Το 1996 η Σβετλάνα Μαστέρκοβα κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στα 800μ των Ολυμπιακών Αγώνων της Ατλάντα. Τερματίζει σε 1:57.73, δηλαδή 4,5 ολόκληρα δευτερόλεπτα περισσότερα από το παγκόσμιο ρεκόρ. Μιλώντας για το αδιανόητο 1:53.28 που είχε σημειώσει η Γιαρμίλα Κρατοσβίλοβα το 1983 εκτιμά πως δεν θα σπάσει ούτε μετά από 100 χρόνια, αφού καμία γυναίκα δεν είναι δυνατό να τρέξει τόσο γρήγορα. Ήδη έχουν περάσει 35 από τότε και συνεχίζουμε…
Στοιχειωμένο ρεκόρ
Οι χώρες του πρώην Ανατολικού μπλοκ διαθέτουν μερικά από τα πλέον στοιχειωμένα παγκόσμια ρεκόρ στον στίβο. Κάποια από αυτά κρατούν από τη δεκαετία του ’80, αλλά κανένα δεν έχει αντέξει όσο αυτό της Γιαρμίλα Κρατοσβίλοβα. Της Τσεχοσλοβάκας (τότε, αφού πλέον έχει διασπαστεί στα δύο μετά τη «βελούδινη επανάσταση» αθλήτριας που κόντεψε να «σπάσει» τα χρονόμετρα στις 26 Ιουλίου του 1983. Σε μια κούρσα που άφησε όλο τον κόσμο με το στόμα ανοιχτό και τον ανταγωνισμό πολλά μέτρα πίσω, τερμάτισε σε 1:53.28, χρόνο που δεν μπορούν ούτε να ονειρευτούν οι σημερινές αθλήτριες.
Δύο εβδομάδες αργότερα στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου θα κερδίσει το χρυσό μετάλλιο στην ίδια απόσταση (με χρόνο λίγο πιο αργό από το ρεκόρ της) μόλις 35 λεπτά αφότου είχε κερδίσει την ημιτελική σειρά των 400μέτρων. Αγώνισμα στο οποίο αργότερα σημείωσε επίσης τον καλύτερο χρόνο όλων των εποχών. Εκείνο τον καιρό απλά δεν υπήρχε καμία αθλήτρια που να μπορεί να την απειλήσει. Η γεννημένη το 1951 Γιαρμίλα ήταν ένα φαινόμενο, αλλά όχι μόνο για τους χρόνους της.
Την κοίταζαν με δέος
Για σχεδόν μία τετραετία κάθε φορά που η Κρατοσβίλονα στεκόταν στην αφετηρία το αποτέλεσμα του αγώνα ήταν περίπου προκαθορισμένο, τουλάχιστον όταν αφορούσε μεγάλες διοργανώσεις. Οι υπόλοιπες αθλήτριες την κοιτούσαν με δέος –λόγω των επιδόσεών της- και με ξεκάθαρη δυσπιστία, εξαιτίας του σωματότυπού της.
Τα περίπου ανδρικά χαρακτηριστικά, η διάπλαση των μυών και η μπάσα φωνή ήταν φυσικό να δημιουργήσει αμφιβολίες… Μια κατάσταση που επαναλήφθηκε μετά από 26 χρόνια με την Κάστερ Σεμένια, η οποία κατηγορήθηκε ευθέως πως ήταν άνδρας. Ακόμη και η Νοτιοαφρικανή πάντως, τότε είχε κερδίσει με χρόνο 1:55.45, δύο δευτερόλεπτα πιο αργή… Για την ακρίβεια, μετά την Κρατοσβίλοβα καμία γυναίκα δεν έχει πλησιάζει ούτε στο ένα δευτερόλεπτο τους χρόνους της.
Πού ήταν εξαφανισμένη;
Ένα άλλο στοιχείο που προκάλεσε απορίες ήταν το γεγονός πως η Κρατοσβίλοβα ήταν σχεδόν αόρατη μέχρι τα 27 της χρόνια. Τότε ήταν η πρώτη φορά που κατέβηκε τα 53 δευτερόλεπτα στα 400 μέτρα. Τα παγκόσμια ρεκόρ ήρθαν όταν είχε ξεπεράσει τα 32… Είναι αλήθεια πως αντίθετα με τις κούρσες της, η εξέλιξή της ήταν πολύ αργή. Πήρε το πρώτο σημαντικό μετάλλιό της το 1980. Ήταν το ασημένιο στα 400μ στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας, όπου δεν συμμετείχαν οι ΗΠΑ.
