Είναι να απορείς πώς ενώ ως είδος είμαστε ικανοί για τη μεγαλύτερη χαζομάρα, την ίδια στιγμή είμαστε ικανοί να φτάσουμε στο σημείο να κοιτάξουμε στα μάτια τον ήλιο – και το εννοούμε κυριολεκτικά. Ευτυχώς υπάρχουν κάποια εξόχως φωτεινά μυαλά, έτη φωτός μπροστά από άλλα, τα οποία με απέραντο σεβασμό στην επιστήμη, με αδιαπραγμάτευτο «θέλω» τη γνώση, όραμα, επιμονή και υπομονή φτάνουν πιο μακριά από ποτέ την ανθρωπότητα. Το βίντεο που ανέβασε πρόσφατα ο Astronio στο κανάλι του στο YouTube για το Parker Solar Probe εμπίπτει ακριβώς σε αυτήν την κατηγορία.
Τι έχουμε εδώ; Την πιο τολμηρή διαστημική αποστολή που σχεδιάστηκε ποτέ – μέχρι την επόμενη το δίχως άλλο. Πρόκειται για ένα διαστημικό σκάφος που εκτοξεύτηκε τον Αύγουστο του 2018 από το ακρωτήρι Κανάβεραλ με σκοπό να φτάσει όσο το δυνατόν πιο κοντά στον Ήλιο, προκειμένου να μας δώσει έτσι ασύγκριτης αξίας πληροφορίες για το μοναδικό άστρο του γαλαξία μας που μπορούμε – προς το παρόν – να πλησιάσουμε.
Για να φτάσει ως εκεί το Parker Solar Probe – που πήρε το όνομά του από τον Δρ. Γιουτζίν Πάρκερ, έναν επιστήμονα που είχε συνεισφέρει πολλά στη μελέτη του Ηλίου – σχεδιάστηκε ένα σύστημα με σύνθετη τροχιά και διάφορες προσεγγίσεις του πλανήτη Αφροδίτη. Στην ουσία, το σκάφος αξιοποίησε τη βαρύτητα του πλανήτη για να αλλάζει την τροχιά του χωρίς να καίει καύσιμα. Κάπως έτσι, το Parker Solar Probe κατάφερε να εισέλθει στο ηλιακό στέμμα, μια περιοχή δηλαδή που εκτείνεται σε μεγάλη απόσταση γύρω από τον Ήλιο, και να μείνει άθικτο παρά τις ακραίες συνθήκες που επικρατούν εκεί.
Πώς τα κατάφερε; Όπως μας εξηγεί ο Astronio στο βίντεο του, χάρη σε μια ειδικά κατασκευασμένη θερμική ασπίδα πάχους 11,4 εκατοστών από σύνθετο υλικό με ανθρακονήματα και έναν θερμομονωτικό αφρό άνθρακα εσωτερικά που αντέχει ως και 1.400 βαθμούς Κελσίου. «Μα στον Ήλιο δεν αναπτύσσονται θερμοκρασίες που κυμαίνονται σε εύρος 1-3 εκατομμυρίων Κελσίου;» σε ακούμε νοερά να ρωτάς αν ανήκεις σε αυτούς που το έχουν ψάξει λίγο παραπάνω το ζήτημα. Η απάντηση είναι θετική, όπως όμως και ότι το σκάφος δεν εκτέθηκε ποτέ σε τόσο υψηλές θερμοκρασίες. Για να κάνουμε την παρομοίωση, είναι σαν να ανοίγουμε το φούρνο για να δούμε αν ψήθηκε το φαγητό. Μας χτυπάει ο ζεστός αέρας, αλλά δεν μας κάνει να… λαμπαδιάσουμε. Στην πράξη, η θερμοκρασία της ασπίδας δεν ξεπέρασε ποτέ τους 1.000 βαθμούς Κελσίου και τα όργανα του σκάφους παρέμειναν σε θερμοκρασία δωματίου.
