«Προκαλέσαμε τη σκοτεινή λίμνη». Με αυτή τη φράση έχουν υποδεχτεί στο παρελθόν οι επιστήμονες ανά τον κόσμο τις περιόδους έξαρσης του Candida Auris, ενός μύκητα που προκαλεί λοίμωξη τέτοιου βαθμού, ώστε να σκοτώνει σε μεγάλο ποσοστό εντός 30 ημερών.
Από το 2013, όταν και έκανε αισθητή την παρουσία του, έχει εμφανιστεί σε μεγάλους αριθμούς σε 30 χώρες, μεταξύ των οποίων η Βενεζουέλα, η Ισπανία, η Βρετανία, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, το Πακιστάν και η Νότιος Αφρική.
Όμως, εν έτει 2022, η παρουσία του ανάμεσα μας γίνεται πιο τρομακτική. Ο Candida Auris είναι ένας μύκητας που έχει αναπτύξει τεράστια ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά και αντιμυκητικά και καταφέρνει να προσβάλλει αδύναμα ανοσοποιητικά συστήματα. Στην εποχή του κορωνοϊού, στην οποία 15 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν και 516 εκατομμύρια έχουν μολυνθεί, τα ταλαιπωρημένα ανοσοποιητικά είναι πολλά και δημιουργούν ευκαιρίες για τον μύκητα.
Η δυναμική του Candida Auris σε σχέση με όλους τους μύκητες της ίδιας οικογένειας, είναι ότι διαθέτει μεταλλάξεις που είναι ανθεκτικές και στις 3 κατηγορίες αντιμυκητικών.
Ευρωπαϊκό πιστοποιητικό κορονοϊού: Παράταση ισχύος για ακόμη 1 χρόνο
Πολλοί επιστήμονες επισημαίνουν τις τελευταίες εβδομάδες πως ο κορωνοϊός μπορεί να τελειώσει, όμως ο Candida Auris θα είναι η επόμενη μεγάλη μάχη. Ο λόγος είναι πως πρόκειται για έναν μύκητα που δεν ανιχνεύεται με τις συνηθισμένες μεθόδους και απαιτείται ειδική τεχνολογία. Αυτό μπορεί να προκαλέσει λάθος διαχείριση και να τον κάνει ανεξέλεγκτο, ιδίως σε υγειονομικούς χώρους.
Υπάρχει και χειρότερο. Πίσω στο 2016, ένας άντρας στο βουνό Σινάι άφησε την τελευταία του πνοή μετά από 90 μέρες νοσηλείας. Ο μύκητας δεν είχε πεθάνει. Οι αναλύσεις έδειξαν πως είχε εξαπλωθεί σε όλο το δωμάτιο και είχε εισβάλλει τόσο ώστε το νοσοκομείο έκανε ειδικό καθαρισμό και αφαίρεσε κομμάτια από το ταβάνι και το πάτωμα για να τον εξαφανίσει.
«Όλα ήταν θετικά. Οι τοίχοι, το κρεβάτι, οι πόρτες, οι κουρτίνες, τα τηλέφωνα, ο νιπτήρας, οι στύλοι, η αντλία αναπνοής, το στρώμα, τα παραθυρόφυλλα, το ταβάνι, όλα στο δωμάτιο είχαν μολυνθεί», θα πει τότε ο δρ. Scott Lorin.
Ο Candida Auris είναι ένας μύκητας κατά βάση ανίκητος και αδυσώπητος γιατί αντιστέκεται σε αντιμυκητικές ουσίες και αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της νέας τάξης απειλών για την υγεία: οι ανθεκτικές σε φάρμακα μολύνσεις! Είναι τέτοια η κατάσταση που μια έρευνα στη Βρετανία είχε δείξει ότι αυτή η ανθεκτικότητα θα οδηγήσει σε 10 εκατομμύρια νεκρούς το 2050. Οι νεκροί από καρκίνο τότε θα έχουν πέσει στα 8 εκατομμύρια.
Εδώ και αρκετές δεκαετίες οι επιστήμονες προειδοποιούν πως η μεγάλη χρήση αντιβιοτικών μείωνε την αποτελεσματικότητα τους, ιδίως ως προς τους μύκητες. Κάποια αντιμυκητικά και αντιβιοτικά μάλιστα δε χρησιμοποιούνται μόνο σε ασθενείς νοσοκομείων, αλλά και στη γεωργία, στις καλλιέργειες.
Μικρόβια όπως ο Candida Auris, ονομάζονται superbugs, δηλαδή υπερέντομα. Παρόλο που δεν είναι θανατηφόρος παρά μόνο σε οργανισμούς με αδύναμο ανοσοποιητικό, δηλαδή μωρά, γέρους, καπνιστές, διαβητικούς και ανθρώπουυς με αυτοάνοσα που παίρνουν στεροειδή, είναι ανίκητος. Αν και οι μύκητες είναι ξενιστές, ο Candida Auris δεν απαιτεί ζωντανό οργανισμό για να επιβιώσει. Μπορεί να το κάνει για μέρες και μέσω ενός νεκρού οργανισμού.