Δύο χρόνια αργότερα, στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα που φιλοξένησε η Αθήνα (στα εγκαίνια του ΟΑΚΑ) ήταν και πάλι δεύτερη. Δεν είχε ανέβει ποτέ σε βάθρο μεγάλης διοργάνωσης στα 800 μέτρα και ξαφνικά, από το πουθενά, το 1983 τα σαρώνει όλα και κάνει ένα ρεκόρ απλησίαστο. Ένα ρεκόρ που στέκεται ακόμα και δεν αποκλείεται τελικά να δικαιώσει την εκτίμηση των συναθλητριών της για το ότι θα μείνει εκεί για έναν αιώνα.
Οι κατηγορίες για ντόπινγκ
Ένα τέτοιο φαινόμενο δεν προκάλεσε μόνο θαυμασμό αλλά επίσης φθόνο και υποψίες. Υπήρχαν οι μουρμούρες σχετικά με το φύλο της εξαιτίας της απίστευτης διάπλασής της. Υπήρχαν όμως και εκείνες που αφορούσαν χρήση απαγορευμένων ουσιών. Εκείνη την περίοδο ολόκληρο το Ανατολικό Μπλοκ κατηγορήθηκε –και όπως αποδείχτηκε σωστά- για εκτεταμένο ντόπινγκ. Στην πραγματικότητα η μόνη διαφορά σε σχέση με τη Δύση ήταν πως η φαρμακοδιέγερση ήταν καθαρά κρατική υπόθεση. Στο Βερολίνο ή τη Μόσχα δεν υπήρχαν οι χορηγοί και οι σπόνσορες που «πίεζαν» αθλητές και προπονητές για επιδόσεις. Ήταν ο ίδιος ο κρατικός μηχανισμός που είχε μετατρέψει τους αθλητές σε πειραματόζωα.
Ακόμη κι έτσι, η Κρατοσβίλοβα δεν ανήκε σε μία από τις δύο κομμουνιστικές αθλητικές υπερδυνάμεις, τη Σοβιετική Ένωση ή την Ανατολική Γερμανία, που εκείνη την εποχή είχαν κατεβάσει στους αγώνες ανίκητες κοπέλες. Αν όλα ήταν θέμα ντόπινγκ, σίγουρα η βιομηχανία των ρεκόρ είτε στην Ανατολή είτε στη Δύση θα είχε κατασκευάσει ένα αντίπαλο δέος στην Τσεχοσλοβάκα. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη ποτέ. Όταν η Κρατοσβίλοβα βγήκε από το προσκήνιο, τα ρεκόρ της έμειναν εκεί ως ενθύμιο μιας εποχής που ίσως διαφέρει πολύ λιγότερο από τη δική μας, σε σχέση με αυτό που νομίζουμε.
Υποψίες δίχως τέλος
Στον αθλητισμό πάντα θα υπάρχει ντόπινγκ. Όποιος αρνείται την ύπαρξή του μάλλον ζει σε άλλο κόσμο. Πάντα όμως θα γεννιούνται και φαινόμενα που θα κουβαλούν όλα τα συστατικά ενός μύθου. Η Κρατοσβίλοβα ήταν ένα τέτοιο που έρχεται από το παρελθόν, αλλά η λάμψη της κρατάει μέχρι σήμερα, παρά τις σκιές, τις φήμες ή ακόμη και τη βεβαιότητα ορισμένων για το πού οφείλει τις επιτυχίες της. Είναι περίπου σίγουρο πως αύριο-μεθαύριο κάποιος θα ψιθυρίσει τα ίδια για τον Μπολτ. Αν δεν το έχει κάνει ήδη…
Άλλωστε και τα ρεκόρ της Φλόρενς Γκρίφιθ Τζόινερ σε 100 και 200 μέτρα ήδη κλείνουν 30 χρόνια ζωής (για να μην λέμε πως ύποπτες είναι μόνο οι επιδόσεις των πρώην κομμουνιστών). Πριν από ένα χρόνο έγινε πρόταση όλα τα ρεκόρ πριν το 2005 να σταματήσουν να αναγνωρίζονται, με τη λογική ότι από τότε ξεκίνησαν πιο συστηματικοί έλεγχοι και πως η πρόοδος της επιστήμης είναι τέτοιο που να επιτρέπει την αποθήκευση δειγμάτων για μελλοντικό έλεγχο. Ακούγεται λογικό. Είναι όμως και υποκριτικό. Λες και το ντόπινγκ στις μέρες μας δεν μπορεί να βρει τρόπο να κρυφτεί αν θέλει…
Η Γιαρμίλα Κρατοσβίλοβα, κάτοχος του πιο αραχνιασμένου ρεκόρ της ιστορίας, είναι πλέον στα 67 της προπονήτρια στίβου. Το να μοιράζεται με τα νέα παιδιά όλα τα μυστικά της επιτυχίας της φαντάζει εξαιρετικά αμφίβολο.