Στην Αμερική ζουν άνθρωποι, όπως ζουν σε όλο τον κόσμο. Κι όπως σε όλο τον κόσμο, έτσι κι εκεί, υπάρχουν αυτοί που άφησαν τη σαπίλα μέσα τους να κυριαρχήσει κι αυτοί που την πολεμούν με επιτυχία κάθε μέρα. Αυτό είναι συλλήβδην το ανθρώπινο είδος.
Απλώς στην Αμερική έχουν την τάση να κομπορρημονούν, να επιδεικνύουν στα μούτρα όλων μια ανωτερότητα έθνους. Όπως έκανε το Σαββατοκύριακο ο Τραμπ απέναντι σε τέσσερις γυναίκες, τέσσερις ανθρώπους του Κογκρέσου, τέσσερα μέλη των Δημοκρατικών, στις οποίες συνέστησε να πάνε πίσω στις χώρες απ΄όπου ήρθαν και να φτιάξουν το πολιτικό σύστημα εκεί πρώτα πριν κάνουν υποδείξεις σε εκείνον και τις ΗΠΑ.
Αγνόησε προφανώς ότι οι 3 από τις 4 κυρίες φέρουν μεν ξένες ρίζες και ονοματεπώνυμα, γεννήθηκαν εν τούτοις στις ΗΠΑ. Δεν ήρθαν από άλλες χώρες. Κι η τέταρτη έζησε μόλις 10 χρόνια σε προβληματική χώρα και τα υπόλοιπα 30-35 σε μια ακόμα πιο προβληματική χώρα.
Το When They See Us καταπιάνεται με την περίφημη υπόθεση Central Park Five. Εκεί συνέβησαν γεγονότα σε ένα βράδυ που έφεραν σε θέση κατηγορούμενων και καταδικασμένων στην κοινή γνώμη 5 ανήλικα αγόρια. Πέντε μαύρους για την ακρίβεια. Η παρουσία τους στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή τους έκανε εύκολους στόχους σε μια υπόθεση βιασμού, σοδομισμού και ξυλοδαρμού μέχρι παρ΄ολίγον θανάτου μιας κοπέλας.
Αυτό συνέβη το μακρινό 1989 με τους πέντε να καταδικάζονται και να βρίσκουν την αθωότητα τους 13 χρόνια μετά. Ήταν από 14 ως 16 ετών. Βγήκαν από τη φυλακή στα 29 και με το στίγμα πάνω τους να μην φεύγει. Κι ας ήταν αποδεδειγμένα αθώοι. Το 1989 δεν έχει πλέον διαφορές με το 2019. Τα πράγματα πήγαν τόσο στραβά ώστε να βρίσκεται η Αμερική στο ίδιο ακριβώς σημείο.
Άλλωστε, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε αρχίσει να προπαγανδίζει τις ρατσιστικές του απόψεις ζητώντας την επαναφορά της θανατικής ποινής για…χάρη των κατηγορουμένων.
Η Άβα Ντουβερνέ που σκηνοθετεί και υπογράφει την ντοκιμαντερίστικη μίνι σειρά του Netflix φροντίζει να δώσει ένα μάθημα ιστορίας προς όλους. Κυρίως σε αυτούς που το έχουν περισσότερο ανάγκη και είναι οι ίδιοι οι Αμερικάνοι.
Δεν είναι τόσο η καλλιτεχνική άποψη της αφήγησης όσο η κατανόηση ορισμένων πραγμάτων πάνω στα οποία πατά συνήθως ο ρατσισμός για να κυριαρχήσει.
Δεν είχαν ρατσιστικά κίνητρα όσοι πάλεψαν για να ενοχοποιήσουν με κάθε τρόπο πέντε αθώους ανθρώπους. Από τον ρατσισμό ξεκίνησαν όλα, όμως έσπρωξαν κάθε άλλη ανωμαλία του συστήματος.
Για παράδειγμα οι γυναίκες που βρίσκονταν τότε σε καίρια πόστα και ήθελαν δικαιοσύνη για την 17χρονη κοπέλα που βίωσε σχεδόν τον θάνατο και την απώλεια της ψυχής της. Ήθελαν επιτέλους να υπάρξει μια εκδίκηση απέναντι στον άκρατο σωβινισμό που επίσης ήταν θαλερός στις ΗΠΑ τότε. Κι επειδή απέναντι στους dominant λευκούς δε μπορούσαν να το κάνουν λόγω του συστήματος, εξάντλησαν όλη τους την οργή πάνω σε 5 μαύρα αγόρια. Δεν έβλεπαν ανήλικα παιδιά. Έβλεπαν όψιμους άντρες που θα γίνονταν το ίδιο σεξιστές. Αυτή η εικόνα τροφοδοτήθηκε και τροφοδότησε τον ρατσισμό.
Υπήρχε επίσης η κλασική πίεση της κοινής γνώμης και των ΜΜΕ. Η σκληρή κριτική προς την αστυνομία έκανε αναγκαία την άμεση εύρεση ενόχων. Ας στιγματιστούν κάποιοι άμεσα να ησυχάσει το κεφάλι μας και μετά δουλεύουμε την εύρεση του πραγματικού ενόχου. Ή και όχι. Ανάλογα τα κέφια.
