Θυμάμαι πριν από μερικά χρόνια, στη βαθιά πρώτη δίνη των μνημονίων, τότε που ήμουν φοιτητής και βρισκόμουν ακόμα περιτριγυρισμένος από τα κομματικά όρνια των πανεπιστημίων, είχαμε μια συζήτηση με κάποιους απ΄αυτούς. Συζήτηση περί βίας. Τι θα γίνει όταν έρθει η στιγμή να αναμετρηθούμε; Κάποιος θα πρέπει να αποφασίσει ότι μόνο η βία είναι η λύση. Εκεί φαινόταν να οδηγεί το πράγμα. Υπήρξαν κάποιοι εξ αυτών που δήλωσαν πανέτοιμοι να το πράξουν. Να χτυπήσουν, να σκοτώσουν ενδεχομένως. Ήταν μια «θυσία» για έναν «ανώτερο σκοπό» στο μυαλό τους.
Η βία είναι μια έννοια που στο μυαλό πολλών καθαγιάζεται από τον σκοπό. Έχουν υπάρξει σημεία στην Ιστορία που αυτό ίσχυε. Ήταν όμως άλλες εποχές. Άλλα μυαλά. Με λιγότερες ευκαιρίες να ξεφύγουν από τη μοίρα της βίας. Αυτή που κατατρύχει για μια ζωή όλους μας. Αυτοί που υποστήριξαν στην συζήτηση τη βία ήταν ευθείς, άμεσοι. Και συνειδητοποιημένοι πάνω απ΄όλα. Ήξεραν που θα τους κατέτασσε η όποια Ιστορία φτιαχνόταν μετά την καμένη γη.
Το πρόβλημα με τη σημερινή Ελλάδα – κι ίσως να μην αφορά μόνο την Ελλάδα – είναι όσοι δεν αποδέχονται την τοποθέτηση τους σε αυτή τη μεριά. Αραδιάζουν με ευκολία τα «ναι μεν, αλλά», αλλά αντιδρούν αν τους χαρακτηρίσεις και τους βάλεις ταμπέλα. Κάτι που είναι ένα θέμα επίσης. Βάζουμε ταμπέλες εκεί που δεν πρέπει κι όχι εκεί που πρέπει.
Ο ξυλοδαρμός του Μπουτάρη έφερε και πάλι στην επιφάνεια αυτή την κάστα ανθρώπων. «Ντροπή που τον έδειραν, αλλά κι αυτός είπε κάποια πράγματα που προκάλεσαν» είναι η βασική άποψη. Ούτε η ίδια η λέξη «αλλά» δεν περίμενε ότι θα έχει τέτοια βαρύτητα. Πίσω απ΄αυτή κρύβεται ο εξαγνισμός του αιματοκυλίσματος. Εκείνο το κοριτσάκι που είδε τον μπαμπά του να το κρατάει αγκαλιά και να τρέχει για να τραμπουκίσει τον Μπουτάρη αντιλήφθηκε την ευθεία οδό της βίας που γεννά η μισαλλοδοξία και ο φασιστικός τρόπος αντίληψης.
Ένα άλλο κοριτσάκι όμως, ένα άλλο αγοράκι, θα αντιληφθούν τον έμμεσο τρόπο αποδοχής της βίας. Με αυτόν τον αντιθετικό σύνδεσμο στο μυαλό τους περνάει η αντίληψη ότι η βία μπορεί να δικαιολογηθεί κάποιες φορές. Κι αυτό είναι κάτι που σίγουρα δεν μπορεί να απαντηθεί ή να επιλυθεί από καμία κοινωνία. Όσο μένει σε μια φιλοσοφική μπουρδολογία δεν υπάρχει πρόβλημα. Τα ζόρια έρχονται τη στιγμή που αυτό το κοριτσάκι θα χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά αυτό το «αλλά».
«Μαμά τον/την χτύπησα, αλλά μου πήρε το παιχνίδι». Όταν ένα παιδί λέει μια αντίστοιχη φράση, ο γονιός δεν πάει να του δώσει ελαφρυντικό. Το τιμωρεί. Και τιμωρεί σιωπηρά και το άλλο παιδί. Αλλά η τιμωρία δίνει το σήμα στον εγκέφαλο. Αυτό το σήμα θα προκαλέσει βραχυκύκλωση για το παιδί που τιμωρείται όταν χτυπά συμμαθητή, αλλά βλέπει τον μπαμπά του να χτυπάει με ευκολία έναν οποιονδήποτε που είπε κάτι διαφορετικό από εκείνον. Κι αυτή η εμπλοκή σπάνια δεν οδηγεί σε άσχημο μονοπάτι.
