Για ένα διάστημα αρκετών μηνών, μια ομάδα δημοσιογράφων του Reuters μαζί με ερευνητές στη Βραζιλία, έτρεχαν μια προσομοίωση για τον τρόπο με τον οποίο θα εξαπλωθεί στην ανθρωπότητα η επόμενη πανδημική νόσος. Η Νόσος Χ.
Αυτό που βρήκαν είναι πως όσο ο άνθρωπος αυξάνει τα μονοπάτια της σύνδεσης του με τις φωλιές των ιών, τόσο πιο εύκολα θα βρεθεί μπροστά σε έναν ιό που μπορεί να είναι χειρότερος από τον Covid.
Δεν είναι κάτι που το μαθαίνουμε τώρα που το λένε διάφοροι επιστήμονες ή που το είπε η κ. Παγώνη. Στον πλανήτη μας υπάρχει αφθονία ιών. Και δεν είναι μόνο οι ιοί του τώρα. Είναι οι ιοί του «κάποτε στο παρελθόν» και οι ιοί του «κάποια στιγμή στο μέλλον».
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως υπάρχουν οι ιοί που ξέρουν τώρα οι επιστήμονες και που υπάρχουν στο τώρα (τώρα=τελευταία 100 χρόνια), αλλά υπάρχουν και οι ιοί-ζόμπι, αυτοί που υπήρξαν πριν χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια και εγκλωβίστηκαν κάπου στους πάγους.
Αρκετοί ερευνητές επιχειρούν να ανασύρουν δείγματα, ιδίως από σημεία όπου η υπερθέρμανση αφανίζει τους πάγους και τρέχουν τις δικές τους έρευνες για το πώς μπορεί να λειτουργήσει ένας ιός που δεν πέθανε, αλλά μπήκε σε κρυογονική σαν άλλος Γουέσλι Σνάιπς στο Demolition Man.
Κι είναι κι οι ιοί του μέλλοντος, αυτοί που ακόμα δεν υπάρχουν. Όχι απλώς δεν έχουν ανακαλυφθεί, αλλά δεν υπάρχουν. Θα υπάρξουν μόλις ωθήσουμε την γέννησή τους, ενώνοντας έναν ιό με έναν άλλον, με αποτέλεσμα μεταλλάξεις.
Οι ερευνητές του Reuters βρήκαν πως ο επόμενος ιός θα προέλθει από ένα από τα σημεία συγκέντρωσης μεγάλων πληθυσμών νυχτερίδων. Είναι ένα στην Ινδονησία, ένα στην Κολομβία και ένα στη Βραζιλία. Στη Βραζιλία οι πιθανότητες είναι περισσότερες από κάθε άλλο σημείο του πλανήτη, επειδή κατέχει ένα τόσο μεγάλο τμήμα στον Αμαζόνιο.
Η Βραζιλία είναι η μόνη χώρα στη Λατινική Αμερική που δεν καταπολεμάει την αποψίλωση, αλλά για την διάρκεια της θητείας του Μπολσονάρου, την προήγαγε κιόλας. Υπάρχει μια λεωφόρος εκατοντάδων χιλιομέτρων μέσα στον Αμαζόνιο, όπου οι εργάτες είναι διαρκώς εκτεθειμένοι. Κάποιοι μάλιστα μπορεί να τρώνε, να πίνουν, να κάνουν μπάνιο σε αυτοσχέδιες πισίνες δίπλα σε σπηλιές όπου βρίσκονται χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες νυχτερίδες.
Επειδή οι νυχτερίδες στοιβάζονται σε μεγάλα σμήνη και έχουν στον οργανισμό τους τεράστια συγκέντρωση ιών, μπορούν να παρουσιάσουν την μεγαλύτερη ποικιλία. Κι αν δε κυνηγηθούν, από το στρες παράγουν περισσότερα σάλια, περιττώματα και ούρα, άρα μεγαλύτερο φορτίο των ιών τους μένει πίσω.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ένα μοντέλο που εκτιμά ότι υπάρχουν 1.67 εκατομμύρια άγνωστοι ιοί, οι οποίοι ανήκουν σε 25 ιικές οικογένειες και είναι όλοι ζωονοσογόνοι. 120 από αυτούς έχουν εντοπιστεί και είναι γνωστό το ρίσκο τους για την ανθρώπινη ύπαρξη.
Ένας από αυτούς είναι και ο πυρετός του Rift Valley, μια από τις 8 νόσους με τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Στην ακραία της μορφή μπορεί να προκαλέσει τύφλωση, έντονη αιμορραγία και καταστροφή του εγκεφάλου. Προς το παρόν, έχει το θετικό πώς δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά μόνο από δάγκωμα κουνουπιού.
Αν όμως υπάρξει κάποια μετάλλαξη, κανείς δεν εγγυάται πως δεν θα αποκτήσει μεταδοτικότητα στον άνθρωπο. Όχι απαραίτητα στην ακραία της μορφή.
Στο μοντέλο που έτρεξαν στο Reuters, είδαν οι επιστήμονες ότι ο επόμενος πανδημικός ιός θα έχει ποσοστό μεταδοτικότητας απείρως μεγαλύτερο του κορωνοϊού, ως και 120 φορές. Για να γίνουμε πιο ακριβείς, το μοντέλο τους δείχνει πως στο πρώτο εξάμηνο του επόμενου ιού, θα έχουν προσβληθεί 1.2 δισεκατομμύρια άνθρωποι.
Με τον Covid, ο αριθμος για το πρώτο εξάμηνο έφτανε μετά βίας τα 11 εκατομμύρια. Η διαφορά είναι τεράστια, αλλά κανείς δεν ξέρει αν θα ήταν ιός τόσο θανατηφόρος ή θα ήταν ήπιας μορφής.
Η Νόσος Χ δεν προσφέρει σταθερές στον ΠΟΥ ή την επιστημονική κοινότητα. Υπάρχουν σαφώς πρωτόκολλα πρόληψης, αλλά δεν έχει κάθε χώρα στον κόσμο την ίδια ποιότητα στο σύστημα υγείας.
Η Βραζιλία, η πιο επικίνδυνη χώρα, έχει από τα χειρότερα συστήματα υγείας, με τα ερευνητικά προγράμματα να είναι υποχρηματοδοτούμενα στην περίοδο Μπολσονάρου και τον νεοεκλεγέντα Λούλα ντα Σίλβα να μην έχει προλάβει ακόμα να ορίσει ένα πλαίσιο.
Όλα είναι αφημένα στους ιθαγενείς που προσπαθούν να επικοινωνήσουν και αντιστέκονται στην διαρκή αποψίλωση των δασών. Πόσα να πετύχουν κι αυτοί;
Ναι, υπάρχει Νόσος Χ. Όπως και Νόσος με όλα τα υπόλοιπα γράμματα της αλφαβήτου. Το να μας πιάνει πανικός, αλλά να αρνούμαστε να αλλάξουμε τα προφανή, δηλαδή να μειώσουμε την κατανάλωση κρέατος για να μην εξαπλώνονται οι κτηνοτροφικές μονάδες στα βάθη του Αμαζονίου, είναι υποκριτικό.
Το σίγουρο είναι πως το μέλλον έχει άφθονες επιλογές για την επόμενη πανδημία. Για πολλές ακόμα πανδημίες. Με Νόσο Χ ή χωρίς. Η πρόληψη σε επιστημονικό επίπεδο είναι ένα κομμάτι. Η αλλαγή της ζωής και η απομάκρυνσή μας από τις φωλιές των ιών, είναι το σημαντικότερο και αποτελεσματικότερο.