Πευκόδασος. Σκιά πεύκου. Κάτι το πολύ όμορφο για το μάτι. Η ομορφιά όμως έχει μεγάλους κινδύνους. Και το πεύκο, όσο όμορφο κι αν είναι, φέρνει μαζί του μπόλικους κινδύνους.
Πρόκειται για το δέντρο που θα συναντήσει κανείς σε πολλές περιοχές που έχουν αναδασωθεί ή σε σημεία που έχει γίνει οικονομική επένδυση για να δημιουργηθεί ένας τουριστικός παράδεισος. Όλοι μας stories με βιβλίο και πεύκα βγάζουμε στο Instagram. Όλοι ζητάμε μια αίσθηση εξωτικού παράδεισου. Και το κάνουμε γιατί δεν πιστεύουμε ποτέ πως μπορεί να τύχει και σε εμάς αυτό που συνέβη στο Μάτι, αυτό που συμβαίνει εδώ και μια βδομάδα σε όλη τη χώρα με πάνω από 580 μέτωπα πυρκαγιάς.
Είναι ακριβώς η ίδια κουβέντα με αυτή που ακολούθησε την πυρκαγιά στο Μάτι. Το πεύκο είναι μεν ένα όμορφο οπτικό ερέθισμα, αλλά είναι και το χειρότερο δέντρο για να έχεις γύρω σου όταν εμφανίζεται μια φωτιά. Πολύ περισσότερο όταν είναι το μόνο δέντρο που βλέπεις γύρω σου και δεν έχει αφήσει χώρο για κανένα άλλο.
Ειδικοί λένε κάθε μα κάθε φορά πως πρέπει να επιλέξουν οι άνθρωποι διαφορετικά δέντρα για να βρίσκονται δίπλα στα σπίτια τους, ειδάλλως ας επιλέξουν ένα παιχνίδι με τον βασανιστικό θάνατο, αφού σε περίπτωση φωτιάς, η καταστροφή είναι αναπόφευκτη. Το ίδιο ισχύει και για την χαλέπιο πεύκη ή τον ευκάλυπτο που εκτοξεύθει σπίθες σε μεγάλη απόσταση.
Αντιθέτως, τα ακόλουθα δέντρα κρίνονται ως ιδανικά για να περιβάλλουν μια κατοικήσιμη περιοχή, μιας και είτε δεν ενισχύουν την πορεία της φωτιάς είτε την αποδυναμώνουν και εμποδίζουν την εξάπλωσή της.
Δρύες
Οι δρύες έχουν ένα πλεονέκτημα που είναι και μειονέκτημα. Η ιδιαιτερότητα των καυσόξυλων δρυς είναι ότι αργούν να ανάψουν, όμως αργούν και να καούν, διατηρώντας έτσι τη φωτιά αναμμένη για πολλές ώρες και βγάζοντας μια όμορφη, πλούσια φλόγα. Επίσης, η θερμική τους απόδοση είναι πολύ μεγάλη.
Χαρουπιές
Η ευρεία χρήση του καρπού της χαρουπιάς, του χαρουπιού, στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέδεσε το δέντρο με άσχημες μνήμες και για ένα μεγάλο διάστημα το εξαφάνισε. Τα τελευταία χρόνια η ανάδεικη της ευεργετικής δράσης του χαρουπόμελου και του χαρουπέλαιου, έχουν επαναφέρει την παλιά αίγλη.
Η χαρουπιά είναι γνωστή και ως ξυλοκερατιά και αυτό γιατί το σχήμα του καρπού της θυμίζει ξύλινο κέρατο. Είναι δέντρο αειθαλές που μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 18 μέτρα και σε ηλικία τα 100 έτη, ενώ τα φύλλα του είναι στρογγυλά, σκληρά και πυκνά. Η λέξη «καράτι» προέρχεται από την κερατιά και μπορεί η χαρουπιά να μην είναι χρυσαφικό, αλλά είναι δέντρο-χρυσάφι, αφού εμποδίζει την εξάπλωση της φωτιάς γι’αυτό και είναι κατάλληλη για αναδασώσεις.
Ακακίες
Χαρακτηριστικό της ακακίας είναι ότι εκκρίνει το αραβικό κόμμι ακόμη και σε άριστες συνθήκες καλλιέργειας, το οποίο θεωρείται παθολογικό φαινόμενο. Ο φλοιός και οι λοβοί πολλών ειδών περιέχουν μεγάλη ποσότητα δεψικών ουσιών και χρησιμοποιούνται στη βυρσοδεψία και τη φαρμακευτική. Το αραβικό κόμμι, διαλυμένο σε κρύο νερό, δίνει τη γνωστή «γόμα» για τα χαρτιά.
