Υπήρξε μια εποχή στο Χόλιγουντ που το γουέστερν ήταν πιο προπαγανδιστικό είδος στον χώρο του κινηματογράφου. Τις δεκαετίες του ’40 και του ’50, τα γουέστερν είχαν πάνω-κάτω ένα κοινό μοτίβο: ένας λευκός, πούρος Αμερικάνος κάουμποης τα έβαζε στο σκηνικό της Άγριας Δύσης με κάτι κακούς τύπους, οι οποίοι κατά κανόνα ήταν είτε Ινδιάνοι είτε Μεξικανοί εντελώς τυχαία. Εκείνες οι ταινίες, αν και σημαντικές από άποψη ποιότητας, υπήρξαν ο ορισμός του μανιχαϊσμού. Μέχρι τα 60s…
Η είσοδος του Σαμ Πέκινπα και του Σέρτζιο Λεόνε σηματοδοτήθηκε από την αποδόμηση του είδους μέσα από το ίδιο το είδος και ταυτόχρονα, το μετασχηματισμό του: τα γούστερν τους δεν είχαν «καλούς» και «κακούς», αλλά μόνο «γκρίζους» χαρακτήρες, συμφεροντολόγους και ατομικιστές που χωμένοι μέσα στον βούρκο της Άγριας Δύσης κοιτούσαν μόνο την πάρτη τους ωστόσο την κρίσιμη στιγμή, έδειχναν πως έχουν μέσα τους ηθική.
Ο Σέρτζιο Λεόνε είχε πάντα ένα απωθημένο: να γυρίσει ένα γουέστερν με πρωταγωνιστή τον Χένρι Φόντα, έναν ηθοποιό που πολλές από τις πιο χαρακτηριστικές ερμηνείες του τις είχε δώσει ως «καλός, λευκός κάουμποης» κατά την προηγούμενη, μανιχαϊστική περίοδο του είδους. Όταν ωστόσο ολοκλήρωσε την άτυπη «τριλογία των δολαρίων» του («Για μια χούφτα δολάρια», «Μονομαχία στο Ελ Πάσο», «Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος») αποφάσισε να αποσυρθεί από το είδος. Απέρριψε πολλές προτάσεις από τα μεγάλα στούντιο για ένα ακόμα γουέστερν αλλά τελικά, άλλαξε την απόφασή του όταν η Paramount του υποσχέθηκε πως αν δεχθεί θα του κλείσει τον Χένρι Φόντα για την ταινία.
Και πράγματι έτσι έγινε: το 1968, ο Χένρι Φόντα επέστρεψε στο είδος που κάποτε τον είχε καθιερώσει και ο Σέρτζιο Λεόνε γύρισε επιτέλους μαζί του ένα γουέστερν, κάτι που τόσο είχε απωθημένο. Μόνο στο «Κάποτε στην Αμερική», το πιο επικό και τελευταίο γουέστερν του Λεόνε, ο Χένρι Φόντα δεν ήταν ο «καλός» της υπόθεσης. Ο Λεόνε πήρε τον αρχετυπικό χαρακτήρα που έπαιζε κάποτε ο Φόντα και τον αναποδογύρισε: δίχως υπερβολή το «Κάποτε στην Αμερική» εμπεριείχε ένας από τους καλύτερα δομημένους και αδίστακτους villain που είδαμε ποτέ στην ιστορία του κινηματογράφου.
Τοποθετημένο στα τελευταία χρόνια της αμερικάνικης Άγριας Δύσης, ακριβώς πριν την έλευση της βιομηχανικής ανάπτυξης και το τέλος της εποχής της ηθικής των παρανόμων, το «Κάποτε στην Αμερική» διηγείται την μεγάλη σύγκρουση ανάμεσα σε έναν εμβληματικό κακοποιό και έναν μυστηριώδη ανώνυμο άντρα που μόλις έχει φτάσει σε μια μικρή πόλη και αναζητά εκδίκηση. Πάνω στην μελαγχολική όψη του Τσαρλς Μπρόνσον στο ρόλο του τελευταίου, του «Ανθρώπου με τη φυσαρμόνικα» όπως αποκαλείται καθώς διαρκώς παίζει με την φυσαρμονικά του δίχως να μιλάει ιδιαίτερα, θα δομηθεί μια ακόμα από τις πιο εμβληματικές μορφές στην ιστορία του είδους.
Πάνω σε αυτό το δίπολο στήνεται ένα γουέστερν αξεπέραστο, ανατριχιαστικό, μια λαογραφική ιστορία για το τέλος μιας ολόκληρης εποχής στην Άγρια Δύση και με διαφορά η καλύτερη δημιουργία στο είδος, τουλάχιστον για εκείνη τη «χρυσή» του εποχή, καθώς μια άλλη μεγάλη επιστροφή πάνω από 30 χρόνια αργότερα, αυτή του Κλιντ Ίστγουντ με τους «Ασυγχώρητους» θα σταθεί ευθέως απέναντί του.
Το Netflix μας έκανε μια πολύ μεγάλη χάρη: ανέβασε στην πλατφόρμα του το αριστούργημα του Σέρτζιο Λεόνε, το κύκνειο άσμα τόσο του ίδιου όσο και του Χένρι Φόντα στο είδος με το οποίο έγραψαν ιστορία. Θα είναι μεγάλο λάθος να μην εκμεταλλευτεί κάποιος την συγκυρία και να μην το δει. Μάλλον θα αλλάξει την οπτική του συνολικά για το ποιος είναι ο καλύτερος villain στην ιστορία του σινεμά και εν γένει για το τι σημαίνει κινηματογραφικό έπος…
