Από το 2015 και μετά το Χόλιγουντ έχει γίνει – δικαίως – ένα πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα σε ομάδες που αυτοπροσδιορίζονται ως μειονότητες και στην ίδια τα βιομηχανία, τα πρόσωπα που καθορίζουν τα συνεργεία και τις ταινίες που θα προβληθούν.
Αυτές οι μειονότητες βέβαια δεν είναι μειονότητες στην κοινωνία. Κατέχουν ένα σεβαστό ποσοστό, είναι μέρος της κοινωνίας σε αριθμούς. Γιατί στην ουσία των πραγμάτων, όπως μας έδειξαν ξανά και τα γεγονότα από τη δολοφονία Φλόιντ και μετά, αυτές οι μειονότητες στην κοινωνία τίθενται στο περιθώριο. Το αυτό συμβαίνει και στο σινεμά.
Φτάνοντας λοιπόν στον 5ο χρόνο από τα All White Oscars, διάστημα κατά το οποίο η Ακαδημία Κινηματογράφου διάγει μια περίοδο κατά την οποία προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τον ίδιο της τον εαυτό, βρισκόμαστε διαρκώς σε μια θέση να αντικρύζουμε κινήσεις πανικού, κινήσεις θεαθήναι, κινήσεις που μυρίζουν ως και υποκρισία.
Δεν υπάρχει πιο τρανταχτό παράδειγμα απ΄αυτό που συνέβη μέσα στο Σαββατοκύριακο. Η Ακαδημία ανακοίνωσε πως τα επόμενα 3-4 χρόνια θα είναι μεταβατικά για το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και πως από το 2022 και μετά θα ισχύουν συγκεκριμένα κριτήρια για τις ταινίες που θα πάρουν την έγκριση να είναι υποψήφιες στην πιο μεγάλη κατηγορία των βραβείων.
Τι θα πρέπει να πληροί λοιπόν μια ταινία για να είναι υποψήφια από το 2024 και μετά; Δύο από τα ακόλουθα στοιχεία που διαχωρίζονται σε κατηγορία Standard A και Standard B:
Standard A
- Η ιστορία της να επικεντρώνεται σε εκπροσώπους του γυναικείου φύλου, της LGBTQ κοινότητας, σε εθνοτικές ομάδες που δεν ανήκουν στο καυκάσιο πρότυπο και σε άτομα με ειδικές ανάγκες.
- Ένας από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους να ανήκει σε πρόσωπο που βρίσκεται σε μια από τις μειονότητες του πρώτου κριτηρίου.
- Τουλάχιστον το 30% του καστ να είναι πρόσωπα που ανήκουν σε 2 από τις 4 αυτές κατηγορίες.
Standard B
- Δύο από τα καίρια πόστα της ταινίας (σκηνοθεσία, μουσική σύνθεση, φωτογραφία, παραγωγή) να ανήκουν σε πρόσωπα δύο εκ των τεσσάρων παραπάνω κατηγοριών.
- Τουλάχιστον 6 άτομα του συνεργείου πίσω από τις κάμερες θα πρέπει να εντάσσονται στις 4 αυτές κατηγορίες, είτε σε μία και οι 6 είτε παραπάνω.
- Το 30% του συνεργείου θα πρέπει να ανήκει στις 4 αυτές κατηγορίες.
Με πιο απλά λόγια, η Ακαδημία προσπαθεί με έναν φαινομενικά σωστό τρόπο να διασφαλίσει πως όσοι έχουν αδικηθεί, θα βρουν χώρο να γίνουν μέρος της βιομηχανίας. Φαινομενικά όμως. Γιατί στην πράξη όλη η υπόθεση χωλαίνει.
Αφήνουμε στην άκρη πως έχει θέσει έναν μακρινό χρονικό ορίζοντα, κάτι που σημαίνει πως θεωρητικά ως το 2024 θα μπορούσαν να συνεχίζονται οι αδικίες. Ας επικεντρωθούμε όμως σε άλλα στοιχεία της ανακοίνωσης.
Η ταινία που θα διεκδικεί το Όσκαρ θα πρέπει να πληροί δύο από τα παραπάνω κριτήρια. Κάτι που πρακτικά μπορεί γρήγορα να οδηγήσει σε μεροληψία ή σε υποκρισία. Θα μπορούσε για παράδειγμα μια παραγωγή να έχει 6 γυναίκες στο συνεργείο, να έχει μια γυναίκα σε ρόλο Ά ή Β΄Πρωταγωνίστριας, μια γυναίκα στην παραγωγή και να έχει όλα όσα χρειάζεται.
Μισό λεπτό όμως. Μήπως αυτό δεν έχει συμβεί ως σήμερα σε πάρα πολλές ταινίες; Ας δούμε για παράδειγμα τις υποψήφιες για το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας 2020. Στο Joker η Ζάζι Μπιτζ, γυναίκα και μαύρη, είχε τον γυναικείο πρωταγωνιστικό. Το Jojo Rabbit είχε την Σκάρλετ Γιοχάνσον. Το Marriage Story το ίδιο. Οι Μικρές Κυρίες είχαν και γυναίκα στη σκηνοθεσία και 4 πρωταγωνίστριες. Το Once Upon A Time In Hollywood την Μάργκοτ Ρόμπι. Το Ford Vs Ferrarri έχει γυναίκα παραγωγό. Το 1917 είχε σκηνοθέτη Μεξικανό. Το Parasite που κέρδισε, είναι ξενόγλωσση ταινία, οπότε πληροί όλα τα κριτήρια. Μόνο το Irishman θα τα έβρισκε σκούρα.
