Πολλές φορές, ακόμα κι αν θες να αποδώσεις κάτι στη σύμπτωση και το τυχαίο, εμφανίζονται σημειολογίες που δεν σου επιτρέπουν παρά να μιλήσεις για ένα σημάδι. Της μοίρας; Μπορεί. Κάποιας άλλης δύναμης ή συνθήκης; Ίσως. Μιας ανθρώπινης πρόβλεψης; Αυτό σίγουρα. Γιατί τη χρονιά που ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες έδινε τις πρώτες του ανάσες στην ύπαρξη του, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες είχε μετατραπεί στον εθνικό συγγραφέα της Κολομβίας. Ταυτόχρονα έβαζε πλώρη για να γίνει ο πρωτοστάτης της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. Ένα μέρος από την αστερόσκονη του έπεσε σίγουρα πάνω στη μήτρα της μητέρας του Βάσκες, ώστε να γίνει ένας επάξιος αντικαταστάτης του. Μια τιμή που επιβεβαιώνεται με την Μορφή των Λειψάνων.
Όλα ξεκινούν από το όνομα. Το Γκάμπριελ είναι το κοινό τους. Αυτό δεν αποδίδεται σε σύμπτωση. Δόθηκε για χάρη του Μάρκες. Το Βάσκες και το Μάρκες είναι το επόμενο κοινό. Αν τα βάλεις δίπλα δίπλα και τα πεις συνεχόμενα και πολλές φορές, τα γράμματα θα αρχίσουν να μοιάζουν μεταξύ τους. Χουάν Γκαρσία Μάρκες ή Γκαμπριέλ Γκαρσία Βάσκες; Ο Ήχος των Πραγμάτων Όταν Πέφτουν ήταν ο πρώτος λόγος που το είδαμε αυτό στην ελληνική μεταφρασμένη λογοτεχνία. Η Μορφή των Λειψάνων είναι η πιο ξεκάθαρη δήλωση.
Αυτή τη φορά ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες αφήνει την ακοή και ασχολείται με την όψη. Την όψη και την αφή συνάμα. Γιατί κανονικά αυτές οι δύο αισθήσεις θα έπρεπε να λογίζονται ως μία. Βλέπεις κάτι συνταρακτικό, κάτι που κουβαλάει την Ιστορία ενός Έθνους, και δεν γίνεται να μην το ακουμπήσεις. Αυτή είναι η Μορφή των Λειψάνων.
Ένα βιβλίο 650 σελίδων που χωρίζεται σε δύο μέρη. Τις πρώτες 580 και τις υπόλοιπες 70. Τόσο δυσανάλογα, αλλά τόσο σωστά. Οι πρώτες 580 σελίδες είναι η ιστορία πίσω από το βιβλίο. Ο λόγος που το βιβλίο γράφτηκε. Το εναπομείναν είναι η αποκάλυψη πως όσα έχεις διαβάσει ως εκεί είναι η αιτία.
Η ταύτιση με τον Μάρκες έρχεται και από το χρονικό πλαίσιο του Βάσκες. Ένα γεγονός 100 χρόνια πίσω αποτελεί την αρχή. Μόνο που εδώ δεν μιλάμε για μοναξιά ανθρώπων. Μιλάμε για τη μοναξιά μιας χώρας. Για τη μοναξιά της άλλης πλευράς. Αυτής που κανείς δεν αναζήτησε. Για τη μοναξιά ενός ανθρώπου που θέλει να βλέπει, έστω και ως μύθο, εκείνα που αυτός έμαθε. Ο Κάρλος Καρβάγιο μοιάζει να είναι εμμονικός με τις θεωρίες συνωμοσίας. Σε τρία γεγονότα που άλλαξαν τον ρου της Κολομβίας και των ΗΠΑ, βρίσκει στοιχεία πραγμάτων που τα φίμωσαν.
Ο Ραφαέλ Ουρίμπε Ουρίμπε. Ο Ελιέσερ Γκαϊτάν. Ο Τζον Κένεντι. Και οι 3 πολιτικοί. Και οι 3 δολοφονημένοι. Ο τρίτος είναι γνωστός σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Οι άλλοι δύο πονάνε κυρίως την Κολομβία. Μια χώρα που για τους κατοίκους της φαίνεται να μην θέλει να αποχωριστεί τη λήθη. «Όσοι έχουν κάτι να πουν, κάτι που πονάει, φεύγουν από τη χώρα».
Αυτό λέει κάπου μέσα στη Μορφή των Λειψάνων ο Βάσκες. Ο Ουρίμπε δολοφονήθηκε το 1914. Τότε που ξεσπούσε ο Ά Παγκόσμιος Πόλεμος. Η αστυνομία έπιασε πολύ εύκολα τους δολοφόνους και με πολλή πυγμή θέλησε να τους καταδικάσει. Χωρίς να ακούσει μαρτυρίες για περίεργες συναντήσεις. Πίστεψε τις πιο εύκολες εκδοχές. Είτε γιατί έπρεπε να δώσει άμεσα στον κόσμο υπαίτιους είτε γιατί είχε λερωμένη τη φωλιά της. Το σκηνικό επαναλήφθηκε το 1949 με τον Γκαϊτάν.
Ο Βάσκες επιλέχθηκε από τον Καρβάγιο για να γράψει για όλα εκείνα που αποσιώπησε η επίσημη γραμμή. Σε όλη αυτή την διαδρομή ως αναγνώστης θα έχεις την αίσθηση ότι η Μορφή των Λειψάνων επιχειρεί να ολοκληρώσει την ιστορική καταγραφή. Στο τέλος ο Βάσκες εξηγεί ότι καμία τέτοια πρόθεση δεν έχει. Η μεγαλοσύνη αυτού του βιβλίου έρχεται εκεί. Μοναδικός του στόχος είναι να δώσει στον Καρβάγιο ένα μέρος για να τελεί επιμνημόσυνη δέηση για τον πατέρα του. Για να μην καταπιεί η λήθη τον άνθρωπο που δεν τον έχει καθόλου ως μορφή στις παιδικές του αναμνήσεις, αλλά τα ανδραγαθήματα του κυριαρχούν σε όσα έμαθε από παιδί.
Εδώ αποτυπώνεται η μορφή του Βάσκες. Δίνει σε έναν άνθρωπο έναν λογοτεχνικό τάφο για να στεγάσει την ψυχή του πατέρα του και να ξέρει ότι πάντοτε θα τον βρίσκει εκεί. Καθώς η χώρα δεν του επέτρεψε να του δώσει έναν πραγματικό τάφο, τον τιμάει με όλο τον αγώνα που έκανε για να πείσει τον Βάσκες.
Η Μορφή των Λειψάνων είναι ένα μνημείο για όλους εκείνους που έχασαν τον πατέρα τους και δεν πρόλαβαν να του πουν το πιο απλό πράγμα. «Μπαμπά…σ΄αγαπώ». Μια πολιτικοκοινωνική καταγραφή που μεταμορφώνεται σε ατομική ανάγκη!
Εκδόσεις Ίκαρος, Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης