Το να πηγαίνεις σε ένα σινεμά για να δεις μια ταινία βασισμένη σε βιβλίο του Παπαδιαμάντη, έχει κάποια δεδομένα που δημιουργούν το αρχικό συναίσθημα, αυτό που λέμε «προσδοκίες». Εν προκειμένω, η Φόνισσα είναι μια ταινία που σε προδιαθέτει για συγκεκριμένα πράγματα.
Οκ, εμείς εδώ στο Menshouse έχουμε μεγάλη δυσκολία να μιλήσουμε για το εγχώριο ελληνικό σινεμά, σπανίως θα εμφανιστεί κάτι να μας ενθουσιάσει. Αν βγάζουμε 50 ταινίες τον χρόνο, θα είμαστε ικανοποιημένοι αν βρεθούν δύο που να θέλουμε να γράψουμε γι’ αυτές.
Η Φόνισσα, στην προδιάθεση, δεν βρισκόταν σε αυτές. Δεν είχαμε την προσδοκία πως θα δούμε κάτι που θα το σκεφτόμαστε, που θα θέλουμε να το πούμε στους φίλους μας, που θα μας αρέσει. Άλλο να διαβάζεις Παπαδιαμάντη και άλλο να βλέπεις την ιστορία με εικόνα. Στο σήμερα, θα μπορούσαν αυτές οι ιστορίες να είναι ως και παρωχημένες ή παντελώς μακρινές μας. Τα στοιχεία τους είναι για 150 και 200 χρόνια πίσω.
Αυτά τα αναφέρουμε γιατί δημιουργούν μια έξτρα δυσκολία στον σκηνοθέτη, στους σεναριογράφους, στην παραγωγή συνολικά, ώστε να απευθυνθούν και σε ένα νέο, σε ένα σύγχρονο κοινό. Θεωρητικά, η Φόνισσα θα ήταν μια ταινία που θα γοήτευε μόνο τους 60+.
Η πράξη όμως ανέτρεψε όλη αυτή τη θεωρία που αναπτύχθηκε στο δικό μας κεφάλι. Κι αυτό είναι ένα μεγάλο credit για τη σκηνοθέτιδα Εύα Νάθενα και για όλους τους συντελεστές. Η Φόνισσα είναι ένα από τα αρτιότερα καλλιτεχνικά πονήματα του ελληνικού σινεμά τα τελευταία 10-15 χρόνια, ξεπερνώντας την Ευτυχία και πολλά ακόμα περιλάλητες ελληνικές παραγωγές.
Είναι Τέχνη. Μόνο αυτή η λέξη ταιριάζει για να την περιγράψει, μόνο αυτή η λέξη περιλαμβάνει όλες τις υπόλοιπες που θα χρειάζονταν για να μιλήσει κανείς για την Φόνισσα. Η Φόνισσα, εδώ όχι του Παπαδιαμάντη, αλλά της Εύας Νάθενα, της Κατερίνας Μπέη που υπογράφει το σενάριο, της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη που την υποδύεται. Σε αυτές και αυτούς ανήκει.
Θα εστιάσουμε πρωτίστως στα τεχνικά της χαρακτηριστικά και μετά και στα πιο εμφανή. Η φωτογραφία, οι λήψεις, οι εικόνες και τα χρώματα της ταινίας σε βυθίζουν απόλυτα στην εποχή που βλέπεις. Είναι σαν 3D χωρίς να είναι 3D. Ζεις μέσα στην ιστορία.
Η μίξη του ήχου είναι επίσης άψογη. Ακούς τις πέτρες, τον ήχο των βημάτων, τις ανάσες που λαχανιάζουν, το περιβάλλον αποτυπώνεται τόσο αληθινά που δεν μπορείς παρά να γίνεις μέρος των δρώμενων.
Η χρήση των γενικών λήψεων με τα σύννεφα, τον ουρανό, την ομιχλώδη εικόνα της Σκοπέλου, όπου εκτυλίσσεται η ιστορία, προσφέρουν μερικές ανάσες στον θεατή από τη σκαιότητα της πλοκής, χωρίς όμως να τον ηρεμούν. Λειτουργούν ως υπενθύμιση πως μια καταιγίδα ακολουθεί πάντοτε έναν συννεφιασμένο ουρανό.
Τα σύννεφα πυκνώνουν όπως ο πόνος. Αυτή είναι η ερμηνεία μας που σίγουρα δεν είναι η μοναδική και ο καθένας χτίζει μέσα του ένα διαφορετικό αφήγημα με βάση τις εικόνες που παίρνει.
Θυμίζει η Φόνισσα μια ελληνική εκδοχή των Βίκινγκς. Είναι μια αποδοχή της Ελλάδας αυτή η ταινία, μια αποδοχή αυτού που έχει να προσφέρει το παρελθόν της σε επίπεδο αφήγησης και κινηματογραφικής απόδοσης. Η ταινία ασπάζεται στοιχεία, δεν τα απορρίπτει, δεν τα αντιμετωπίζει ως ξένα.
Και όλα αυτά έρχονται να δέσουν στις ερμηνείες που είναι όλες τους εμβληματικές, είμαστε βέβαιοι πως οι ίδιοι οι ηθοποιοί θα τις θυμούνται για καιρό και θα τις έχουν ψηλά στις μνήμες τους. Η Καραμπέτη αναμφίβολα καταθέτει την τέχνη της σε τέτοιο βαθμό που αν τη δουν ηθοποιοί του Χόλιγουντ θα της ζητήσουν βοήθεια σε δικούς τους ρόλους.
Αλλά τρομερή στην ερμηνεία της που έχει λίγα λόγια και κυρίως εκφράσεις προσώπου, έχει η Μαρία Πρωτόπαππα. Είναι απίστευτο μια ηθοποιός της δικής της κλάσης να αποδέχεται έναν τόσο βουβό ρόλο, να είναι το φάντασμα και να κάνει μια τέτοια προσέγγιση που να καθίσταται ο σημαντικότερος ρόλος της ταινίας, πιο πάνω κι από τη Φόνισσα.
Στη Φόνισσα αυτό που τα κάνει όλα, είναι φυσικά το φίλτρο, το πρίσμα της σκηνοθεσίας και του σεναρίου.
Δεν επιλέγεται καμία αλλοίωση της βαναυσότητας, είναι όλα ανεπιτήδευτα, όλα ατόφια, με όλη την ωμότητα που έχει η ιστορία, σου ρίχνουν γροθιά στο στομάχι, θα πιάσεις σίγουρα τον εαυτό σου να κοιτάζει αλλού ή να τρίβει το κεφάλι του για να καλμάρει.
Μπορούμε να γράψουμε πολλά ακόμα για τη Φόνισσα. Αλλά δεν χρειάζεται. Η γενική εικόνα έχει δοθεί, μένει κάθε ένας από εσάς που διαβάζει το κείμενο, να δει την ταινία και να συμπληρώσει μόνος του τα κενά σημεία στο παζλ που θέσαμε.
* Η Φόνισσα κυκλοφορεί 30/11 στις αίθουσες σε διανομή της Tanweer, ενώ η παραγωγή είναι της Tanweer σε συμπαραγωγή της COSMOTE TV και της View Master Films.
** Φωτογραφίες: Μαριλένα Αναστασιάδου