Τα αντιβιοτικά και τα αντιμυκητικά είναι η πρώτη λύση για την αντιμετώπιση μολύνσεων από τους ανθρώπους, αλλά τα πρώτα χρησιμοποιούνται και για να προλάβουν ασθένειες στα οικόσιτα ζώα, ενώ τα δεύτερα εφαρμόζουν στα αγροτικές μονάδες και προστατεύουν τα παράγωγα από το να σαπίσουν. Αυτός είναι και ο λόγος που οι μύκητες γίνονται πιο ανθεκτικοί στα μυκητοκτόνα.
Ο Candida Auris δεν κάνει ιδιαίτερες εξαιρέσεις. Προσβάλλει κάθε ηλικία και μπορεί να έχει συμπτώματα όπως μόλυνση στα αυτιά, σε πληγές ή στο αίμα. Και η μόλυνση μπορεί να είναι θανατηφόρα ως και 60%, σύμφωνα με τα στοιχεία, ενώ αυξάνει το ποσοστό για τις σοβαρές επιπλοκές στην υγεία.
Σε μια μόλυνση από Candida Auris ο γιατρός επιστρατεύει τη θεραπεία με κάποιο αντιμυκητικό όπως η εχινοκανδίνη. Όμως η μαγιά έχει γίνει ανθεκτική σε αυτή την ουσία και η μόνη λύση είναι να αυξηθεί κατακόρυφα η δόση.
Κι εδώ παρουσιάζεται το επόμενο πρόβλημα. Σε πολλές περιπτώσεις ο Candida Auris είναι σε stealth mode, δεν έχει μολύνει, αλλά έχει εισβάλλει στον οργανισμό. Η θεραπεία εκεί μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα και να προκαλέσει τη μόλυνση.
Η μετάδοση και εξάπλωση του μύκητα δε γίνεται ευτυχώς τόσο εύκολα όσο ο κορωνοϊός. Οι πιθανότητες εξάπλωσης είναι πολύ μεγάλες στα νοσοκομεία, όπου μπορεί να μολυνθεί κάθε αντικείμενο και να έρθει στα χέρια κάποιου αδύναμου ανοσοποιητικού. Κι άπαξ και προσβάλλει τον οργανισμό, δεν τον αποχωρίζεται ποτέ.
Ακόμα κι αν επανέλθει η υγεία και αφήσεις την κλινική, θα πρέπει να κάνεις πολύ προσεκτικές κινήσεις για το υπόλοιπο της ζωής σου. Ανέφικτο.
Στη ραγδαία διάδοση του Candida Auris παίζουν ρόλο και οι φόβοι και αγκυλώσεις νοσοκομείων και αρχών θα προχωρήσουν σε δημιουργία φακέλου για ξέσπασμα μικροβίου, επειδή δε θέλουν να στιγματιστούν ως κόμβοι μολύνσεων. Στη συμφωνία του CDC με τις 50 πολιτείες, δεν υπάρχει υποχρέωση αναφοράς του ονόματος του νοσοκομείου.
Ο Candida Auris δεν είναι μόνος. Έχει και παρέα. Είναι ένας από τα 12 επικίνδυνα βακτήρια και μύκητες που έχουν αναπτύξει αντίσταση στα υπάρχοντα αντιβιοτικά και αντιμυκητικά. Πάνω από το 90% των μολύνσεων είναι ανθεκτικές σε τουλάχιστον ένα φάρμακο και το 30% σε πάνω από 2, είχε ανακοινώσει το 2019 ο CDC.
Το 2016 στη Βαλένθια, στα 992 δωμάτια του Hospital Universitari i Politècnic La Fe, 372 άνθρωποι είχαν μολυνθεί με τον μύκητα, αλλά χωρίς συμπτώματα. Ήταν μέσα τους ο μύκητας, αλλά δεν εκδήλωναν μόλυνση. Κι όμως, το 41% εξ αυτών πέθανε σε 30 ημέρες.
Η πρώτη εμφάνιση του Candida Auris ανάγεται στην Ιαπωνία του 2009 και είχε εντοπιστεί στο αυτί μιας γυναίκας – auris είναι λατινική λέξη για το αυτή. Αρχικά θεωρήθηκε κάτι το αμελητέτο. Μετά από 3 χρόνια εμφανίστηκε σε αποτέλεσμα εξετάσεων στο δικαστήριο του δρ. Jacques Meis, μικροβιολόγου από το Ναϊμέγκεν της Ολλανδίας.
