Για εμάς που ζούμε το σινεμά σε μια απίστευτα εξελιγμένη μορφή, η επαφή με ταινίες του περασμένου αιώνα δεν είναι εύκολη. Ειδικά αν μιλάμε για δεκαετίες του ’50 και πίσω. Φανταστείτε τι ισχύει σε περιπτώσεις ταινιών που φτιάχτηκαν όταν το σινεμά ήταν ακόμα σε βρεφικό στάδιο.
Ο βωβός κινηματογράφος είναι μια κατηγορία που θέλει αρκετή προσήλωση και αντοχή για να την δεις και να την κατανοήσεις. Το απαιτεί κιόλας αυτό. Δεν ικανοποιείται απλά με το να έχεις τα μάτια σου στραμμένα κάπου και να μην τα συνδέεις με τον εγκέφαλο και την σκέψη. Στην εποχή που βγήκαν βέβαια ήταν πολύ πιο εύκολο για το κοινό να απορροφήσει τις εικόνες, να τις επεξεργαστεί.
Ναι, μπορεί τότε ο κόσμος να ήταν εσωστρεφής, να είχε παρωπίδες, να κοιτούσε μόνο ευθεία, αλλά αυτό ήταν ταυτόχρονα ένα πλεονέκτημα. Γιατί δεν είχε παρενοχλήσεις της προσοχής του. Συγκεντρωνόταν κάπου και τίποτα δεν μπορούσε να του πάρει το βλέμμα.
Πίσω στο 1927 κυκλοφόρησε μια ταινία-έπος για το παγκόσμιο σινεμά και την κληρονομιά του. Μια ταινία που καθόρισε τόσο την 7η τέχνη εν συνόλω όσο και το είδος της, το science fiction. Τότε ήταν και μια εποχή που το ευρωπαϊκό σινεμά ήταν πολύ πιο εξελιγμένο σε σχέση με την Αμερική.
O Μπάστερ Κίτον, ο Ροδόλφος Βαλεντίνο, η Μέρι Πίκφορντ ήταν δυναμικοί και παραγωγικοί, αλλά η Ευρώπη είχε να αντιτάξει έναν Τζίγκα Βερτόφ, έναν Μελιέ, έναν Φριτζ Λανγκ. Το τελευταίο είναι και το κωδικό όνομα του θέματος μας. Αυτό που θα πούμε συνθηματικά στην είσοδο για να μπούμε στο…Metropolis.
Όχι φυσικά τα καταστήματα μουσικής. Μιλάμε για τη μία από τις 2-3 κορυφαίες ταινίες του Γερμανού σκηνοθέτη Φριτζ Λανγκ. Ενός οραματιστή του σινεμά που έφτιαξε πάνω από 40 φιλμ, άλλα μεγάλης έκτασης, άλλα μικρότερης. Η πλειοψηφία τους ταγμένη στον βωβό κινηματογράφο.
Ο σκηνοθέτης που μεγαλούργησε στα χρόνια του Μεσοπολέμου και στην διάρκεια του ναζιστικού ιμπεριαλισμού, ο άνθρωπος που τρόλαρε τον Χίτλερ, είναι ο λόγος που το science fiction πήρε τα διάφορα σχήματά του στις επόμενες δεκαετίας. Μέχρι και το 1980 θα έλεγα ότι βλέπουμε σε ταινίες επιδράσεις από τη φιλοσοφία του Λανγκ γύρω από την επιστημονική φαντασία. Ο C-3PO φτιάχτηκε με έμπνευση από το ρομπότ της ταινίας.
Το Metropolis είναι ο πρωτόπλαστος Αδάμ. Περιγράφει την περίπτωση μιας κοινωνίας που λειτουργεί σε δύο επίπεδα. Το επίγειο και το υπέργειο. Στο πρώτο βρίσκονται οι χαμηλότερες τάξεις, οι εργάτες. Εργάτες που ζουν βασανιστικά. Εξαρτήματα μιας τεράστιας μηχανής. Στο πάνω διάζωμα θα βρει κανείς τις ανώτερες τάξεις. Μπορεί αυτά σήμερα να μας φαίνονται τετριμμένα και αρκετά εύκολα, όμως το 1927 δεν ήταν απλώς επαναστατικά.
