Το 1968, ένας Γάλλος επέστρεψε στη χώρα του έπειτα από πάρα πολλά χρόνια. Ήταν ο Ανρι Σαριέρ, ένας πάλαι ποτέ μικροκακοποίος που το 1930 είχε καταδικαστεί για έναν φόνο που (ο ίδιος ισχυρίζεται πως) δεν είχε κάνει ποτέ. Τα τελευταία 23 χρόνια ζούσε στη Βενεζουέλα έχοντας αποδράσει πρώτα από τις φυλακές της Γαλλικής Γουιάνας και έπειτα από τις φυλακές της Νήσου του Διαβόλου. Όταν τελικά το αδίκημά του παραγράφηκε, γύρισε στη Γαλλία στα 62 του πλέον.
Ο Σαριέρ έγραψε ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα που είχε ως τίτλο το παρατσούκλι του: ο «Πεταλούδας» κυκλοφόρησε μόλις 1969 και έγινε άμεσα ανάρπαστο. Οι περιγραφές της συγκλονιστικής ζωής του «Πεταλούδα» γοήτευσαν και συγκλόνισαν άπειρους ανθρώπους ανά τον κόσμο, οι περιγραφές του για τις συνθήκες φυλάκισης στα μέρη όπου φυλακίστηκε αντιμετωπίστηκαν ως ντοκουμέντα-φωτιά ενώ, το ύφος γραφής ήταν ένας αληθινός ύμνος στην ελευθερία. Το ότι διάφοροι βέβαια έλεγαν πως πολλά από αυτά που ο «Πεταλούδας» ανέφερε στο βιβλίο του είτε τα είχε βγάλει από το μυαλό του είτε ήταν αποτέλεσμα οικειοποίησης βιωμάτων άλλων ανθρώπων μικρή σημασία είχε…
Το βιβλίο του «Πεταλούδα» δεν θα μπορούσε προφανώς να περάσει απαρατήρητο από το Χόλιγουντ. Από ένα Χόλιγουντ μάλιστα που την δεκαετία του ’70, που μόλις είχε «ξημερώσει», βίωνε τις πιο εμπνευσμένες και τολμηρές εποχές του. Ήταν, με άλλα λόγια, μάλλον η ιδανικότερη περίοδος για να μεταφερθεί στο σινεμά ένα τόσο συναρπαστικό και τολμηρό βιβλίο που αποτελούσε τις αναμνήσεις ενός κατάδικου και δραπέτη. Και πράγματι, η ομόνυμη ταινία που κυκλοφόρησε το 1973 με τον Στιβ Μακ Κουίν και τον Ντάστιν Χόφμαν υπήρξε ένα ανυπέρβλητο αριστούργημα, μια από τις καλύτερες ταινίες εκείνης της εποχής.
H επίσημη σύνοψη της ταινίας, που στριμάρει αυτή την εποχή στο ERTFLIX έχει ως εξής: Στο Παρίσι του 1931, ο Γάλλος μικρογκάνγκστερ Ανρί Σαριέρ, γνωστός ως «Πεταλούδας» από ένα τατουάζ στο στήθος του, συλλαμβάνεται για τον φόνο ενός προαγωγού στη Μονμάρτρη. Παρά τις προσπάθειές του να πείσει τη γαλλική δικαιοσύνη πως δεν ευθύνεται για το έγκλημα, καταδικάζεται σε ισόβια και στέλνεται στο Καγιέν, διαβόητη αποικιακή φυλακή στη Γαλλική Γουιάνα.
Τρία χρόνια μετά, επιχειρεί την πρώτη του απόδραση με πλεούμενο, φθάνει στο Μαρακαϊμπο και ζει για λίγο καιρό με τους ιθαγενείς Ινδιάνους, μέχρι που ξανασυλλαμβάνεται και εγκλείεται στη Νήσο του Διαβόλου. Αλλά δεν το βάζει κάτω, παρά τις ατέλειωτες μέρες βασανιστηρίων, απομόνωσης και πείνας. Στα επόμενα δέκα χρόνια, επιδίδεται σε άλλες οκτώ απόπειρες απόδρασης.
Ταινία μεγάλου μπάτζετ για την εποχή, γυρισμένη με την αντικειμενικά ταλαντούχα ματιά του υποτιμημένου Φράνκλιν Τζ. Σάφνερ (του «Ο Πλανήτης των Πιθήκων» και «Πάτον»), ο «Πεταλούδας» είναι μια περιπέτεια που καταφέρνει να συνδυάσει καταπληκτικές ερμηνείες -Μακ Κουίν και Χόφμαν έχουν απίστευτη χημεία και έτσι κι αλλιώς, δίνουν ρέστα-, περιπετειώδη ρυθμό σεμιναριακού επιπέδου και κυρίως, πίστη στο αρχικό υλικό: πίσω από το πρώτο περιπετειώδες επίπεδό του, ο «Πεταλούδας» καταφέρνει να αποτελέσει μια υπαρξιστική σπουδή πάνω στην έννοια της ελευθερίας και το ανθρώπινο ένστικτο που μοιάζει εμβολιασμένο από αυτή.
Είπαμε: τα 70s ήταν για το Χόλιγουντ μια περίοδος όχι απλά εμπευσμένη αλλά και τολμηρή. Και ο «Πεταλούδας», μισό αιώνα περίοπου μετά την κυκλοφορία του, μοιάζει να ξεχειλίζει από αυτή την τόλμη.
