Για έναν άνθρωπο που το σπίτι του ήταν δίπλα σε σινεμά, που μεγάλωσε στη δεκαετία του ΄80 που το σινεμά σήμαινε πολλά και που θυμάται μέχρι σήμερα την ταινία που είδε σε ηλικία δυο ετών, δεν χρειάζονται πολλά λόγια.
Αυτή η παράγραφος λέει τα πάντα για τον Γιάννη Βεσλεμέ. Ένας Έλληνας σκηνοθέτης που αγαπά το horror και το εκφράζει με τον τρόπο του σε κάθε του ταινία, χωρίς απαραίτητα να είναι horror.
Συμμετέχοντας στην διεθνή σκηνοθετική παραγωγή της ταινίας Το Εγχειρίδιο του Κακού, ο Γιάννης Βεσλεμές μας μίλησε γι΄αυτό το πρότζεκτ αλλά και τη δική του σύνδεση με τον τρόμο.
– Διαβάζοντας την σύνοψη της ταινίας Εγχειρίδιο του Κακού, μου μένει η εξής φράση: «συνθέτουν σκηνές από τους δικούς τους τοπικούς θρύλους και παραμύθια που τους κράτησαν άγρυπνους τα βράδια». Ποιες εικόνες έχετε πιο έντονες από τα παιδικά σας χρόνια που να σας προκαλούσαν τρόμο και ίσως να μην είναι απαραίτητα τρομακτικές. Για παράδειγμα εμένα με τρόμαζε κάθε Πάσχα η μάνα μου που ήθελε να με ταΐσει με το ζόρι συκώτια.
Ο τρόμος ήρθε – σε μένα τουλάχιστον – πακέτο με την ενηλικίωση. Εννοώ ότι οι εικόνες και οι αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας δεν περιλαμβάνουν την αίσθηση του τρόμου. Πιο αφηρημένες εικόνες τη συντροφεύουν. Η μυστηριώδης υπόσταση των ελληνικών βουνών και δασών του βορρά (κατάγομαι από την Καστοριά). Οι υγροί επαρχιακοί δρόμοι και οι στάσεις στο πουθενά στα ταξίδια με το αυτοκίνητο των γονιών. Οι νυχτερινές βόλτες στο χωρίο με τις παρέες και οι αιφνίδιες συναντήσεις μας με μικρά ζώα.
– Πώς πιστεύετε ότι διεισδύουν τέτοιοι μικροί φόβοι στο υποσυνείδητο του ανθρώπου; Σε εσάς συγκεκριμένα, αν έχετε επιχειρήσει ποτέ να τους αναλύσετε, πώς πιστεύετε ότι έδρασαν μέσα σας;
Ομολογώ ότι αποφεύγω την ανάλυση.
– Είναι η παιδική ηλικία ένας εφιάλτης όταν τη ζούμε κι ένα όνειρο άπιαστο όταν τη θυμόμαστε;
Μόνο όμορφα θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια. Σίγουρα θα υπήρξαν γεγονότα που έχω απωθήσει. Δεν πιστεύω στη νοσταλγία πάντως. Ευχαριστιέμαι την κάθε ηλικία όσο μπορώ.
– Είμαι ένας άνθρωπος που πιστεύει πολύ στη δύναμη του υποσυνείδητου όπως εκδηλώνεται στα όνειρα. Με γοητεύει να σκαλίζω κάτι που δεν θα μου δώσει ποτέ απάντηση. Εσείς ποια επαφή έχετε με τα όνειρα, καλά και κακά;
Συμφωνώ μαζί σας, έτσι νοιώθω και γω. Πολλές φορές αφήνομαι στην καλή ή κακή αίσθηση του ονείρου και του επιτρέπω να στοιχειώσει το υπόλοιπο της μέρας μου.
– Το Εγχειρίδιο Του Κακού γίνεται από σκηνοθέτες που λατρεύουν τον τρόμο. Ποια ανάγκη είναι αυτή που κάνει κάποιους να έλκονται από τον τρόμο, να αποζητούν να κοψοχολιάζονται ή να τρέμουν μπροστά σε ένα θέαμα;
Η συγκεκριμένη ταινία, στο μεγαλύτερο τουλάχιστον μέρος της νοιώθω πως δεν επιχειρεί απλά να τρομάξει τον θεατή (για να τον ερεθίσει στιγμιαία) αλλά επιδιώκει ένα διάλογο του τότε με το τώρα. Πως το φολκλόρ, οι τοπικές δοξασίες, οι γραπτές αλλά κυρίως οι προφορικές αφηγήσεις, τα σκοτεινά παραμύθια έρχονται στο σήμερα και συνομιλούν με τις νευρώσεις, τις ανασφάλειες, το δέος αλλά και τον τρόμο απέναντι στο ανοίκειο, το ξένο, το φαινομενικά απειλητικό.
– Ποιους θα λέγατε ως τους μεγαλύτερους φόβους σας;
Κλασικά πράγματα. Να μη χάσω τους ανθρώπους που αγαπώ και το μυαλό μου.