Ο Φριτζ Λανγκ περιγράφει με υπερκόσμιο τρόπο τις αναδυόμενες κοινωνίες της εποχής του και αυτές που πίστευε ότι θα εμφανιστούν στο εξελικτικό στάδιο της οργάνωσης των ανθρώπων. Το έτος που τοποθετείται η Μητρόπολη είναι το 2026. Αυτό πραγματώνεται μέσα σε μια ταινία διάρκειας 150 και πλέον λεπτών. Ασύλληπτο νούμερο όχι μόνο για την εποχή, αλλά και για μερικές δεκαετίες αργότερα.
Το Metropolis χάθηκε στην πορεία των χρόνων και χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2001 για να βρεθεί υλικό ολόκληρης της διάρκειας. Μέχρι τότε προβαλλόταν σχεδόν στα μισά, περίπου 95 λεπτά. Μόλις πριν ένα χρόνο ήταν που ανέβηκε ολόκληρη η ταινία και στο Youtube. Ο μύθος λέει ότι δεν υπάρχει άνθρωπος ζωντανός που να την έχει δει όλη.
Μιας και δεν υπάρχει κανείς ζωντανός απ΄όσους βρέθηκαν στις προβολές εκείνων των χρόνων, δεν είναι και εντελώς απίστευτο. Μην ξεχνάμε ότι τότε μια νέα ταινία δεν προβαλλόταν για 2-3 μήνες, όπως σήμερα. Περνούσαν 3-4 χρόνια που ταξίδευε ανά τις πόλεις και τις χώρες.
Εκείνο που επαυξάνει το ανάστημα της ταινίας στην πορεία των χρόνων είναι ότι μέσα σε 150 λεπτά δεν ακούγεται λέξη. Στα βουβά. Οι ηθοποιοί εκφράζονται μόνο με το πρόσωπο. Αδιανόητο πραγματικά. Αδιανόητο δημιούργημα συνολικά.
Λέγεται πως ο Λανγκ χρειάστηκε 37.000 ανθρώπους για να γυρίσει το Metropolis. Χίλιους εξ αυτών τους έβαλε να ξυρίσουν το κεφάλι τους για μια σκηνή κατά την οποία στέκονταν στον ήλιο κρατώντας μεγάλους βράχους. Οι περισσότεροι έπαθαν εγκαύματα.
Ο Λανγκ είχε διαψεύσει τον αριθμό λέγοντας πως επρόκειτο μόνο για 300 και πως χρησιμοποιούσε καθρέφτες, ώστε να πολλαπλασιάζεται εικονικά ο αριθμός διά του κατοπτρισμού. Σε μετέπειτα δηλώσεις αναιρούσε τον εαυτό του, αφού ορισμένα κουκιά δεν έβγαιναν.
Μόνο και μόνο μια σκηνή με παιδιά που τα τοποθετεί σε νερό με θερμοκρασία στους 4-5 βαθμούς Κελσίου, απαιτήθηκαν γύρω στα 500 πιτσιρίκια. Τα οποία μάλιστα παραλίγο να πάθουν και υποθερμία, αφού η εν λόγω σκηνή χρειάστηκε 14 μέρες για να βγει όπως την ήθελε ο Λανγκ. Ο οποίος βέβαια είχε φροντίσει να προσφέρει σωστή τροφή και νερό στα παιδιά όσο βρίσκονταν στο σετ.
Τα περισσότερα παιδιά ήταν υποσιτιζόμενα και οι γονείς τους είχαν δεχτεί με ευκολία να τα δώσουν. Ούτως ή άλλως, το μπάτζετ της ταινίας ήταν αρκετά καλό, λίγο πάνω από τα 200 εκατομμύρια μάρκα, αν και μιλάμε για μια πληθωριστική αξία. Και πάλι. Με δεδομένα του 2000 είναι ένα ποσό 5 εκατομμυρίων μάρκων.
Κάθε σκηνή του Metropolis έχει από πίσω της μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια. Λεπτομέρεια που σήμερα την λέμε και την ακούμε ενδεδυμένη με θαυμασμό, εντυπωσιασμό, ίσως και σοκ, αλλά τότε οι ηθοποιοί την βίωναν με άχθος. Η πρωταγωνίστρια Μπριγκίτε Χελμ μόνη της θα είχε να μοιραστεί άπειρες ταλαιπωρίες αν ζούσε.
Το ότι κοντεύουμε έναν αιώνα μετά και το Metropolis αποτελεί ένα στολίδι του σινεμά είναι δείγμα του τι απαιτούσε τότε η τέχνη από τους δημιουργούς της και πως ο Λανγκ είναι αναμφίβολα ένα enfant terrible και θα παραμείνει για δεκαετίες ακόμα.
https://www.youtube.com/watch?v=skY2eDN7CoE