Τι γίνεται όταν ενώσουμε την ευρωπαϊκή αντίληψη περί κωμωδίας με την αμερικανική εσάνς που δίνουν ηθοποιοί όπως ο Στιβ Μπουσέμι και ο Τζέφρι Τάμπορ; Γίνεται μια σάτιρα υψηλής αισθητικής και ευφυΐας. Το Death of Stalin ή ελληνιστί Ο Θάνατος του Στάλιν καταπιάνεται με έναν μοναδικό τρόπο με τα παρελκόμενα της καθεστηκυίας τάξης στη Σοβιετική Ένωση επί της διακυβέρνησης του Ιωσήφ Στάλιν, αλλά και με πολλά που ακολούθησαν τον θάνατο ενός πατριάρχη της εποχής του. Ο φόβος ήταν το κύριο αίτιο της υποταγής των μαζών στη φιγούρα του. Για κάποιους ήταν αγνός θαυμασμός.
Για όλους όμως ίσχυε ένα πράγμα. Ο φόβος για το θάνατο. Ακόμα και τα μέλη της επιτροπής, οι πιο στενοί του συνεργάτες, μετρούσαν με πολλή προσοχή τα λόγια τους. Ο Νικίτα Χρούστσεφ ανέλυε τα αστεία με τα οποία γέλασε ο – ουσιαστικά – Αυτοκράτορας και εκείνα που δεν του άρεσαν. Ο Μολότοφ θεωρούσε οποιαδήποτε τιμωρία δίκαιη και λογική. Ο Μαλένκοφ στεκόταν λιτός και φειδωλός στα λόγια του ενώπιον άλλων και φυσικά του ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Τι επικρατεί όμως όταν αυτό το Παραπέτασμα Φόβου πεθαίνει; Πώς αντιδρά η συρφετός στη ντάτσα του Στάλιν; Σταματάει να επικρατεί το εσωτερικό εμπόδιο; Ή συνεχίζει με διαφορετική μορφή; Αυτή την οπτική εξετάζει ο Αρμάντο Ιανούτσι με το Θάνατο του Στάλιν που φέρνει στις αίθουσες η Odeon από σήμερα.
Η διακυβέρνηση ενός από τους σφαγείς της ιστορικής καταγραφής μπορεί να εκτιμηθεί διαφορετικά μετά από 6 δεκαετίες. Το αίμα ανήκει πια στο μακρινό παρελθόν και τώρα η χρονική απόσταση επιτρέπει να αντικρύσουμε το γελοίον του χαρακτήρος της δικτατορίας του. Άνθρωποι που είτε οδηγούνταν στα γκουλάγκ γιατί απλώς έβηξαν κόντρα στην αισθητική του είτε συγκρατούσαν σκέψεις και λόγια για να έχουν καλυμμένα τα νώτα τους.
Καρικατούρα και θρίλερ μαζί. Ο τρόπος που ο Ιανούτσι διαχειρίζεται την ταινία, ιδίως από το σημείο που πεθαίνει ο Στάλιν και μετά, βρίσκει τη χρυσή τομή ανάμεσα σε αυτά τα δύο. Η σκιά ενός τόσο επιδραστικού παντοκράτορα σε επίπεδο κουλτούρας, παραγωγής πολιτισμού και εν γένει ρητορικής δε σβήνει παρά πολλά χρόνια μετά το θάνατο του. Ο θάνατος όμως δεν αποφεύγεται. Ισχύει. Ακόμα και γι΄αυτούς τους ολιγάρχες που είχαν πείσει τα πλήθη και τους αυλικούς τους ότι απέχουν από τα κοινά των θνητών. Ότι δεν έχουν βιολογικές ανάγκες, άρα δεν υποτάσσονται στο θάνατο. Είναι κολλητοί με την Ιστορία και γι΄αυτό ο χρόνος τους ανταμείβει.
Η θνητότητα είναι που συνθλίβει την ισορροπία και τη συνήθεια της Επιτροπής. Εκείνων των άμεσων συνεργατών που καλούνται να αποφασίσουν ποιο μονοπάτι θα διαβούν, άρα θα οδηγήσουν και τη Σοβιετική Ένωση. Πάνω στο θάνατο του Στάλιν εκδηλώνονται ακόμα περισσότερο τα ένστικτα αυτοσυντήρησης. Θα περίμενε κανείς να επέλθει μια μεγαλύτερη αίσθηση ασφάλειας. Όχι.
Ο Ιανούτσι, που μας έχει δείξει το πόσο βιρτουόζος είναι στην κωμική αποτύπωση των πραγμάτων με το Veep, καθοδηγεί μαεστρικά τους ηθοποιούς του. Ο Τζέφρι Τάμπορ, ένα αυθεντικό ταλέντο, είναι ο σοβαρός αρλεκίνος της Επιτροπής στο ρόλο του Μαλένκοφ. Ο Μπέρια (Σιμόν Μπιλ) ο μοχθηρός δολοπλόκος που του είχε ανατεθεί ο ρόλος του Δήμιου. Ένας θεϊκός ρόλος. Ο Στιβ Μπουσέμι ως Νικίτα Χρούστσεφ είναι το ασχημόπαπο της εξουσίας που γιγαντώνεται σε κύκνο. Και κυριαρχεί.
Όλα τα παραπάνω υπό το πρίσμα της σάτιρας και της στιβαρής-τυπικής κωμωδίας είναι που κάνουν το Ο Θάνατος του Στάλιν ένα θεσπέσιο κινηματογραφικό «εύρημα». Με όλα τα μηνύματα του και με την ελαφρότητα που είναι απαραίτητη σε τέτοια κόνσεπτ. Σαν ένα βάπτισμα παλιών και σκληρών αναμνήσεων που πλένονται στο χιουμοριστικό μπάνιο του χρόνου.
Η πιο σημαντική πινελιά είναι αυτές οι χορογραφίες των ηρώων που κινούνται ομαδικά, που τοποθετούνται σε κύκλο και παίρνεις παράλληλα τις αντιδράσεις όλων. Έχεις σε μια συνολική εικόνα αυτό το οξύμωρο δίδυμο. Την τυπικότητα του τρόμου με την ευφράδεια της αρπαγής της ευκαιρίας.