«Η αφρικανική ήπειρος δεν ενδιαφέρει πια κανέναν» αναφέρεται μια-δυο φορές μέσα στο Τραμ 83 από τον Μαλινγκό, έναν λογοτέχνη και εκπρόσωπο της διανόησης που μπλέκεται με τους παρίες της πόλης στο φημισμένο μπαρ. Κι όμως η αφρικανική ήπειρος, η αφρικανική λογοτεχνία ενδιαφέρουν. Όχι επειδή είναι αφρικανική, αλλά επειδή…είναι αφρικανική.
Σας μπέρδεψα. Κι εγώ μπερδεύτηκα. Στην αρχή το έγραψα και δεν ήξερα τι εννοούσα. Μετά κατάλαβα. Οι Αφρικανοί λογοτέχνες δεν είναι σημαντικοί επειδή πρέπει για κάποιο λόγο να τους βάλουμε στο κάδρο. Χαριστικά δηλαδή. Είναι γιατί μας φέρνουν σε επαφή με μια κουλτούρα που είναι μακρινή από την δική μας γεωγραφικά.
Όσο κι αν έρθεις σε επαφή με Αφρικανούς στον δικό σου τόπο, είναι εντελώς διαφορετικό να τους παρατηρείς, έστω και με τη φαντασία που σου προσφέρει ένα κείμενο, στον δικό τους τόπο. Στη μία περίπτωση τους απορροφάς εσύ, στην άλλη σε απορροφούν αυτοί. Στο δεύτερο στάδιο είναι που μπορείς να δεις με ευλάβεια το πώς είναι να έχεις γεννηθεί σε μια από τις χώρες της μαύρης ηπείρου.
Στο βιβλίο του Φίστον Μουαντζά Μουζιλά που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, έχουμε την ευκαιρία να μεταφερθούμε σε μια χώρα, το Κονγκό, σε μια πόλη, την Κινσάσα ή το Λουμούμπασι ή κάποια άλλη, και να δούμε μια κοινωνία που βρίθει απόκληρων. Απόκληροι που συγκεντρώνουν τις ζωές τους στο Τραμ 83. Το μοναδικό μπαρ, το μέρος όπου μαζεύονται όλοι.
Άντρες που δουλεύουν στα ορυχεία και θέλουν να πιουν και να κάνουν ευκαιριακό σεξ στις τουαλέτες. Σερβιτόρες και πιτσούνια που δεν λένε ποτέ όχι σε έξτρα λεφτά, οποιοδήποτε κι αν είναι το αντάλλαγμα. Μητέρες με παιδιά που ο πατέρας αγνοείται. Ανήλικοι στρατιώτες. Γενικώς, άνθρωποι διατεθειμένοι να πράξουν τα πάντα, απελευθερωμένοι από ενοχές, από φόβο για το νόμο κτλ.
Αυτός είναι ο κανόνας. Αν αρνηθείς το σεξ σε κοιτάνε περίεργα. Αν δεν συζητάς για όσα συζητούν όλοι, είσαι ως κι ανεπιθύμητος. Ο Λισιέν είναι ένας τύπος που θέλει να αποφύγει την πτώση στο βούρκο. Του αρέσει να γράφει και το μόνο που ονειρεύεται είναι να εκδοθεί το έργο του. Να γίνει σαν τον φίλο του που ζει στην Κλινιανκούρ στο Παρίσι. Να ταξιδέψει στην Ευρώπη.
Το αγγελάκι στο κεφάλι του λέει αυτό. Έχει όμως και ένα διαβολάκι. Τον φίλο του Νεγκούς ή αλλιώς Ρέκβιεμ. Σε αυτή την πόλη κανείς δεν τριγυρνά με το κανονικό του όνομα. Όλοι έχουν παρατσούκλια εκπορευόμενα από κάποια ξακουστή πράξη τους στο παρελθόν. Στο Τραμ 83 ακόμα και η πιο αδιάφορη ιστορία αποκτά μέγεθος και γίνεται αστικός μύθος.
Ο Φίστον Μουζιλά επιλέγει με μια μουσικότητα στη μετάβαση των κεφαλαίων και με μια εύθυμη πρόζα να μιλήσει για το Κονγκό, να μιλήσει για τη δίψα που υπάρχει για ζωή, για κατάκτηση στιγμών, για να ευδοκιμήσουν οι ανέμελες στιγμές. Να είναι αυτές παραπάνω από τις άλλες. Το Τραμ 83 είναι ένα παράλληλο σύμπαν που δεν εισχωρεί κανένα πρόβλημα, καμία δυσκολία.
Αυτές άλλωστε παράγονται από τη δυνατότητα της σκέψης. Σε αυτό το μπαρ δεν έχεις να σκεφτείς. Πίνεις, περικυκλώνεσαι από σειρήνες του έρωτα, φαντάζεσαι να βρίσκεις χρυσό στα ορυχεία, καλπάζεις στους αιθέρες. Και μέχρι την επόμενη μέρα που θα ξανάρθεις, ξεπεζεύεις και βρίσκεσαι πάλι σε βάθη σκοταδιού και καταχνιάς.
Το Τραμ 83 είναι το πρώτο βιβλίο του Μουζιλά και η ανάγνωση του είναι ένα ταξίδι με όλα τα γράμματα κεφαλαία και χαραγμένα μέσα σου. Σε αυτό το κοινωνικό ατόπημα ανεβαίνει στον αέρα η μέθεξη και σε παρασέρνει με τη μυρωδιά της.
Τραμ 83, Εκδόσεις Καστανιώτη, Μετάφραση: Ρίτα Κολαΐτη