Όλα τα παραπάνω, θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει, δείχνουν μια ισορροπία στην εκπροσώπηση σύμφωνα με τα κριτήρια που έθεσε η Ακαδημία. Είναι όμως αυτό αλήθεια; Μάλλον όχι.
Προβληματικό είναι επίσης που η Ακαδημία ποσοτικοποιεί το μερίδιο συμμετοχής που μπορούν να έχουν οι μειονότητες αυτές. Τουλάχιστον το 30%. Η ποσοτικοποίηση σαφώς βοηθάει για να μην μπορούν να ερμηνευθούν διαφορετικά τα πράγματα, αλλά εν προκειμένω δεν λειτουργεί με τέτοιο τρόπο. Κρίνοντας από το παρελθόν, η ανάγνωση του αριθμού μπορεί να γίνει ως «70% λευκοί άντρες, 30% όλα τα υπόλοιπα». Είναι αυτό δίκαιο; Προφανώς όχι. Τέτοια αναλογία είναι που έχει προκαλέσει τις αντιδράσεις τόσων ετών.
Το πιο σημαντικό και δομικό πρόβλημα όμως σε αυτά τα κριτήρια είναι τελικά η αντιμετώπιση της ίδιας της τέχνης. Ενώ μέχρι τώρα έχουν υπάρξει πολλές περιπτώσεις που η τέχνη αγνοήθηκε από παραγωγούς και μεγάλα στούντιο γιατί κάποιος ήταν Λατίνος, μαύρος, τρανς ή γυναίκα πάνω από τα 50, τα κριτήρια πάνε να αναγκάσουν την απόρριψη της τέχνης για να συμβεί το ανάποδο.
Ξέρετε ποια θα ήταν μια λύση πολύ ψαγμένη που σίγουρα δεν τη σκέφτηκε κανείς; Οι υποψήφιες καλύτερες ταινίες…να είναι όντως οι καλύτερες ταινίες. Να μην είναι οι καλύτερες επειδή δεν απομονώνουν μειονότητες, αλλά επειδή λένε μια ιστορία που συγκινεί το κοινό με κάποιον τρόπο. Και φυσικά μέρος αυτής της ιστορίας να είναι όλοι οι ταλαντούχοι άνθρωποι, ό,τι χρώμα κι αν έχουν, όποιο φύλο, όποια ηλικία, όποια σεξουαλική προτίμηση, όση σωματική λειτουργικότητα κι αν διαθέτουν.
Ειδικά το πρώτο κριτήριο της κατηγορίας Α θα μπορούσε να στρέψει όλη την χολιγουντιανή αφήγηση σε ίδιο τύπο ιστοριών και να περιορίσει αρκετά τις επιλογές των στούντιο. Θα έμεναν εκτός πολλές δυνατές ιστορίες επειδή στην θεωρία δεν θα είχαν την αναγκαία συμπερίληψη.
Δεν είναι όμως το πρόβλημα οι ιστορίες. Είναι οι επιλογές. Γιατί για παράδειγμα να μην υπάρξει μια ιστορία που να μην έχει στο επίκεντρο γυναίκα, LGBTQ, μαύρο, αλλά το καστ να αποτελείται ως επί το πλείστον από πρόσωπα αυτών των κατηγοριών; Γιατί να μην υποδυθεί ένας γκέι ή μια τρανς στρέιτ φιγούρες και τ΄ανάποδο; Αυτή δεν είναι εξάλλου και η αξία της υποκριτικής; Οι ηθοποιοί να ασκούνται σε κάτι πέρα από αυτά που είναι στη φύση τους, στο εύρος των ικανοτήτων τους.
Απλώς μέχρι σήμερα έχουμε συνηθίσει αυτό να γίνεται μόνο υπέρ των λευκών στρέιτ αντρών. Άρα το πρόβλημα δεν είναι η οποιαδήποτε ιστορία. Είναι η αποτύπωσή της.
Σε κάθε περίπτωση τα κριτήρια αυτά δεν αλλάζουν σχεδόν καθόλου τις (αν)ισορροπίες όπως έδειξε και το παράδειγμα από τις υποψήφιες στα περασμένα Όσκαρ.
Ποια είναι τελικά η πρόταση, η κατά τη γνώμη μας σωστή κατεύθυνση; Τι θα λέγατε εκεί στο Χόλιγουντ να απορρίπτετε τους ρατσιστές, σεξιστές και μισανθρώπους που βρίσκονται σε καίρια πόστα για να απορρίπτουν ταλαντούχους ανθρώπους επειδή δεν είναι λευκοί στρέιτ άντρες;