Λίγοι είναι οι χώροι σε όλη την ελληνική επικράτεια που συνδυάζουν, στο βαθμό της πρώην βασιλικής έκτασης στο Τατόι, τη φυσική με την αρχιτεκτονική ομορφιά. Tο τεράστιο κτήμα των 42.000 στρεμμάτων με τα 40 ιστορικά κτίρια είναι ένα μνημείο πολιτιστικής και οικολογικής κληρονομιάς, αλλά μόνο έως τέτοιο δεν αντιμετωπίζεται εδώ και 50 χρόνια από το ελληνικό κράτος.
Τα μεγαλεπήβολα σχέδια να μετατραπούν τα ανάκτορα και ο περιβάλλον χώρος σε παγκόσμιο τουριστικό προορισμό – στα πρότυπα των Βερσαλλιών και άλλων πρώην βασιλικών κατοικιών της Ευρώπης (Βιέννη, Μόσχα, Βουκουρέστι κ.α.) – προωθούνται τα τελευταία χρόνια με επιμονή από το Σύλλογο Φίλων Κτήματος Τατοΐου, αλλά «σκοντάφτουν» στην πολυπλοκότητα των υπηρεσιών και τις γραφειοκρατικές και… ιδεολογικές αγκυλώσεις.
Οι πρώτες προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης, δια στόματος Κυριάκου Μητσοτάκη, θέλουν πλέον την αξιοποίησή του, με ξενοδοχειακή μονάδα, αγροδιατροφικές μονάδες και περιπατητικές και άλλες διαδρομές, ανοιχτές στο κοινό.
Συνδεδεμένο με έναν «δαιμονοποιημένο» θεσμό στην Ελλάδα, το Τατόι έπεσε στην αφάνεια και την απαξίωση, με την κτιριακή και φυσική υποδομή του να υφίσταται τεράστιες καταστροφές. Το 1967 ο χώρος εγκαταλείφθηκε από τη βασιλική οικογένεια και το 2003 το κτήμα περιήλθε στην ιδιοκτησία του ελληνικού Δημοσίου αντί 13,8 εκατ. ευρώ.
Η πολιτεία όμως συνέχισε να το αγνοεί επιδεικτικά, σα να αποτελεί απειλή για το πολίτευμα. Τη στιγμή που ακόμα και πρώην κομμουνιστικές χώρες όπως η Ρωσία, αξιοποιούν την τσαρική κληρονομικά για τουριστικά οφέλη, το κτήμα στο Τατόι παραμένει «ενοχοποιημένο» λόγω της βαριάς ιστορίας του και παραδομένο στην τύχη του από την ασυνεννοησία των φορέων του Δημοσίου που καθορίζουν το μέλλον του.
Πέραν αυτών, από το 2010 που άνοιξε ο χώρος για επισκέψεις (εκατοντάδες Αθηναίοι συρρέουν τα Σαββατοκύριακα για… μονοήμερη) παραμένει έκθετο σε κάθε λογής εισβολείς. Εκδρομείς χρησιμοποιούν τα κτήματα ακόμα και για …μπάρμπεκιου, οι βανδαλισμοί είναι συχνό φαινόμενο ενώ τα τελευταία χρόνια οι φωτογράφοι έχουν ανακαλύψει στα πρώην βασιλικά ανάκτορα το ιδανικό φόντο για γαμήλιες φωτογραφήσεις μπροστά στα κτίσματα, στους κήπους αλλά και στα αυτοκίνητα–αντίκες της πρώην βασιλικής οικογένειας.
Επιπλέον το πλούσιο δασικό οικοσύστημα απειλείται ανά πάσα στιγμή από τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Το 2007 που κάηκε όλο ο δρυμός της Πάρνηθας, τα βασιλικά ανάκτορα γλίτωσαν παρά τρίχα εφόσον το δάσος έχει να καθαριστεί από το 1967!
Οι σωστικές ενέργειες που έγιναν για τα κτίρια ήταν πολύ περιορισμένες και όσο περνάει ο καιρός πληθαίνουν οι καταγγελίες ότι προϊόντος του χρόνου θα έχουν μετατραπεί σε σωρούς ερειπίων. Η επιστασία, εφόσον δεν υπάρχει κρατική μέριμνα, είναι εθελοντική και ανεπαρκής, ενώ τα «αρπακτικά» πολλά. Χαρακτηριστικό είναι ότι άρχισαν να… λιγοστεύουν τα μαρμάρινα κολονάκια της πισίνας μπροστά από τους κήπους του ανακτόρου.
Τον περασμένο Μάρτιο η τότε υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου προανήγγειλε την αποκατάσταση του θερινών ανακτόρων, μετά την πρόταση για ένταξη του έργου στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο ΕΣΠΑ 2014-2020 με προϋπολογισμό 5.000.000 ευρώ.
Πριν από δύο χρόνια η Διεύθυνση Αναστήλωσης του Υπουργείου Πολιτισμού είχε ανάψει το πράσινο φως για να μετατραπεί το Τατόι σε Μουσείο. Κανείς δεν ξέρει τι μέλλει γενέσθαι βέβαια, αφού παρά τις αλλεπάλληλες μελέτες αξιοποίησης, όλα τα σχέδια παραμένουν επί χάρτου.
Το πρώην Βασιλικό Κτήμα Τατοΐου, διαιρείται σε τρείς αυτόνομες και αυτοτελείς ενότητες: Την Ανακτορική, την Διοικητική και το «Χωριό» ή αλλιώς την Γεωκτηνοτροφική/Οικιστική ενότητα. Ξεχωριστή ενότητα του Κτήματος αποτελεί το Βασιλικό Κοιμητήριο. Εκεί έχουν ενταφιαστεί 5 βασιλιάδες και 4 πρίγκηπες της Ελλάδας, καθώς και 3 βασίλισσες και 8 πριγκίπισσες.
Οι κυρίως χώροι των ανακτόρων, με τους δαιδαλώδεις διαδρόμους που οδηγούν στις σάλες, τα γραφεία και τα υπνοδωμάτια, αποτελούν μνημεία αρχιτεκτονικής αισθητικής. Μολονότι, λόγω της έλλειψης συντήρησης δεν βρίσκονται σε καλή κατάσταση, φαίνεται ότι οι ταπετσαρίες στους τοίχους και τα χαλιά προστάτευσαν το κτίριο από τη ραγδαία φθορά.
Οι κτιριακές υποδομές συνιστούν έναν κανονικό μικρό οικισμό, που για το μέγεθος του δεν μπορούσε φυσικά να συγκριθεί σε οργάνωση και παροχές με οποιονδήποτε άλλο στην Ελλάδα.
Σε ότι αφορά τη γαλαζοαίματη κατοικία, πέραν της βασιλικής έπαυλης, του κυρίως παλατιού δηλαδή που ξεκίνησε να οικοδομείται το 1880, υπάρχει το πρώτο ανάκτορο (Ανάκτορο Κωνσταντίνου»), που χρησιμοποιήθηκε από τον Γεώργιο Α’ ως θερινή κατοικία του μέχρι το 1889.
Από εκεί και πέρα ο επισκέπτης μπορεί να δει πλήθος άλλων κτιρίων, όπως – πάρτε βαθιά ανάσα – το παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία, τα μαγειρεία, το υπασπιστήριο, τα Κτίρια προσωπικού, τηλεπικοινωνιών και αξιωματικών της φρουράς, την κατοικία του φροντιστή, την «Οικία Στουρμ» (ο Βερολινέζος αγρονόμος-οινοποιός Στουρμ που κατοικούσε επί σειρά ετών εκεί πέθανε από κατάθλιψη αφότου ο δικός του πίθηκος τραυμάτισε θανάσιμα τον 27χρονο βασιλιά Αλέξανδρο).
Ακόμα τα γκαράζ, τους στρατώνες, τον πύργο στο «Ρολόι», το «σχολείο των βασιλοπαίδων», το φυλάκιο της εσωτερικής πύλης, την οικία του Αρχικηπουρού, το Διευθυντήριο, το Δασονομείο, το Σταθμό χωροφυλακής, τα εργατόσπιτα, το ξενοδοχείο «Τατόϊον», το παλιό και νέο βουστάσιο, το ιπποστάσιο, το Χοιροστάσιο, τη «μάνδρα», το οινοποιείο, το Εμφιαλωτήριο, το Βουτυροκομείο, το κτίριο των εποχικών εργατών, το Γαλακτοκομείο, το ελαιοτριβείο και το Θερμοκήπιο της βασίλισσας Φρειδερίκης!
Καλώς ή κακώς, ο θεσμός της βασιλείας αποτελεί ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας και το να παριστάνεις ότι δεν συνέβη ποτέ όταν έχεις πληρώσει 13,8 εκατ. ευρώ για να αγοράσεις την επίγεια κληρονομιά της, δεν δικαιούσαι να την αφήνεις να ρημάζει.