– Το είδος του horror κινηματογραφικά βρίσκεται σε ένα πολύ καλό φεγγάρι, αλλά έχω μια αίσθηση πως τυποποιείται αρκετά για να χωρέσει στην mainstream βιομηχανία και να έχει εμπορική επιτυχία, ίσως με εξαίρεση τις ταινίες του ντελ Τόρο. Ποια είναι η άποψή σας;
Υπάρχουν και άλλες εξαιρέσεις. Αλλά έχετε δίκιο. Υπάρχει μια τυποποίηση της βιομηχανίας στο είδος και τα ρίσκα που παίρνει είναι ελάχιστα. Δεν υπάρχουν όρια στα αλήθεια στο σινεμά είδους και είναι κρίμα να αναλώνονται όλοι στα ίδια κλισέ, τους ίδιους ήρωες που διατρέχουν τις δεκαετίες από το ένα σίκουελ στο άλλο, την ίδια ηθικολογία (για τη φωτεινή και τη σκοτεινή πλευρά).
Έχουν γραφτεί απόλυτα ελευθεριακά (φιλοσοφικά, πολιτικά, σεξουαλικά) βιβλία επιστημονικής φαντασίας και αφηρημένου τρόμου στις δεκαετίες του 60 & 70 από φοβερούς συγγραφείς (Μπάλαρντ, Μπάροοοζ, Ντικ, Σπινραντ, Τζετέρ μεταξύ άλλων) και είναι κρίμα που το σινεμά βολεύεται ακόμα στην ασφάλεια του βικτωριανού μυθιστορήματος (τρίπρακτη δομή, ταύτιση, ηθογράφημα)
– Ποιους σκηνοθέτες έχετε στο προσωπικό σας πάνθεον;
Βλέπω πλέον τόσο πολύ σινεμά όσο ποτέ στη ζωή μου. Κλέβω ακόμα και από τον ύπνο μου. Πάντα αγαπώ τον Κρόνενμπεργκ, τον Λιντς, τον Φελίνι, τον Άλτμαν. Τελευταία ενθουσιάζομαι εξίσου με τον Μπέργκμαν όσο και με τον Άλμπερτ Πιούν (σκηνοθέτης φτηνών ταινιών Ζ διαλογής).
– Ως σκηνοθέτης έχετε την ευκαιρία να αποκτήσετε διπλή πρόσληψη μιας ταινίας σας. Πρώτα την βιώνετε στιγμή τη στιγμή καθώς τη φτιάχνετε και μετά βιώνετε το όλον της όταν τη βλέπετε για πρώτη φορά. Πώς αλλάζουν τα συναισθήματα από τη μία κατάσταση στην άλλη, αν αλλάζουν;
Οι ταινίες γίνονται με πολύ κόπο και χρειάζονται χρόνια για να ολοκληρωθούν από την αρχική σύλληψη στο τελικό αποτέλεσμα. Μιλάμε για ένα ρόλερ κόστερ συναισθημάτων που δεν αφορά την δημιουργία και μόνο αλλά και την αρχική αγωνία για να γίνει πρακτικά η ταινία και μετά την καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία της ή όχι.
– Μπαίνετε στη διαδικασία να αναζητήσετε τις ερμηνείες άλλων ανθρώπων στα έργα σας; Κι αν ναι, έχει υπάρξει κάποια που να σας συγκλόνισε, να σας έδωσε ένα νέο έναυσμα;
Όλες οι απόψεις, οι κριτικές, τα σχόλια, οι σκέψεις και τοποθετήσεις των θεατών μετράνε και σε διαμορφώνουν κάθε φορά που εκτίθεσαι με μια ταινία. Ακόμα και η αρνητική κριτική ή η υπερανάλυση ή η διαφορετική ερμηνεία. Οι ταινίες κινούνται ανεξάρτητα από εμάς από τη στιγμή που θα τις ολοκληρώσουμε, έχουν τη δική τους ζωή και εμείς πρέπει να τις αποχωριστούμε και να παμε στην επόμενη. Θα κουβαλάμε πάντα όμως το σοκ τους, την αντήχηση τους, την προβολή των θεατών πάνω τους και πάνω μας.
– Θα λέγατε πώς ικανοποιήσατε τα θέλω του Γιάννη Βεσλεμέ που έβγαινε από τη σχολή; Είναι τελικά λόγος “τρόμου” να κοιτάζει κανείς πίσω του και να βλέπει ότι δεν πέτυχε όσα σχεδίασε, αλλά πέτυχε όσα ίσως να μην φαντάστηκε;
Έχω την ίδια επιθυμία από τα 15 μου, να κάνω πολλές ταινίες (και λίγη μουσική) και αυτό είναι ανακουφιστικό και μαρτυρικό ταυτόχρονα. Το σχέδιο είναι απλό, το σινεμά δυσκολότερο και η ζωή συνήθως Γολγοθάς. Αλλά είμαστε ωραίοι τύποι, πέφτουμε και σηκωνόμαστε.
* Το Εγχειρίδιο του Κακού κυκλοφορεί από σήμερα στις αίθουσες, σε διανομή της Weird Wave.
Σύνοψη: Οκτώ νέοι σκηνοθέτες από την Ευρώπη και την Αμερική, εραστές του είδους της ταινίας τρόμου, συνθέτουν σκηνές από τους δικούς τους τοπικούς θρύλους και παραμύθια που τους κράτησαν άγρυπνους τα βράδια. Μια φαντασμαγορική εξερεύνηση του μύθου και της λαϊκής παράδοσης, με ιστορίες εμπνευσμένες από τη σκοτεινή λαογραφία οχτώ διαφορετικών χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Οκτώ σκοτεινές φολκλόρ ιστορίες από τους σκηνοθέτες του “Νορβηγία”, “Goodnight Mommy”, “The Duke of Burgundy”, “The Lure” κ.α.
** Φωτογραφίες: Πηνελόπη Γερασίμου