Το να συναντηθούν δύο παράλληλες γραμμές κάπου, κάποτε. Το να σου πει κάποιος «Έλα ρε, τι εκνευρίζεσαι; Χαλάρωσε!» κι εσύ πράγματι να χαλαρώσεις. Το να ενωθεί η Βόρειος Κορέα με την Νότια ή ν’ αποκτήσει ακτογραμμή η Βολιβία. Το να ταξιδέψει κανείς ταχύτερα από το φως.
Και, φυσικά, το να θυμάται το πού μπαίνει το τελικό νι στα ελληνικά και πού όχι.
Ορίστε: τα ανωτέρω αποτελούν ορισμένα πάρα πολύ καλά παραδείγματα πραγμάτων που ουδέποτε πρόκειται να συμβούν στο εγγύς ή απώτερο μέλλον.
Κι αν για τις Κορέες δε μας πέφτει λόγος (Κιμ, σου στέλνουμε καρδούλα αγάπης λες και είμαστε η Ζωή Κωνσταντοπούλου- πλιζ, μην πατήσεις το κουμπί…) ούτε και για την Βολιβία, κι αν τα ταξίδια του φωτός ή το να χαλαρώνουμε και να συζητάμε για παράλληλες γραμμές είναι κάτι δύσκολο, το -ν, και μάλιστα στην γλώσσα μας, δε θα έπρεπε ν’ αποτελεί γλωσσικό «εμπόδιο».
Κι όμως, η χρήση του είναι για την συντριπτική πλειονότητα κάτι σαν την γραμμική Άλφα: απλά δεν καταλαβαίνουν Χριστό, ακόμα κι αν ο κανόνας που μάθαμε από το δημοτικό κιόλας είναι κάτι παραπάνω από σαφής. Οι, για να είμαστε ολίγον τι πιο ακριβείς, οι κανόνες.
Έχουμε και λέμε λοιπόν:
- Το τελικό νι παραμένει όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από στιγμιαίο ή διπλό σύμφωνο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ, ψ, ξ). Αντιστοίχως, χάνεται όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από εξακολουθητικό σύμφωνο (γ, β, δ, χ, φ, θ, μ, ν, λ, ρ, σ, ζ).
- Στο τέλος του άρθρου έχουμε τελικό νι αν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από Κ, Π, Τ, Ψ και Ξ.
- Για να μην υπάρχει σύγχυση μεταξύ αρσενικού και ουδέτερου γένους, αποφασίστηκε πως το τελικό ν θα διατηρείται πάντα στα αρσενικά άρθρα και στις αντωνυμίες.
- Το «σαν» κρατάει πάντα το τελικό -ν, ανεξαρτήτως του τι έπεται. Πολλοί, στο πλαίσιο της ποιητικής αδείας, γράφουν και το «σα» (που ακολουθεί τους κανόνες πιο πάνω), όμως ιδίως τα τελευταία χρόνια κάτι τέτοιο… αποδοκιμάζεται.
- Παραμένει ενίοτε στο απαγορευτικό μη(ν) μπροστά από τις μετοχές σε -οντας και -ώντας ( φερ’ ειπείν έχουμε το «μην έχοντας») αλλά ποτέ στις λόγιες μετοχές (βλέπε το παράδειγμα «οι μη καπνίζοντες»).
- Παραμένει στο αριθμητικό εκατό(ν), όταν συνδυάζεται με άλλον αριθμό που αρχίζει από φωνήεν: εκατόν έξι, εκατόν επτά και ούτω καθεξής.
- Παραμένει στην αιτιατική μιαν, όταν ακολουθεί λέξη που από α: μιαν άλλη μέρα, μιαν αγάπη κ.λπ.
Αυτά τα ολίγα, σε γενικές γραμμές, αρκούν για να είναι κανείς σίγουρος για το αν πρέπει ή δεν πρέπει να βάλει «ν» στο τέλος μιας λέξης (για την αρχή των λέξεων καλό θα ήταν να το διατηρήσετε. Μην αρχίσετε να λέτε πχ «ερό» αντί για «νερό»…)
Αν, παρ’ ολ’ αυτά, εξακολουθείτε να μπερδεύεστε, ο κανόνας του δημοτικού θα σας σώσει: αρκεί να θυμάστε την έκφραση «ΚάΠοΤε, ΨάΞε». Αν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από Κ, Π, Τ, Ψ, Ξ, τότε, μπαίνει ν στο τέλος του άρθρου που είναι πριν από αυτή.
Απλό δεν είναι;
Δε φανταζόμαστε να μιλάτε τόση ώρα στο τηλέφωνο με τον Κιμ αντί να προσέχετε, ε;