Χρόνια και ζαμάνια. Είχαμε αρχίσει να στοιχηματίζουμε ότι ο Night Shyamalan δεν θα κατέβει ποτέ στη Γη και θα παραμείνει σε τροχιά – για να το θέσουμε με επιείκεια – μη κατανοητή στους ανθρώπους. Και αυτό δεν το λέμε με την καλή έννοια, όπως θα μπορούσε να ειπωθεί για τον Nolan λόγου χάρη. Ο 46χρονος Ινδός που στην Έκτη Αίσθηση έδειξε ότι δικαιούται προσοχής, είχε να μας δώσει κάτι που να αντέχεται τουλάχιστον από το 2000 με το Unbreakable. Και σκεφτείτε ότι τότε ήταν πρωτόβγαλτος στο κουρμπέτι.
Μετά είδαμε με πόνο ψυχής για τα λεφτά που δώσαμε στο σινεμά, τόσο το Happening όσο και το After Earth (ε, ρε κατάρες που έφαγε ο Νύχτας γι΄αυτά τα δύο…). Το διάστημα που πέρασε ελπίζουμε να τον έκανε πιο ώριμο, ακόμα κι αν έχει ανάγκη τις σταθερές του για να προχωράει. Το Split φερ΄ειπείν πήρε κι έδωσε πράγματα από και στο Unbreakable, τόσο ώστε να γίνουν δύο κόσμοι εμπλεκόμενοι.
Το Split μπορεί άνετα να μπει στις πολύ καλές ψυχολογικές ταινίες της τελευταίας 20ετίας. Δεν το εννοώ με την ίδια βαρύτητα που θα το αντιλαμβανόταν κανείς αν μιλούσαμε για το Trainspotting ή το Inception. Γίνεται ισάξιο όμως όλων των άλλων split που ξέρουμε. Της Χάιντουκ Σπλιτ, του banana split – αυτό μάλλον το ξεπερνάει αν με ρωτάτε – και του split που κάνει ο ψηλός στο μπάσκετ!
Εν πάσει περιπτώσει είναι ένα συνολικό αποτέλεσμα που σου αφήνει πράγματα στο φινάλε του. Είτε για να τα επιβραβεύσεις είτε για να θέσεις παρατηρήσεις. Πιθανότατα και για να μπεις σε υποθετικά σενάρια. Τι θα γινόταν για παράδειγμα αν επιχειρούσε να «σκοτώσει» βιολογικά ο Shyamalan μία από τις 24 προσωπικότητες του McAvoy; Οι άλλες 23 που κατοικούν στο ίδιο σώμα θα εξακολουθούσαν να ζουν; Θα εμφανιζόταν ο νόμος της αναπλήρωσης;
Ο McAvoy μπαίνει στο άκρως δυσεπίλυτο πρόβλημα του να λειτουργεί ταυτόχρονα ως 5 ή 6 άνθρωποι. Έξι διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις, εκφράσεις και όλα όσα αποτελούν διαφορετικές εκφάνσεις των ανθρώπων. Από άντρας γίνεται γυναίκα, από γυναίκα παιδί, από παιδί γυναίκα και άντρας και στο φινάλε το Κτήνος. Το σενάριο του Shyamalan εξερευνά μια πολύ ιδιάζουσα και εξωφρενικά ιντριγκαδόρικη πνευματική κατάσταση που έχει την μαύρη και την φωτεινή της πλευρά.
Η μαύρη είναι στον τρόπο που αντιμετωπίζεις έναν άνθρωπο που στην ουσία είναι 24 διαφορετικοί ακόμα και στα επίπεδα χοληστερίνης και γλυκόζης. Η φωτεινή ότι τοποθετείται στα αποδεικτικά στοιχεία για την απεραντοσύνη του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Ο Kevin (McAvoy) είναι ένα δοχείο. Αυτό το δοχείο περιλαμβάνει την βασική ψυχή και 22 επιπλέον. Η πιο ευπροσήγορα κοινωνική και προσαρμοστική στο κοινωνικό γίγνεσθαι είναι του Kevin. Ο Dennis, η Patricia, ο Hedwick, ο Orwell, ο Jade και όλοι οι άλλοι φέρνουν σε μια ανισορροπία τρόμου το δοχείο. Για παράδειγμα όταν ανεβαίνει στο cockpit του εγκεφάλου ο Kevin υπάρχει μια χρονική καθυστέρηση, ένα κενό κι ένα άλμα προς τα πίσω.
