Για πολλά χρόνια σε αυτή την δεκαετία ακούγαμε ότι κάθε Έλληνας που γεννιέται έχει αυτόματα χρέος 30.000 ευρώ. Συνεχώς μας περιτριγύριζε αυτή η βασανιστική σκέψη ότι θα έχουμε έναν αόρατο τοκογλύφο να μας κυνηγάει. Αν ισχύει αυτό για μια χώρα σαν την Ελλάδα, τότε μήπως θα έπρεπε να στρέψουμε κάποια στιγμή το βλέμμα μας στις πόλεις-φούσκες του κόσμου; Όπως το Λονδίνο που είχαμε ασχοληθεί παλιότερα. Ή ακόμα περισσότερο, όπως η Νέα Υόρκη. Μια πολιτεία που χρωστάει σχεδόν όσο η Ελλάδα, αλλά διαθέτει μισθούς και απαιτήσεις τέτοιου ύψους που θα νόμιζε κανείς ότι όλος ο πλούτος του κόσμου έχει συγκεντρωθεί εκεί.
Αιτία για όσα θα ακολουθήσουν αποτέλεσε μια κουβέντα με φίλη που ζει εδώ και 4 χρόνια στη Νέα Υόρκη. Μένει σε ένα σπίτι με τον φίλο της. Τα έσοδα και των δύο είναι πάνω κάτω στα 8 χιλιάρικα. Δεν έχω ζήσει ιδιαίτερα στο εξωτερικό, η Ελλάδα είναι τα όρια μου, αλλά υπέθεσα ότι αυτά τα 8 χιλιάρικα αρκούν για μια αξιοπρεπή ζωή. Να μην σκέφτεσαι δηλαδή αν θα πας για ποτό το βράδυ ή που θα φας. Προφανώς και έσφαλα. Με 8 χιλιάρικα είναι σα να παίρνεις εδώ 7-8 κατοστάρικα. Δεν φανταζόμουν ποτέ ότι η αναλογία θα είναι τέτοια. Ακόμα και γι΄αυτή τη Μέκκα του πλούτου και το σύμβολο του αμερικανικού ονείρου. Ενός ονείρου που όσο κι αν λέμε ότι έχει πεθάνει, ζει και βασιλεύει μια χαρά.
Ας αφήσουμε στην άκρη ότι de facto δεν έχεις ζωή για να μπορέσεις να επιβιώσεις σε αυτή την σκληρή πόλη. Ότι θέλοντας και μη αναγκάζεσαι να συμβαδίσεις με ένα στάτους ζωής που δεν μπορείς να το στηρίξεις οικονομικά. Αλλά το κάνεις γιατί ειδάλλως δεν θα έχεις παρέες και φίλους. Ας εστιάσουμε λίγο στα οικονομικά δεδομένα.
Για να φτάσω στο συμπέρασμα μου θα μπλέξω λίγο οικονομικά στοιχεία διάφορων ετών της τελευταίας 3ετίας, αλλά θα αντιληφθείτε πολλά. Σε αυτό που θα παρουσιάσω η λογική αφορά σε μια ζωή νορμάλ. Ούτε πολυέξοδη με καθημερινές εξόδους και διαρκή ψώνια ούτε όμως και διαρκή κλεισούρα. Ένα σινεμά την εβδομάδα, ένα ποτό και μια φορά να φας έξω σε εστιατόριο. Όχι κάποιο ακριβό. Αλλά ένα κλασσικό bar-restau.
Ο μέσος όρος μηνιαίου νοικιού για έναν κάτοικο της Νέας Υόρκης (σε μια ακτίνα δέκα μιλίων περιμετρικά της Times Square) είναι λίγο κάτω από τα 3.000 δολάρια. Και σε αυτό το ποσό μη φανταστείτε ότι αντιστοιχεί κάποια βίλα ή μεζονέτα. Μια κρεβατοκάμαρα περιλαμβάνει και κοινόχρηστη κουζίνα. Ίσως και κοινόχρηστη τουαλέτα. Πληρώνεις δηλαδή το μισό μηνιάτικο για να μοιράζεσαι εντερικά μικρόβια με άλλους 2-3 στην καλύτερη.
