Η ελληνική γλώσσα έχει μακραίωνη ιστορία, με αποτέλεσμα πολλές λέξεις να έχουν υποστεί αλλαγές στη μορφή και τη χρήση τους. Η μετάβαση από την αρχαία στη μεσαιωνική και τη νεοελληνική γλώσσα, καθώς και οι επιδράσεις από την καθημερινή ομιλία, έχουν δημιουργήσει ποικιλομορφία στους τύπους και τις γραφές πολλών λέξεων. Οι λεξικογράφοι συχνά πρέπει να επιλέξουν αν θα διατηρήσουν την ιστορική ακρίβεια ή αν θα ενσωματώσουν τις σύγχρονες τάσεις.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοια λέξης είναι το παλικάρι ή παλληκάρι ή παληκάρι. Η λέξη «παλληκάρι» αποτελεί μία από τις πιο χαρακτηριστικές λέξεις της ελληνικής γλώσσας, με έντονο συναισθηματικό και πολιτισμικό φορτίο. Αναφέρεται σε ένα άτομο που διακρίνεται για τη γενναιότητα, τη δύναμη ψυχής και την αξιοπρέπεια, ειδικά σε δύσκολες καταστάσεις. Παρά την ευρεία χρήση της, η ορθογραφία της έχει αποτελέσει πεδίο διαφωνίας ανάμεσα σε γλωσσολόγους και λεξικογράφους.
Οι διαφορετικές γραφές και οι υποστηρικτές τους
Παλληκάρι (με -λλ- και -η-)
Η γραφή «παλληκάρι» υποστηρίζεται από πολλούς γλωσσολόγους, όπως ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης και το λεξικό του Εμμανουήλ Κριαρά. Αυτή η εκδοχή βασίζεται στην ετυμολογική προέλευση της λέξης από το αρχαίο «πάλληξ» (νέος προεφηβικής ηλικίας). Η σύνδεση με την αρχαία ελληνική δίνει έμφαση στην ιστορική ακρίβεια, και θεωρείται ότι αντανακλά καλύτερα τη γλωσσική εξέλιξη.«1. άνδρας νεαρής ηλικίας […] Στη μεσαιωνική γλώσσα εμφανίζεται το ουσιαστικό παλληκάριον, υποκοριστικό του αρχαίου πάλλαξ / πάλληξ, -ηκος ‘νέος προεφηβικής ηλικίας’, το οποίο συνδέεται ετυμολογικά με τη λέξη παλλακή. Από την ετυμολογία προκύπτει σαφώς ότι η γραφή “παλληκάρι” (με -λλ- και -η-) είναι η ορθότερη, σε αντίθεση με τη γραφή “παλικάρι”», γράφει το λεξικό Μπαμπινιώτη.
Παλικάρι (με -λ- και -ι-)
Η απλοποιημένη γραφή «παλικάρι» προτείνεται από το Λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη. Αυτή η μορφή αντικατοπτρίζει μια πιο σύγχρονη τάση απλοποίησης της ορθογραφίας, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της καθημερινής χρήσης και της εκπαιδευτικής πρακτικής.
Σύμφωνα με το Λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη, το οποίο έχει προταθεί από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και χρησιμοποιήθηκε ως οδηγός για τα σχολεία στην Ελλάδα, η λέξη “παλικάρι” καταγράφεται ως εξής: «παλικάρι το [palikári] & παλληκάρι το [palikári]: 1. άνθρωπος που, σε δύσκολες στιγμές, απειλές ή κινδύνους, επιδεικνύει εξαιρετική ψυχική και ηθική δύναμη, καθώς και υψηλό αίσθημα προσωπικής αξιοπρέπειας.
Παληκάρι (με -λ και -η)
Μάλλον η σίγουρα λάθος γραφή της λέξης, παρότι τη βλέπουμε ακόμα και σε αφίσες στους τίτλους ταινιών με αυτή τη λέξη.
Η διαφωνία πηγάζει από τις διαφορετικές προσεγγίσεις που υιοθετούν οι γλωσσολόγοι στην ετυμολογία και στη χρήση της γλώσσας. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν εκείνοι που δίνουν προτεραιότητα στην ιστορική και ετυμολογική συνέπεια, υποστηρίζοντας ότι η γραφή μιας λέξης πρέπει να αντικατοπτρίζει την προέλευσή της. Από την άλλη, είναι αυτοί που θεωρούν ότι η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός και πως η ορθογραφία πρέπει να προσαρμόζεται στις ανάγκες των ομιλητών.
Ποια είναι η σωστή ορθογραφία;
Η «σωστή» ορθογραφία είναι συχνά θέμα προοπτικής. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, τόσο η γραφή «παλληκάρι» όσο και η «παλικάρι» θεωρούνται αποδεκτές, ανάλογα με το πλαίσιο και την προσέγγιση που υιοθετείται. Στην πράξη, η χρήση εξαρτάται από τις προσωπικές ή εκπαιδευτικές προτιμήσεις, ενώ και οι δύο γραφές αντανακλούν την ίδια έννοια και πολιτισμική σημασία. Ή γι’ αυτούς που θέλουν να το πάνε οπαδικά, υποστηρίζοντας τον αγαπημένο τους καθηγητή γλωσσολογίας: AΝ ΕΙΣΤΕ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΙΚΟΙ ΑΠΟ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΤΟΤΕ ΤΟ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙ ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΜΕ ΔΥΟ ΛΑΜΔΑ ΚΑΙ ΗΤΤΑ.