Η 24η προσωπικότητα που συντίθεται για ένα αδιευκρίνιστο χρονικό διάστημα, έχει την πηγή της στην δουλειά του Kevin. Ο ζωολογικός κήπος είναι οι προσλαμβάνουσες των προσωπικοτήτων, ο χώρος συντήρησης το σπίτι τους. Το Split δεν είναι μόνο η διάσπαση του ατόμου σε τόσους χαρακτήρες. Είναι και η διχόνοια που επέρχεται μεταξύ τους. Από τη μία πλευρά η Patricia, ο Dennis και ο Hedwick. Από την άλλη οι υπόλοιποι, η – ας την πούμε – καθεστηκυία τάξη του πνεύματος. Η τριάδα κάνει αποστασία και επανάσταση για να δώσει πρόσφορο έδαφος στο Κτήνος. Ένα Κτήνος που παρουσιάζεται σαν ένα τοτέμ τιμωρητικό. Στη θέση του τιμωρημένου οι αφελείς που δεν συγκατοίκησαν με τον πόνο.
Δύο κοπέλες μπαίνουν στο στόχαστρο, αλλά η μοίρα τα φέρνει έτσι, ώστε να εμπλακεί και μια τρίτη. Όλες τους θα αποτελέσουν το δείπνο του Κτήνους. Αρχικά. Γιατί στο τέλος η μία από αυτές έχει βγει από το ροζ συννεφάκι από την ηλικία των 5 ετών.
Πάνω σε αυτήν οικοδομεί τις δυνατές σκηνοθετικές του παρεμβάσεις ο Shyamalan. Τα flashback της περνούν αδιάφορα στην αρχή και σκέφτεσαι ότι ίσως να πρόκειται για ένα είδος άμυνας μιας κοπέλας που έχει εσωσχολικά προβλήματα, που νιώθει διαρκώς μόνη και που δεν ταίριαξε με καμία κοπέλα στο σχολείο.
Με έναν ταυτόχρονα ραγδαίο και σταδιακό ρυθμό βρίσκεσαι μπροστά στις αποκαλύψεις του Shyamalan. Κάθε τι που σε γυρνά στο παρελθόν, έρχεται να κλείσει τον κύκλο του στο παρόν.
Το πως να χειρίζεται την καραμπίνα, όσα συνέβησαν με τον θείο της, οι επιλογές της συμπεριφοράς της στο σχολείο. Όλα μαζί ενώνονται για να εξηγήσουν το πως αντιμετώπισε την απαγωγή από έναν σύγχρονο Πάνα. Όσο οι άλλες δύο κοπέλες σχεδίαζαν ολοκληρωτική επίθεση, η Casey (Anya Taylor Joy) κρατούσε στάση αναμονής. Ήταν ξανά σε μια θέση που πέρασε όλη της τη ζωή για να την διαχειρίζεται. Φώλιασε μέσα της έναν πόνο που όλες οι λέξεις του κόσμου δεν μπορούν να τον απαλύνουν και τον σιώπησε.
Κάτι που το βλέπεις όταν η ταινία τελειώνει, είναι ότι ουσιαστικά δεν ένιωσες ποτέ τρόμο ως θεατής από τον ΜακΑβόι. Δυνητικά ο ρόλος του μπορούσε να το κάνει. Σε αυτό φαίνεται να φταίει ότι ο σκηνοθέτης ήθελε να αποπροσανατολίσει τις κοπέλες και εν συνεχεία τον εκάστοτε θεατή.
Η σκηνοθετική οπτική του Shyamalan υποβοηθιέται στο μέγιστο βαθμό από τα σεναριακά τρικ του. Ένα από αυτά είναι και η προσκόλληση, η συναισθηματική εμπλοκή της ψυχιάτρου Karen Fletcher, η οποία έχει αναλάβει τον Kevin και άτομα όπως αυτόν, με διασπαστική διαταραχή προσωπικότητας – μια ασθένεια που οφείλεται σε παρατεταμένη πρόκληση ψυχολογικού τραύματος σε πολύ μικρή ηλικία και οδηγεί σε έναν μηχανισμό αντιγραφής κι επικόλλησης ως προς την προσωπικότητα.
Παρόλο που αρκετοί ειδικοί έχουν εκφράσει άποψη ότι η ταινία παραπλανά και προκαλεί επιπλέον διαταραχή στα πάσχοντα άτομα, το Split είναι αυτό που αναφέρθηκε και στην αρχή: σε οδηγεί σε εικασίες, σε αποσβολώνει σε μερικά σημεία, έχει τελευταία σκηνή με Μπρούσαρο Γουίλις και το βασικότερο; Δεν θα κλαις τα λεφτά του εισιτηρίου!