Αν σε αυτά τα λεφτά προστεθούν δημοτικά τέλη, διάφορες φορολογίες, φως, νερό, Internet, κάρτα για τα μέσα και γενικώς τα πάγια έξοδα, τότε τα 4.500 μοιάζουν με θαύμα. Ξαναλέω, γνωρίζω ότι μιλάμε για μια ακριβή πόλη, γνωρίζω ότι κερδίζεις κάποια άλλα πράγματα, αλλά το ζύγι και οι αναλογίες είναι εξωφρενικές. Εξωφρενικό ότι θα πας έξω να φας, θα σκάσεις στην καλύτερη ένα πενηντάρι κι αυτό για να φας στα γρήγορα γιατί πάνω από μια ώρα δεν σε αφήνουν.
Να βάλουμε κι ένα σινεμά; 35 δολάρια. Μην σκεφτείς ότι θα πάρεις κανένα ποπ κορν ή κάποιο σνακ. Λιτά πράγματα. Μετά το σινεμά να μην πας για ένα ποτό; Αν βρεις μέρος να δώσεις λιγότερο από 10 δολάρια το απλό ποτό, σημείωσε οδό και όνομα για να το μάθουμε κι εμείς.
Εκτός από τα πάγια έξοδα και τα περιστασιακά, υπάρχουν και τα έξοδα συνήθειας. Αυτά δηλαδή που τα κάνεις γιατί έχεις κάποιες μικρές επιθυμίες στην καθημερινότητα. Ο καφές λόγου χάρη. Λιγότερο από 4 δολάρια για έναν απλό καπουτσίνο δεν γίνεται να βρεις. Βάλτο επί 30 φορές το μήνα. Βάλε και 5-6 ακόμα που μπορεί να πιεις σε δύσκολες μέρες ή να πας με φίλους στο lunchbreak.
Οι τιμές για όλα τα παραπάνω είναι σχεδόν ακριβείς και απόλυτα παράλογες για μια πόλη που έχει έξοδα 150 δισεκατομμύρια παραπάνω από το τραπεζικό της διαθέσιμο. Το αόρατο χρήμα που κυκλοφορεί στους κύκλους του χρηματιστηρίου και στα πέριξ της Wall Street είναι τέτοιο που ξεπερνάει προϋπολογισμούς ολόκληρων κρατών. Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο αξίζει. Κάθε Νεοϋορκέζος χρωστάει 62.500 δολάρια.
Αυτό το στοιχείο καθιστά τη Νέα Υόρκη τη μία από τις δύο χειρότερες πόλεις σε επίπεδο δημοσιονομικού κενού. Το περίφημο fiscal cliff. Η άλλη πόλη είναι το Σικάγο.
(Μερικά πολύ χρήσιμα οικονομικά στοιχεία μπορείτε να βρείτε εδώ κι εδώ.)
Έχουμε αφήσει κάτι ακόμα. Το να ζεις μαζί με τη σχέση σου είναι τρόπον τινά ευλογία. Το να ζεις με γυναίκα/άντρα και παιδιά είναι κατάρα. Γιατί θα πρέπει να αφαιρείς από το μηνιαίο σου εισόδημα και ένα χιλιάρικο για το σχολείο. Στην καλύτερη. Κι αυτό ισχύει για δημοτικό. Αν πάμε στο high school, το ποσό τριπλασιάζεται. Ένας φαύλος κύκλος βρυχάται εδώ και κατασπαράζει ανθρώπους. Τους κατασπαράζει και ξερνάει ζόμπι.
Κάτι εξίσου εξωφρενικό με τη Νέα Υόρκη είναι ότι λειτουργεί με λογική κλίκας και καρτέλ. Υπάρχουν αρκετά διαμερίσματα που μπορείς να βρεις με ένα πιο νορμάλ νοίκι, στα 1200 δολάρια περίπου, αλλά εξαιτίας ενός «νόμου», έχει δημιουργηθεί περιορισμός. Κανείς δεν μπορεί να πέσει κάτω από 2.500. Αυτό για να συντηρηθεί η ταΐστρα των μεγαλοεργολάβων που θέλουν να γεμίσουν πρώτα τα δικά τους σπίτια.