Μεγάλο ρόλο σαφώς έπαιζε και το παντοτινό χαρακτηριστικό του αυτόπτη μάρτυρα που απαντάται στα πρόσωπα πολλών. Ο καθένας θέλει να έχει μερίδιο συμμετοχής σε ένα φλέγον ζήτημα που απασχολεί την κοινή γνώμη. Όσοι ήταν στο πάρκο ή ακόμα και στα πέριξ, ήθελαν να μοιραστούν την εμπειρία τους. Μια εμπειρία όμως που δεν έμενε στην αλήθεια. Επηρεαζόταν κι από όσα έφταναν στ΄αυτιά τους άμεσα ή έμμεσα από τα μέσα.
Κάπως έτσι διαμορφωνόταν και διαμορφώνεται ένα αίσθημα σε κάθε πραγματικό και μη πραγματικό αυτόπτη μάρτυρα.
Όλα αυτά συνδέθηκαν με τον εγγενή φόβο της λευκής Αμερικής απέναντι στους μαύρους. Παρά το ότι οι λευκοί είχαν υποδουλωμένους και με το μαστίγιο τους μαύρους, υποτάχθηκαν στο ψέμα του «μαύρος=εγκληματίας» και ήταν γι΄αυτούς πάντα τα εύκολα θύματα. Για παράδειγμα, στο When They See Us βλέπουμε σε μια από τις ακροάσεις της δίκης μια γυναίκα λατινικής καταγωγής να περιγράφει τον μίνι τραμπουκισμό που δέχτηκε με τον άντρα της από αρκετούς νεαρούς, μαύρους και λατίνους.
Όταν μετά έμαθε για τον βιασμό σε αυτό το πάρκο, δεν ήταν δύσκολο να δημοσιοποιήσει την πεποίθηση της. Αυτοί που την τραμπούκισαν θα το έκαναν, δεν υπάρχει άλλη εξήγηση. Κάπως έτσι αρχίζει να δομείται μέσα στον καθένα η ανάγκη να βρει τον ένοχο. Από μια υπόθεση που συνδέεται με την υπόθεση ενός άλλου. Αν αυτό που υποθέτει ο ένας, το υποθέτουν άλλοι δέκα, τότε η υπόθεση μεταλλάσσεται σε μεγάλη πιθανότητα κι ίσως σιγουριά. Να άλλο ένα στοιχείο που διευκόλυνε την καταδίκη των αθώων μόνο και μόνο επειδή δεν γεννήθηκαν λευκοί.
Τα παραπάνω συνδέθηκαν και με τον πολύ πιο λογικό φόβο των μαύρων απέναντι στην καταδυνάστευση των λευκών Αμερικάνων. Γιατί οι 5 κατηγορούμενοι και οι συγγενείς τους δεν σκέφτηκαν συλλογικά. Ήταν τόσο τρομαγμένοι που ήθελαν απλώς να γλυτώσουν αυτοί και οι άλλοι ας έβρισκαν μόνοι τους λύση. Έτσι πέρασε ο φόβος μέσα τους από τα τόσα χρόνια που τους κατατρέχει η καταπίεση.
Έτσι τους έμαθε ο λευκός Αμερικάνος γαιοκτήμονας. Αυτά δεν είναι μόνο κοινωνικά χαρακτηριστικά. Γίνονται μέρος της βιολογίας όταν συμβαίνουν για δεκαετίες. Και μετά το απόστημα θέλει πολύ κόπο για να βγει. Για έναν μαύρο στην Αμερική του ’90 δεν ήταν εύκολο να νιώσει ως ισότιμος με τους άλλους. Αν οι 5 και οι γονείς τους αντιλαμβάνονταν ότι δεν καθορίζονται από το χρώμα τους και πως ξεκινάνε ως εξίσου άνθρωποι με τους λευκούς, θα είχαν μια συστρατευμένη τακτική κι ίσως πολλά να ήταν αλλιώς. Μπορεί και να είχαν γίνει χειρότερα. Σίγουρα οι φταίχτες δεν είναι αυτοί πάντως.
Μόνο που απέναντι τους είχαν ένα οργανωμένο έγκλημα. Το ίδιο το κράτος που παγίδευσε τα παιδιά τους και τους ίδιους. Και τους έκανε να νομίζουν ότι θα έβγαιναν κερδισμένοι αν συναινούσαν σε ένα κατασκεύασμα που απέχει έτη φωτός από την αλήθεια.
Είναι ένα πραγματικό μάθημα το When They See Us. Αρκεί να θέλει κάποιος να το διδαχθεί. Κι όποιος το διδαχθεί, θα ξέρει πάντοτε τα ερείσματα του ρατσισμού, άρα θα βρίσκει τον δρόμο για να τον νικήσει. Πρωτίστως μέσα του και μετά στην κοινωνία!