Τι είναι τα «Πουλιά» του Άλφρεντ Χίτσκοκ; «Μια από τις πιο τρομακτικές ταινίες όλων των εποχών», θα έλεγε κανείς χωρίς να το πολυσκεφτεί – και θα είχε δίκιο. Μαζί με το «Ψυχώ», «Η δημιουργική κορύφωση του μετρ του μυστηρίου», θα έλεγε κάποιος άλλος – και θα είχε εξίσου δίκιο. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, τα «Πουλιά» είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτό.
Πρόκειται για μια ταινία-συμβολισμό του Χίτσκοκ. Μια αλληγορία μεγάλης διάρκειας. Τι είναι όμως αυτό που ήθελε να συμβολίσει ακριβώς ο 63χρονος, τότε, σκηνοθέτης με αυτή την ταινία; Αυτό είναι και το μεγαλύτερο μυστήριο που σκαρφίστηκε ποτέ ο Βρετανός. Και το μοναδικό που δεν καταδέχτηκε να απαντήσει ποτέ.
Πέρα και έξω από το λαβυρινθώδες προφίλ τους, τα «Πουλιά» είναι καταρχήν μια τυπική ταινία μαζικού πανικού, που απεικονίζει μια τρομοκρατημένη τοπική κοινωνία που τρέχει να σωθεί από μια απειλή που έρχεται από τον ουρανό. Η απειλή αυτή δεν είναι απροσδιόριστη και η παρουσία της δεν προκύπτει από το πουθενά. Απλά τα πουλιά που πετάνε στην παραθαλάσσια περιοχή της ιστορίας μας ξαφνικά τους την… βαράει κι επιτίθενται στους κατοίκους με δολοφονικές διαθέσεις.
Βασισμένη ελεύθερα (αλλά πολύ ελεύθερα…) στο ομώνυμο διήγημα της Δάφνης Ντι Μαριέ, η ταινία ακολουθεί την νεοαφιχθείσα πρωταγωνίστρια, η οποία καλά-καλά δεν καταφέρνει να προσαρμοστεί στη νέα της πόλη και βλέπει τον εαυτό της- και τους υπόλοιπους κατοίκους- να τρέχουν να σωθούν.
Για πολλούς κριτικούς και αναλυτές κινηματογράφου, ο μυστηριώδης συμβολισμός του Άλφρεντ Χίτσκοκ κρύβεται ακριβώς εκεί: μια γυναίκα έρχεται στην πόλη και φέρνει την καταστροφή. Παρμένο από τις πιο βαθιά μισογύνικες παραδόσεις της Αγίας Γραφής, ο Χίτσκοκ ουσιαστικά διασκευάζει και εκμοντερνίζει τα βιβλικά κείμενα. Η σεξουαλική αμαρτία φτάνει υπό την μορφή μιας γυναίκας, τα ερωτικά ένστικτα ξυπνάνε μαζικά στην μικρή πόλη και ο Θεός στέλνει την κατάρα του. Όχι με ακρίδες και άλλα τέτοια, αλλά όπως και να έχει χρησιμοποιώντας κάποια μη-ανθρώπινα «παιδιά» του.
Κάνει αυτή η ερμηνεία τον Χίτσκοκ έναν μισογύνη θρησκόληπτο; Νέο μυστήριο. Όσοι αποδέχονται την εν λόγω ερμηνεία είναι χωρισμένοι στα δυο. Για κάποιους ο Χίτσκοκ απλά εκφράζει τα σεξιστικά και συντηρητικά του αντανακλαστικά. Για άλλους σατιρίζει εκείνα των χριστιανών.
Μια άλλη τάση θεατών, θεωρεί πως όλα αυτά δεν ισχύουν και πως ο Χίτσκοκ απλά φτιάχνει ένα θρίλερ όπου προειδοποιεί την ανθρωπότητα πως η ασέβειά της στο φυσικό περιβάλλον δεν θα της βγει σε καλό και στο τέλος, αυτό θα επαναστατήσει και θα ξεμπερδέψει με το παρασιτικό ανθρώπινο είδος.
Σίγουρα, πάντως, ο Χίτσκοκ στήνει χαρακτήρες που δεν έχουν καμία βούληση στην ταινία. Και οι προηγούμενες δουλειές του κάνουν κατανοητή την ικανότητα του να προσδίδει βάθος και ρεαλισμό στους χαρακτήρες του. Είναι προφανές πως η απουσία αυτών των χαρακτηριστικών στα «Πουλιά» είναι επιλογή του μετρ.
Έχει να κάνει με το γεγονός ότι μπροστά στις βουλές του Θεού, οι άνθρωποι είναι άβουλοι. Έχει να κάνει με την αντιστροφή του πως αντιλαμβανόμαστε τη φύση; Άλλωστε, όσο απρόσωπα μπορούμε να την αντιλαμβανόμαστε εμείς άλλο τόσο απρόσωπα μπορεί να μας αντιληφθεί και αυτή και κατά την εκδίκησή της να έχει απέναντί της απλά όντα και όχι συνειδητές υπάρξεις.
Όπως και να έχει, τα «Πουλιά» είναι από τις ταινίες που δεν μπορείς παρά να τις συζητήσεις μετά τη λήξη τους. Και ανεξάρτητα από τις ερμηνείες που μπορεί να τους αποδωθούν, το δεδομένο είναι ένα: το σασπένς τους πρέπει να διδάσκεται σε σχολές κινηματογράφου, η ένταση και ο φόβος που προκαλούν στο θεατή τα κάνουν μια από τις πιο τρομακτικές ταινίες ever.
Η σαδιστική ματιά του μετρ συνοψίζεται στα τρομοκρατημένα βλέμματα των παιδιών της πόλης ενώ η κάμερα κάνει κοντινό στα μάτια τους πριν δεχθούν την επίθεση των πουλιών και ταυτόχρονα, η εικόνα αυτή είναι η σύνοψη των δικών μας βλεμμάτων όταν παρακολουθούσαμε την ταινία για πρώτη φορά.