Κάπου στον 14ο αιώνα οι Βυζαντινοί δε μπόρεσαν ποτέ να τα βρουν. Χάθηκαν. Κάποιες δεκαετίες αργότερα, οι Οθωμανοί θέλησαν να τα καταλάβουν, αλλά απέτυχαν. Τα Άγραφα είναι ένας «παρθένος πολιτισμός» και το BBC δικαίως τα αποθεώνει.
Είναι το μέρος όπου κρυβόταν ο Γεώργιος Καραϊσκάκης με τους αρματωλούς του. Από κει θέριζαν όποια οθωμανική συνοδεία τολμούσε να εκστρατεύσει προς τα μέρη αυτά.
Τρανή περίπτωση η μάχη του Αγίου Βλασίου, όπου 3.000 Οθωμανοί τα έβαλαν με 800 Έλληνες και κατατροπώθηκαν. Ο Καραϊσκάκης και οι δικοί του τους περίμεναν χωμένοι κάπου στα βουνά. Όταν τους είδαν να επελαύνουν, στάθηκαν μπροστά τους και τους είπαν να υποχωρήσουν.
Οι Τουρκαλβανοί υπό τους Ισμαήλ Πλιάσσα, Ισμαήλ Χατζημπέντο και Άγο Βασιάρη είχαν εντολή να πάνε στην Πρέβεζα, με στόχο την εξασφάλιση και αποστολή πολεμικού υλικού και τροφίμων.
Αυτό συνέβη στις 15 Ιανουαρίου του 1823 στη θέση Κορομηλιά κι ενώ για 4 αιώνες τα Άγραφα δεν είχαν δει ίχνος Οθωμανών να τους υποδουλώνουν.
Οι Οθωμανοί με τη σειρά τους απαίτησαν την άμεση υποταγή. Κάτι τέτοιο δε συνέβη και η σύγκρουση ξεκίνησε άμεσα. Τα ελληνικά φτερά τράπηκαν σε φυγή. Όμως αυτό ίσως ήταν μια άρτια πολεμική τακτική, καθώς οι καλύτερα εκπαιδευμένοι και πιο παθιασμένοι Έλληνες, προκάλεσαν ισχνότητα στο κέντρο της παράταξης και διέσπασαν το οθωμανικό μέτωπο.
Θα μπορούσε να είναι μια σύγχρονη μάχη των Θερμοπυλών. Οι Έλληνες έχασαν 20 άντρες, αλλά οι Τούρκοι 200 και εξωθήθηκαν σε φυγή με κατεύθυνση το Μεσολόγγι.
Η αυτοκυριαρχία και το ανυπότακτο, είναι δύο στοιχεία που οι Αγραφιώτες το επέδειξαν και στην εποχή του ναζισμού. Όταν οι Ναζί βρέθηκαν στα Άγραφα και τα έκαιγαν για δύο ημέρες, είδαν τους κρυμμένους στα βουνά κατοίκους να τους πολεμάνε, να τους κερδίζουν και να κηρύσσουν το τέλος της παρουσίας τους. Ήταν από τα πρώτα μέρη που κατέλυσαν τον φασιστικό ζυγό.
Οι εξερευνητές Αγραφιώτες και το «ελβετικό» τοπίο
Τα Άγραφα πήραν το όνομα τους ακριβώς επειδή η βυζαντινή αυτοκρατορία τα κήρυξε αχαρτογράφητη περιοχή γιατί αδυνατούσε να τα βρει. Ο χρονικογράφος Μιχαήλ Ψελλός δίνει μια άλλη εκδοχή. Περιγράφει πως η περιοχή απέκτησε το όνομά της την περίοδο της εικονομαχίας, όταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο εικονομάχος Κωνσταντίνος Ε΄.
Οι κάτοικοι της περιοχής αρνήθηκαν την εφαρμογή του διατάγματος για την αφαίρεση των εικόνων από τους ναούς και θανάτωσαν τους απεσταλμένους του αυτοκράτορα. Τότε ο Κωνσταντίνος εξοργισμένος διέγραψε την περιοχή από τους χάρτες της Αυτοκρατορίας.
Στο αφιέρωμα του BBC Travel από τον Άλεξ Σακάλη γίνεται εκτενής αναφορά στο ιστορικό πλαίσιο των Αγράφων, τα οποία, κατά δήλωση των κατοίκων, είναι «η Ελβετία της Ελλάδας».
Αυτό το υποστηρίζουν δικαίως, καθώς τα Άγραφα που ανήκουν εξ ημισείας σε Θεσσαλία και Ευρυτανία, έχουν σε πληθώρα λαγκάδια, ξέφωτα, βουνά, λίμνες και ποτάμια. Τρεις ποταμοί τα τέμνουν: Αχελώος, Μέγδοβας και Αγραφιώτης.
Η ομορφιά τους έγκειται στο ότι βρίσκονται χρονικά 15-20 χρόνια πίσω σε επίπεδο νοοτροπίας και παροχών. Οι χειμώνες είναι δυστυχώς πολύ σκληροί εδώ. Όμως, όταν ο καιρός είναι γλυκός, πραγματικά χάνεσαι στην ομορφιά. Και δε σε νοιάζει αν δεν υπάρχει καλή σύνδεση δικτύου.
Οι 11.000 κάτοικοι αγαπούν βαθιά τον τόπο τους, αλλά είναι και πλάνητες. Το πιο παράδοξο απ΄όλα, που αναφέρει και το BBC, είναι πως οι Αγραφιώτες επέδειξαν τον 19ο αιώνα μεταναστευτικές τάσεις, οι οποίες τους έβγαλαν στις ΗΠΑ. Όχι όμως σε προφανείς επιλογές, όπως τη Νέα Υόρκη ή το Σικάγο.
Σήμερα υπάρχει ισχυρή κοινότητα Αγραφιωτών στη Βόρεια Καρολίνα, στην πόλη Σάρλοτ. Αρκετοί εξ αυτών επιστρέφουν στην Ελλάδα τα καλοκαίρια για να περάσουν το τρίμηνο στα Άγραφα.
* Φωτογραφία: anevenontas.gr