Για την επίθεση στον κάθε Μπουτάρη δεν υπάρχουν στρεβλώσεις. Δεν υπάρχουν αντιθετικοί σύνδεσμοι. Είτε είσαι κατά της βίας είτε όχι. Και το «Όχι» είναι μια επιλογή. Πολύ πιο αξιοπρεπής γιατί ξέρει ο κόσμος τι να περιμένει από σένα. Ξέρει πως να σε αναχαιτίσει και ξέρει η κοινωνία ότι είτε θα πρέπει να σε αλλάξει είτε να πάρει απόφαση πως είσαι μια χαμένη υπόθεση. Αν βλέπεις την παραπάνω εικόνα και η σκέψη σου είναι «κρίμα, αλλά τα ζητούσε ο οργανισμός του», η θέση σου είναι στο περιθώριο με τους ομοίους σου.
Στο «ναι μεν, αλλά» υποδηλώνεται μια ανάγκη να ενταχθείς σε ένα σύνολο. Είναι μια μορφή FOMO κι αυτό. Σου δίνει και την ψευδαίσθηση ότι η ομάδα που επέλεξες είναι η πιο δυνατή. Άρα κι εσύ είσαι ο πιο δυνατός. Μην αυταπατάσαι. Δεν είναι δυνατή η ομάδα. Είναι πιο ηχηρή. Κι αυτό είναι άλλο ένα πρόβλημα εγγενές της βίας και της μη βίας. Ότι η δεύτερη είναι συναινετική, ήρεμη, δεν φαίνεται. Για να μπορέσει να καλύψει το θόρυβο της βίας θα πρέπει να γίνει κι αυτή βία. Ένα παράδοξο της ανθρώπινης υπόστασης.
Παρά το ότι η μη βία είναι ήρεμη, η βία χρησιμοποιεί αυτά τα «ναι μεν, αλλά» για να την αποδυναμώσει. Ευτυχώς, αυτό δεν θα γίνει. Γιατί αν γίνει, τότε η μεριά της βίας θα αντιληφθεί ότι ο δρόμος της είναι λάθος με επώδυνο τρόπο και απώλειες.
Μπορεί εσύ που έγραψες ένα «ναι μεν, αλλά» στο Facebook να εξοργίζεσαι και να θεωρείς εαυτόν αδικημένο που σε αποκαλούν φασίστα, ακροδεξιό ή ό,τι άλλο. Κάπου στο βάθος έχεις ένα μικρό δίκιο. Αλλά εσύ έβαλες τον εαυτό σου σε αυτή τη θέση. Η διαφωνία σου με τον Μπουτάρη μπορεί να εκφραστεί με άπειρους άλλους τρόπους. Γι΄αυτό νομίζω θέσπισαν κάποτε οι κοινωνίες τις εκλογές και τους νόμους. Γι΄αυτό ο κακομοίρης ο Λοκ συνέταξε το κοινωνικό συμβόλαιο. Γι΄αυτό γεννήθηκε ο Διαφωτισμός. Για να ψάχνουν το δίκιο που νομίζουν ότι έχουν όσοι διαφωνούν.
Βεβήλωσε και προσέβαλλε τις ρίζες σου και το συλλογικό σου τραύμα ο Μπουτάρης; Ντροπή του. Ξεκάθαρα. Αλλά, μάντεψε, το δίκιο σου το έχασες όταν τον κλώτσησες ενώ ήταν πεσμένος. Το έχασες όταν τον κυνηγούσες με την κόρη σου παραμάσχαλα για να τον χτυπήσεις. Δεν έχεις πια δίκιο. Δίκιο έχουν μόνο εκείνοι που «έδειραν» με τη φωνή τους. Εκείνοι που δεν είπαν «ναι μεν, αλλά». Εκείνοι που είπαν «προσβλητικά όσα είπε, αλλά τιμωρία σε όσους άπλωσαν το χέρι τους». Εκείνοι που διαφωνώντας έτρεξαν να τον σηκώσουν και να τον προστατεύσουν.