Σε περιόδους οικονομικών και -αναπόφευκτα- κοινωνικών κρίσεων, ένα παράδοξο μοιάζει να επαναλαμβάνεται: ενώ η συλλογική ψυχολογία βουλιάζει, η καλλιτεχνική δημιουργικότητα εκτινάσσεται. Οι εποχές της αβεβαιότητας άλλωστε, όσο οδυνηρές κι αν είναι, αποτελούν εύφορο έδαφος για τέχνη με βαθύ περιεχόμενο, με αιχμή. Βιβλία, ταινίες, θεατρικά έργα και κόμικς γεννιούνται από την ανάγκη να κατανοηθεί, να αποτυπωθεί ή και να ξεπεραστεί το βαρύ παρόν. Η καλή τέχνη δεν αποστρέφει το βλέμμα από την κρίση. Αντίθετα, την «καρφώνει» κατάματα.
Μια τέτοια περίπτωση είναι το «Τετάρτη 04:45» του Αλέξη Αλεξίου, ένα σύγχρονο ελληνικό νουάρ που διαδραματίζεται στην καρδιά της Αθήνας, μέσα στο πιο ζοφερό φόντο της ελληνικής οικονομικής κρίσης. Μετά το πειραματικό «Ιστορία 52», που έμοιαζε λες και είχε ξεπηδήσει από τους εφιάλτες του Ντέιβιντ Λιντς, ο Αλεξίου επιστρέφει επτά χρόνια αργότερα με ένα πιο γειωμένο στην πραγματικότητα φιλμ, κάνοντας αυτό που τα καλά νουάρ ξέρουν να κάνουν από καταβολής τους: να ενσωματώνουν την κοινωνική συνθήκη στη ραχοκοκαλιά της ιστορίας. Η κρίση δεν είναι απλώς φόντο. Είναι παντού, σε κάθε κάδρο, κάθε βλέμμα, κάθε απόφαση. Δεν παίρνει ποτέ τον πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά είναι τόσο καθοριστική που δίχως αυτή, η ίδια η ιστορία δεν θα μπορούσε να υπάρξει.
Η υπόθεση ξετυλίγεται μέσα σε 32 ασφυκτικές ώρες. Ο Στέλιος, ιδιοκτήτης ενός τζαζ μπαρ, βρίσκεται αντιμέτωπος με την καταστροφή: το μπαρ του απειλείται με κατάσχεση, η γυναίκα του είναι έτοιμη να τον εγκαταλείψει και ένας Ρουμάνος μαφιόζος περιμένει τα χρωστούμενα. Χωρίς λεφτά, χωρίς ύπνο και με τα νεύρα διαλυμένα από την κοκαΐνη, ο Στέλιος μπλέκεται σε έναν κυκεώνα ταπεινώσεων, ελπίζοντας σε μια σωτηρία που δεν έρχεται ποτέ εύκολα. Μέχρι που τα πάντα καταλήγουν σε μια αναπόφευκτη έκρηξη – στις 04:45 τα ξημερώματα, παραμονές Πρωτοχρονιάς του 2010.
Ο Στέλιος Μάινας είναι καθηλωτικός. Κάτω από τον ψυχρό νέον φωτισμό της νυχτερινής Αθήνας, σέρνει το κουρασμένο του σώμα στα στενά της πόλης, χαμένος αλλά όχι παραδομένος. Η ερμηνεία του δεν είναι απλώς πειστική – είναι εμβληματική. Υπό μια έννοια, ο Μάινας ενσαρκώνει τον μέσο Έλληνα της κρίσης: χτυπημένος, ταπεινωμένος, αλλά πεισματικά όρθιος. Ο Αλεξίου δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες, η αναλογία είναι ηθελημένα ξεκάθαρη: ο ήρωάς του είναι ο λαός – ηττημένος, αλλά ποτέ γονατισμένος.
Η ταινία είναι διαθέσιμη στο Ertflix. Αν δεν την έχετε δει, κάντε μια χάρη στον εαυτό σας. Δείτε την. Είναι ένα γνήσιο δείγμα του πώς το σινεμά μπορεί να γίνει καθρέφτης της εποχής του, χωρίς να θυσιάζει την αισθητική του ποιότητα.