Ο Meis ανέλυε μολύνσεις στο αίμα σε 18 ασθενείς από 4 νοσοκομεία στην Ινδία και μέσα σε λίγα 24ωρα είχαν εμφανιστεί ντουζίνες νέες περιπτώσεις, που εμφανίζονταν με τη μορφή χιονοστιβάδας.
Πολύ ανησυχητικό για το CDC είναι πως παρόλο που είχαν εντοπίσει την αρχή της μόλυνσης στην Ασία, εν τέλει αποδείχτηκε ότι είχε ξεκινήσει από διάφορα σημεία. Η ακολουθία γονιδίων έδειξε ότι υπήρχαν τουλάχιστον 4 εκδοχές του μύκητα, με διαφοροποιήσεις τόσο δομικές, ώστε πρότειναν πως η γέννηση και μετάλλαξή τους είναι αποτέλεσμα χιλιάδων ετών.
«Με κάποιο τρόπο έκανε το άλμα σχεδόν ταυτόχρονα και μοιάζει να επεκτείνεται μαζί με την αντοχή του στα φάρμακα, κάτι που σου τρυπάει το μυαλό», αναφέρει στους NYT ο δρ. Vallabhaneni.
Πίσω στον δρ. Meis, η πρώτη του επαφή με τον ανθεκτικό μύκητα ήταν όταν άκουσε το 2005 για την υπόθεση μιας 63χρονης Ολλανδής που πέθανε το 2005 από έναν μύκητα, τον Ασπέργιλλο. Ο Ασπέργιλλος έδειξε αντοχή στην ουσία ιτρακοναζόλη που είναι η βασική θεραπεία. Πρόκειται για ένα φάρμακο που αντιγράφει τη χημική σύσταση των παρασιτοκτόνων αζόλης με τα οποία ξεσκονίζουν τις καλλιέργειες και κατέχουν το 33% στην αγοραπωλησία του μύκητα.
Το 2013 μια έρευνα στο Plos Pathogens εξηγούσε πως δεν υπάρχει σύμπτωση στην αντοχή του Ασπέργιλλου σε ένα περιβάλλον γεμάτο από μυκητοκτόνα αζόλης. Ο μύκητας είχε εξαπλωθεί στο 12% του εδάφους των Ολλανδών, αλλά και σε λιβάδια, εργοστάσια κομποστοποίησης, φύλλα, καρπούς, δείγματα εδάφους από καλλιέργειες τσαγιού, νοσοκομειακά περιβάλλοντα και σε αέρια δείγματα νοσοκομείων.
Αυτό επιτείνει την σκέψη πως τα ανθεκτικά βακτήρια και μύκητες αυξάνονται επειδή γίνεται τεράστια χρήση αντιβιοτικών στα ζώα της φάρμας για να είναι υγιή και πιο παραγωγικά. Η αζόλη βρίσκεται παντού.
Σε πατάτες, φασόλια, σιτάρι, τομάτες, κρεμμύδια, οτιδήποτε μπορείς να σκεφτείς σύμφωνα με τον δρ. Rhodes, μια ειδικό σε μεταδοτικές ασθένειες που είχε βρεθεί στο Λονδίνο όταν ο Candida Auris έκανε θραύση και εργάζεται από τότε στο Imperial College. «Εμείς το καθοδηγούμε με τη χρήση αντιμυκητοκτόνων στις καλλιέργειες», είχε αναφέρει το 2019.
Στα τέλη του 2015 η δρ. Johanna Rhodes είχε λάβει μια κλήση από το Royal Brompton Hospital πως ο Candida Auris επωαζόταν για τρεις μήνες εκεί και το νοσοκομείο δε μπορούσε να τον καθαρίσει. «Δεν είχαμε ιδέα από πού προερχόταν. Δεν τον είχαμε ξανακούσει. Εξαπλώθηκε σαν πυρκαγιά», λέει η Rhodes.
Υπό τη δική της διεύθυνση οι υγειονομικοί καθαριστές χρησιμοποίησαν μια ειδική συσκευή ψεκασμού υπεροξειδίου υδρογόνου αεροζόλ στο δωμάτιο ενός ασθενή Candida Auris με την προοπτική η εξάτμιση να καθαρίσει κάθε γωνιά. Άφησαν τη συσκευή στο δωμάτιο για μια εβδομάδα.
Μετά, έβαλαν ένα πιάτο στο μέσο του δωματίου με γκελ στο κάτω μέρος του, που θα λειτουργούσε ως μέρος για οποιοδήποτε εναπομείναν μικρόβιο. Θα ήταν επομένως σαν το φως για τα έντομα το βράδυ. Αν δεν ξέρεις πού είναι για να τα διώξεις από το δωμάτιο, ανοίγεις το φως για να μαζευτούν εκεί και κάνεις τη δουλειά σου.
Σε αυτό το πιάτο, ο μόνος οργανισμός που αναπτύχθηκε, ήταν ο Candida Auris…
* Με πληροφορίες από New York Times
** Φωτογραφία: Unsplash