργκμαν κοιτάζει την κάμερα και λέει:
«Μην σκέφτεστε τον θάνατο σαν να είναι το τέλος. Δείτε τον σαν μια εξαιρετική ευκαιρία να περιορίσετε τα έξοδά σας».
Άλεν ντ’ άλλων…
Hannah and Her Sisters (1986)
Ο Άλεν βρίσκεται στον δημιουργικό Κολοφώνα της δόξας του και με την «Χάνα και τις αδερφές της» παραδίδει μία από τις 3-4 κορυφαίες ταινίες του, στην οποία- τι έκπληξη- το νόημα της ζωής πλανάται σαν άυλο φιλμικό σάβανο από σκηνή σε σκηνή.
Σε μια εξ αυτών ο χαρακτήρας που υποδύεται ο, μονίμως αγχωμένος, Γούντι πηγαίνει στο νοσοκομείο γιατί θεωρεί πως έχει καρκίνο στον εγκέφαλο. Οι εξετάσεις βγαίνουν καθαρές, όμως όταν επισκέπτεται τη γιατρό φίλη του τις εκφράζει τις ανησυχίες του.
-«Είσαι υπερβολικός. Την προηγούμενη εβδομάδα νόμιζες πως είχες μελάνωμα», του λέει αυτή.
-«Φυσικά! Εμφανίστηκε ξαφνικά ένα μαύρο σημάδι στην πλάτη μου».
-«Ήταν στο πουκάμισό σου…»
Φεστιβάλ Καννών (2010)
Συνέντευξη τύπου μετά την προβολή της (συμπαθητικής, αλλά μέχρι εκεί) ταινίας «Θα συναντήσεις έναν ψηλό μελαχρινό άνδρα». Οι δημοσιογράφοι βομβαρδίζουν μ’ ερωτήσεις τον Γούντι και κάποιος από αυτούς τον ρωτάει ποια είναι η σχέση του με τον θάνατο τώρα που μεγάλωσε.
«Εξακολουθεί να είναι η ίδια: είμαι εναντίον του», απαντά αυτός και ο Τζος Μπρόλιν δίπλα του κοντεύει να πάθει θρόμβωση στεφανιαίας από τα γέλια.
Αυτό είναι που λέμε «ατάκα θανάτου».
Play it again, Sam (1972)
Ο Άλεν εμπιστεύεται το ξεκαρδιστικό θεατρικό του «Παίξ’το ξανά, Σαμ» στα χέρια του σκηνοθέτη Χέρμπερτ Ρος και το αποτέλεσμα είναι μια (αστεία μέχρι ν’ αρχίσεις να βλέπεις μαύρα στίγματα μπροστά σου) συρραφή από σκηνές που έχουν ως βάση τους την κλασική «Καζαμπλάνκα» του 1942.
Σε κάποια φάση, λοιπόν, ο Γούντι πηγαίνει σ’ έκθεση ζωγραφικής κι εκεί βλέπει μια όμορφη κοπέλα, η οποία είναι, όμως, ελαφρώς νιχιλίστρια κι έχει αυτοκτονικές τάσεις. Οι δυο τους παρατηρούν έναν πίνακα και στη συνέχεια ακολουθεί ο εξής διάλογος:
-«Ποια είναι η γνώμη σου;», τη ρωτάει αυτός δείχνοντας το έργο τέχνης.
-«Μου μεταφέρει την αρνητικότητα του σύμπαντος. Το απέραντο μοναχικό κενό της ύπαρξης. Ανυπαρξία. Η δυσάρεστη κατάσταση του ανθρώπου που αναγκάστηκε να ζήσει σε μια άγονη, αθεράπευτη αιωνιότητα σαν μια μικροσκοπική φλόγα που τρεμοπαίζει σ’ ένα τεράστιο κενό με απλά σκουπίδια, φρίκη και υποβάθμιση, σχηματίζοντας ένα άχρηστο, θλιβερό ζουρλομανδύα σ’ έναν μαύρο, παράλογο κόσμο».
-«Τι κάνεις το Σάββατο το βράδυ;».
-«Αυτοκτονώ».
-«Τότε τι λες για την Παρασκευή το βράδυ;»
Stardust Memories (1980)
Μ’ εμφανή τα σημάδια της επιρροής του φελινικού 81/2 , ο Άλεν ξεδιπλώνει την ζωή του στο πανί σ’ ένα κακουργηματικά υποτιμημένο φιλμ που χρήζει άμεσης επανεκτίμησης.
Οι «Ζωντανές Αναμνήσεις» καταπιάνονται, φυσικά, με το αναπόδραστο του θανάτου και ο Γούντι φροντίζει να βγάλει επιδεικτικά τη γλώσσα σε όσους του ζητάνε να «επιστρέψει στις παλιές, αστείες του ταινίες».
Η στιγμή ανθολογίας έρχεται, ωστόσο, όταν ο χαρακτήρας που υποδύεται (και είναι κι αυτός κινηματογραφιστής) δέχεται ερωτήσεις από τους δημοσιογράφους σε μια συνέντευξη τύπου:
-«Νόμιζα πως έχετε σπουδάσει φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο», τονίζει μια γυναίκα.
-«Έκανα ένα μάθημα στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης για τον υπαρξισμό. Στις εξετάσεις στο τέλος μου έδωσαν 10 ερωτήσεις και δεν ήξερα ν’ απαντήσω σε καμία τους. Έτσι, τις άφησα όλες κενές. Πήρα άριστα…»
Όπως θα έλεγε κι ένας σημερινός φοιτητής: «Δεν υπάρχεις».