Τα περισσότερα είδη ευδοκιμούν σε πυριτικά, αμμώδη και φτωχά εδάφη και αντέχουν την ξηρασία. Μερικά είδη, όπως η Ακακία η κρεμοκλαδής (Acacia pendula), ευδοκιμούν σε νοτερούς, υγρούς και ελώδεις τόπους, και άλλα, όπως η Ακακία η κατεχού (Acacia catechou), αντέχουν και σε θερμοκρασίες λίγων βαθμών κάτω από 0 °C. Θεωρούνται βραχύβια φυτά, παρουσιάζουν όμως γρήγορη αύξηση.
Το πλεονέκτημα της ακακίας είναι πως στην έντονη ζέστη, μετά από το πέρασμα πυρκαγιάς, εκτοξεύει τους καρπούς της και προσφέρει γρηγορότερη αναδάσωση των δασών που έχουν καεί.
Πουρνάρια
Είναι φυτό ασκητικό και ολιγαρκέστατο, ανθεκτικότατο στην ξηρασία, στη μεγάλη θερμοκρασία, στους ισχυρούς ξηρούς και διαρκείς ανέμους, στις επιθέσεις των εντόμων και στις επιδρομές των μυκήτων. Το ξύλο του είναι πολύ βαρύ και σκληρό. Αυτό είναι το περίφημο “σιδερόξυλο”, πολύτιμο για πολυάριθμες περιπτώσεις, όπου απαιτείται δυνατή ξυλεία (αμαξοποιία, ναυπηγική, γεωργικά εργαλεία, κ.λ.π.). Παράγει έντονη, διαρκή και σταθερή θερμοκρασία και γι αυτό είναι το κατ’ εξοχή “καυσόξυλο”.
Κυπαρίσσια
Μπορεί αν πεθάνεις να τα δεις ανάποδα, αλλά σίγουρα δε θα έχεις πεθάνει από φωτιά.
Η επιδείνωση του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα και τη Μεσογειακή Ευρώπη κατά τις τελευταίες δεκαετίες είναι σαφής. Ένας από τους φυσικούς λόγους στους οποίους αποδίδεται αυτό είναι η αύξηση της ποσότητας της καύσιμης ύλης (συσσώρευση βιομάζας λόγω μειωμένης απόληψής της από το δάσος) και της αύξησης της οριζόντιας και κάθετης συνέχειας αυτής.
Η αύξηση της οριζόντιας συνέχειας σημαίνει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία στο τοπίο που να εμποδίζουν την εξάπλωση της πυρκαγιάς, ενώ η κάθετη συνέχεια κάνει ευκολότερη τη μετατροπή πυρκαγιών που καίνε καύσιμα επιφανείας (χόρτα, βελόνες, νεκρά κλαδιά, θάμνους) σε πυρκαγιές κόμης οι οποίες έχουν πολύ μεγαλύτερη ένταση και είναι δύσκολο να αντιμετωπισθούν.
Καρυδιά
Η φύτευση καρυδιάς είναι η απλούστερη φύτευση δένδρου γιατί συνήθως αρκεί ένα-δυο καρύδια τον Σεπτέμβριο να βάλουμε στα σημεία που θέλουμε στο μέλλον τα δένδρα μας και τα υπόλοιπα θα τα φροντίσει η φύση.
Αν υπάρχει δάσος με καρυδιές δεν υπάρχουν κάτω από αυτές μεγάλα αγριόχορτα αλλά συνήθως συναντάμε χαμηλού ύψους τρυφερή και συνήθως πράσινη χλόη η οποία επίσης δεν συμβάλει στην διάδοση της φωτιάς (τουλάχιστον με τον ρυθμό που η φωτιά μεταδίδεται από το στρώμα με τις πευκοβελόνες που βρίσκουμε κάτω από τα πεύκα).
Φραγκοσυκιά
Αν και κατάγεται από το Μεξικό, η φραγκοσυκιά είναι ένα ιδιαίτερα ανθεκτικό φυτό που καλλιεργείται σε πολλές μεσογειακές χώρες και στην Ελλάδα. Στην Κύπρο και στην Κρήτη είναι γνωστή με την ονομασία παπουτσοσυκιά και καπλοσυκιά. Η φραγκοσυκιά αναπτύσσεται σε ύψος 3-5 μέτρων και καταλαμβάνει αρκετό χώρο κατά την καλλιέργεια.
Είναι πολύ ανθεκτική στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού και σχετικά ευαίσθητη στην παγωνιά του χειμώνα. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό που διαθέτει είναι ότι μπορεί να φυτευτεί σχεδόν σε όλους τους τυπους των εδαφών, ακόμα και σε πετρώδη, ξηρά και άνυδρα εδάφη. Διαθέτει τόσο ισχυρό ριζικό σύστημα που μπορεί να διασπάσει ακόμα και πετρώματα.
* Φωτογραφία: Pexels/ eberhard