Πώς καταφέρνει λοιπόν η Νέα Υόρκη να στέκεται τόσο ψηλά στις προτιμήσεις και να απομυζεί τον ιδρώτα ανθρώπων;
Κάποιος θα μπορούσε να μου πει «κάτσε ρε φίλε, λες γι΄αυτά που σου παίρνει, αλλά όχι γι΄αυτά που σου δίνει». Όντως. Δεν λέω. Έχει καμία σημασία; Αν ανέβω κλίμακα εισοδήματος, ανεβαίνει και το στάτους ζωής που αναγκάζεσαι-επιλέγεις να ακολουθήσεις. Ότι σου δίνει με το ένα χέρι, στο παίρνει με το άλλο η Νέα Υόρκη.
Ο μύθος για τα πολλά λεφτά χτίστηκε στις αρχές του 1980 και από τότε συντηρείται δίχως να πτοείται. Όλες οι φυλές του πλανήτη βρίσκονται εκεί και πολλοί κοιτάνε το ενδεχόμενο να ζήσουν εκεί. Άρα είναι θέμα ζήτησης. Για παράδειγμα υπήρχε κτήριο στο Μανχάταν με 55 διαμερίσματα. Ξέρετε πόσοι έκαναν αίτηση για να μείνουν εκεί; 88.000. Σε μεταπτυχιακό για το Berkeley παίζει να έχεις περισσότερες πιθανότητες.
Το Μανχάταν έχει μια σειρά από χαρακτηριστικά που μετατρέπουν το κέντρο της πολιτείας σε απλησίαστο. Το βασικότερο είναι ότι αποτελεί τόπο κατοικίας για 400.000 εκατομμυριούχους και 70 δισεκατομμυριούχους. Η ζωή δομείται απ΄αυτούς. Αλλά όχι μόνο γι΄αυτούς. Δομείται χοντρικά για όλους έτσι. Και το τραγικό είναι ότι πολλοί δεν ζουν εκεί μόνιμα. Περίπου 65.000 κατοικίες αποτελούν εξοχικά για πλούσιους.
Γενικώς, δύο κομμάτια είναι που ορίζουν τις μοίρες της ζωής. Οι χρηματιστές και οι μεσίτες. Το να γίνεις μεσίτης εκεί είναι αντίστοιχο με το να είσαι ηθοποιός. Όσα είδες ίσως στην ταινία Big Short είναι απόλυτα αληθή, χωρίς τον μεγεθυντικό φακό της υπερβολής.
Όλη αυτή η ζήτηση επομένως δημιουργεί το παράδοξο μιας υπερχρεωμένης πολιτείας να ζει σε πλούτη. Και είναι μια από τις πολλές παραδοξότητες που έχουν υψωθεί σε αστικά κέντρα παγκοσμίως. Θα νομίζει κανείς ότι το παρόν κείμενο είναι κάποιο τροτσκιστικό μανιφέστο για τη Νέα Υόρκη και κατά του καπιταλισμού . Όχι. Είναι μια απορία και μόνο. Και μια διαπίστωση-συμβουλή. Δεν χρειάζεται να μυθοποιούμε τόσο πολύ κάτι, ιδίως αν η βάση μας είναι το χρήμα.
Σαφώς και όσοι ζούμε στην Ελλάδα και ψάχνουμε απεγνωσμένα δουλειές δε μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Τις οικονομικές απολαβές θα κοιτάμε. Αλλά αξίζει πραγματικά όλο αυτό για να χάσεις τον εαυτό σου; Αξίζει να τρελαθείς από το άγχος της επιβίωσης για κάτι τέτοιο; Να η δική σου απορία που πρέπει να απαντάς κάθε τόσο στον εαυτό σου!