Πότε γράφτηκε ιστορία; Στις 24 Δεκεμβρίου του 2024. Εκείνη την ημέρα το σκάφος πραγματοποίησε την κοντινότερη προσέγγιση στον Ήλιο που έχει γίνει ποτέ από ανθρώπινο κατασκεύασμα, πλησιάζοντας στα 6,1 εκατομμύρια χιλιόμετρα από την επιφάνειά του. Αυτή η απόσταση είναι το 4% της απόστασης Γης – Ηλίου, δηλαδή αν ο Ήλιος απείχε από τη Γη 1 μέτρο, το Parker Solar Probe θα βρισκόταν μόλις στα 4 εκατοστά από την καυτή επιφάνειά του. Το προηγούμενο ρεκόρ το κατείχε το σκάφος Helios-2 απ’ το μακρινό 1976, όταν έφτασε στα 43 εκατομμύρια χιλιόμετρα απ’ την επιφάνεια του Ήλιου.
Στο περιήλιο το σκάφος έκανε ακόμα ένα σπουδαίο ρεκόρ: απέκτησε τη μεγαλύτερη ταχύτητα που έχει αποκτήσει ποτέ ανθρώπινο κατασκεύασμα, αγγίζοντας τα 692.000 km/h! Το προηγούμενο ρεκόρ ανήκε και πάλι στο σκάφος Helios-2 που είχε αναπτύξει ταχύτητα 253.000 km/h. Γρήγορο; Ναι. Αλλά και πάλι ισούται μόλις με το 0,064% της ταχύτητας του φωτός.
Καταπώς εξηγεί ο Astronio, κατά κόσμον Παύλος Καστανάς, το Parker Solar Probe μας έδωσε πολύτιμα δεδομένα και για τη δομή του ηλιακού ανέμου, ήτοι μια ροή φορτισμένων σωματιδίων που προέρχονται από τον Ήλιο και φτάνουν στα πέρατα του ηλιακού μας συστήματος. Το σκάφος κατάφερε επίσης να εντοπίσει και να διαβεί το ακανόνιστο σύνορο ανάμεσα στον ηλιακό άνεμο και το ηλιακό στέμμα, δηλαδή το λεγόμενο «όριο Αλβέν».
Επίσης, έχει ανιχνεύσει τουλάχιστον 20 κομήτες που περνούν ξυστά απ’ τον Ήλιο, ενώ μέσα στον ηλιακό άνεμο παρατηρήθηκε ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ως αστάθεια Kelvin-Helmholtz. Σύμφωνα με αυτό, όταν δύο στρώματα ενός ρευστού κινούνται με διαφορετική ταχύτητα το ένα δίπλα στο άλλο, μπορεί να δημιουργηθεί μια χαοτική εικόνα στροβιλισμών, που θυμίζει τα κύματα της θάλασσας.
Το Parker Solar Probe πέρασε και πάλι από το περιήλιο στις 22 Μαρτίου 2025 και θα συνεχίσει μέχρι να τελειώσουν τα καύσιμά του. Όταν συμβεί αυτό, θα χάσει τη δυνατότητα να στρέφει την ασπίδα του προς τον Ήλιο και τα όργανά του θα εκτεθούν στην ηλιακή ακτινοβολία, σηματοδοτώντας το… game over.
Η συνεισφορά του σκάφους στη μελέτη του Ηλίου είναι τεράστια και αναμένεται να γραφτούν αμέτρητες επιστημονικές μελέτες βασισμένες στα δεδομένα της αποστολής. Και φυσικά, καθώς ο Ήλιος μας είναι απλώς ένα άστρο, μελετώντας τον, κατανοούμε πολύ καλύτερα τον τρόπο που αλληλεπιδρούν όλα τα άστρα του Σύμπαντος με το περιβάλλον τους μέσα στους γαλαξίες. Από το ειδικό στο γενικό!
Δες το βίντεο του Astronio για το σκάφος που άγγιξε τον ήλιο: