To 2013 δημοσιεύτηκε το μη εξουσιοδοτημένο βιβλίο «For God, Country and Coca-cola», το οποίο παρουσιάζει την ιστορία της Coca Cola και της εταιρίας που τη μετέτρεψε στο πιο αναγνωρίσιμο εμπορικό brand του πλανήτη.
Ο Αμερικανός συγγραφέας Μαρκ Πέντεργκραστ αναφέρει σε ένα σημείο του βιβλίου το εξής εντυπωσιακό για την περιβόητη μυστικοπάθεια που περιβάλλει τη συνταγή του δημοφιλούς αναψυκτικού: «Η εταιρία έλεγε πάντα, και όσο είμαι σε θέση να ξέρω είναι αλήθεια, πως ανά πάσα στιγμή δύο μόνο άνθρωποι γνωρίζουν το μείγμα των 7 συστατικών της γεύσης της. Αυτοί οι δύο άνθρωποι δεν ταξιδεύουν ποτέ στο ίδιο αεροπλάνο, υπό τον κίνδυνο να πέσει! Πρόκειται για μια προσεκτικά μυστική τελετουργία».
Αν ο Έλον Μασκ… σοβαρολογεί και προχωρήσει τελικά σε εξαγορά της Coca-Cola, θα γίνει αναμφίβολα ο τρίτος. Είναι απίθανο να φανταστεί κανείς ότι θα έδινε κοντά στα 300 δισ. δολάρια και δεν θα υπέκυπτε στον πειρασμό να μάθει την ακριβή σύνθεση του νέου προϊόντος του.
Βεβαίως από την αναφορά του για την κοκαΐνη, στο εν λόγω tweet, είναι ξεκάθαρο ότι ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου αστειεύεται. Διότι το τελευταίο που θα μπορούσε να κάνει, σε περίπτωση που γινόταν δική του η «The Coca Cola Company», θα ήταν να επαναφέρει την κοκαΐνη στη σύνθεση του αναψυκτικού.
Με την αναφορά «put the cocaine back in» ωστόσο ο Έλον Μασκ υπενθύμισε ουσιαστικά για ποιον λόγο η Coca-Cola έχει αυτό το όνομα. Προφανέστατα από την κοκαΐνη, η οποία ήταν ένα από τα συστατικά της αυθεντικής συνταγής που παρασκεύασε το 1886 ο φαρμακοποιός από την Ατλάντα Τζον Πέμπερτον, αναζητώντας ένα ρόφημα με την «ταμπέλα» του αναζωογονητικού σιροπιού.
Ο Πέμπερτον ήταν κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφύλιου (1861-65) αντισυνταγματάρχης του Συνομοσπονδιακού Στρατού (των Νοτίων δηλαδή), ο οποίος σταδιακά εθίστηκε στη μορφίνη, μετά από έναν τραυματισμό που είχε κατά τις τελευταίες εβδομάδες της σύρραξης.
Η ιδέα του να πειραματιστεί με ναρκωτικό στο ρόφημα που ετοίμαζε, είχε να κάνει με τις καταπραϋντικές, αναισθητικές και παυσίπονες ιδιότητες, με τις οποίες ήταν εκείνη την εποχή διάσημη η ουσία που προέρχεται από τα φύλλα της κόκας.
Ήταν μια εποχή που το αλκοόλ στην πολιτεία της Τζόρτζια ήταν παράνομο, αλλά η κοκαΐνη απολύτως νόμιμη (!) και μάλιστα εκμεταλλεύσιμη από φαρμακευτικές εταιρίες.
Το 1860 ο Γερμανός χημικός Άλμπερτ Νίμαν ήταν ο πρώτος που την απομόνωσε από φύλλα κόκας, παρατηρώντας ότι η λευκή ουσία σε σκόνη έκανε τη γλώσσα του να αισθάνεται μουδιασμένη.
Την ίδια περίπου εποχή, ο Γάλλος χημικός Άντζελο Μαριάνι επινόησε ένα τονωτικό φτιαγμένο από κρασί Μπορντό και φύλλα κόκας. Το ονόμασε Vin Mariani. Οι διαφημίσεις υποστήριζαν ότι ποτό, που απέκτησε δημοφιλία, θα μπορούσε να «αποκαταστήσει την υγεία και τη ζωτικότητα».
Πάνω από δύο δεκαετίες αργότερα, ο Αυστριακός οφθαλμίατρος Καρλ Κόλερ πειραματίστηκε με την κοκαΐνη ως χειρουργικό αναισθητικό, επειδή η επέμβαση καταρράκτη συνήθως γινόταν χωρίς αναισθησία εκείνη την εποχή.
Ο αιθέρας και το χλωροφόρμιο δεν γινόταν να χρησιμοποιηθούν καθώς προκαλούσαν στους ασθενείς εμετό – δηλαδή ένα σοβαρότατο πρόβλημα κατά την εκτέλεση λεπτής χειρουργικής επέμβασης στα μάτια. Ως αποτέλεσμα, οι περισσότεροι ασθενείς με καταρράκτη υπέφεραν από βασανιστικούς πόνους κατά τη διάρκεια της επέμβασης.
Ο Κόλερ διαπίστωσε ότι αφού έφερνε το μάτι σε επαφή με διάλυμα κοκαΐνης, οι ασθενείς είχαν μεγάλες αντοχές όταν το νυστέρι άγγιζε το μάτι τους.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες άρχισαν σύντομα να εμπορεύονται κοκαΐνη. Ωστόσο, ο ενθουσιασμός για την αναισθητική ιδιότητά της μειώθηκε γρήγορα στην ιατρική κοινότητα, όταν διαπιστώθηκε ότι ο αριθμός των ασθενών που πέθαιναν από τυχαία υπερβολική δόση κατά τη διάρκεια των χειρουργικών επεμβάσεων εκτοξεύτηκε στα ύψη…
Ένας από τους διάσημους λάτρεις της κοκαΐνης στα τέλη του 19ο αιώνα ήταν ο θεμελιωτής της ψυχανάλυσης Ζίγκμουντ Φρόιντ, ο οποίος ξεκίνησε στις αρχές της επαγγελματικής καριέρας του να πειραματίζεται με το φάρμακο. Το 1884, σε ηλικία 28 ετών, ο Φρόιντ έγραψε μια εργασία με τίτλο «Uber Coca», την οποία περιέγραψε ως «μια ωδή σε αυτή τη μαγική ουσία».
Είχε παραβλέψει ωστόσο ένα σημαντικό μειονέκτημα της κοκαΐνης: τον εθισμό. Ο Αυστριακός νευρολόγος και ψυχίατρος έδωσε 12ετη μάχη για να απεξαρτηθεί από τη ναρκωτική ουσία.
Κάπως έτσι, μόνο έκπληξη δεν αποτέλεσε ότι η συνταγή του Πέμπερτον περιελάμβανε εκχύλισμα της λευκής σκόνης που λάμβανε από φύλλα κόκας. Περιέγραψε το ποτό ως «πατενταρισμένο φάρμακο», «τονωτικό του εγκεφάλου» και «πνευματικό ποτό». Ο ίδιος άλλωστε, ως οπαδός της μορφίνης, είχε ροπή προς τις ναρκωτικές ουσίες.
Τα πρώτα 17 χρόνια τουλάχιστον το μείγμα περιείχε μπαχαρικά, ανθρακούχο νερό, εκχύλισμα ζάχαρης και ποσότητα κοκαΐνης. Αρχικά ο Πέμπερτον είχε πειραματιστεί με κρασί, προωθώντας το εφεύρημα του ως «French Wine Coca», εμπνευσμένος από το Vin Mariani.
Το αλκοόλ όμως είχε απαγορευτεί στην πολιτεία της Τζόρτζια 34 χρόνια προτού ισχύσει η ομοσπονδιακή ποτοαπαγόρευση κι έτσι ο πολυμήχανος φαρμακοποιός αντικατέστησε το κρασί με εκχύλισμα ζάχαρης.
Ο Πέμπερτον αποδείχτηκε ευρηματικός όσο λίγοι, κάκιστος όμως σε επιχειρηματικό επίπεδο. Το 1892 πούλησε τη φόρμουλα αντί μόλις 2.300 δολαρίων, στον επιχειρηματία Άσα Γκριγκς Κάντλερ από την Ατλάντα.
Ο Κάντλερ αφαίρεσε την κοκαΐνη από τη συνταγή το 1903, όχι επειδή το ναρκωτικό ήταν παράνομο – δεν ήταν ακόμα – αλλά επειδή είχε συνδεθεί στη συνείδηση των λευκών με τους μαύρους. «Τότε η φήμη που κυκλοφορούσε ήταν ότι οι μαύροι έπιναν κόκα-κόλα και βίαζαν λευκές γυναίκες», έχει γράψει στο βιβλίο του ο Πέντεργκραστ.
Η εταιρεία ήθελε να ελαχιστοποιήσει οποιαδήποτε σχέση μεταξύ του αναψυκτικού και των μαύρων καταναλωτών. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να πωλείται στην αρχή η Coca-Cola μόνο σε φυλετικά διαχωρισμένους ψύκτες αναψυκτικών και για αρκετά χρόνια να είναι δημοφιλής μόνο μεταξύ των λευκών μεσαίων στρωμάτων στις ΗΠΑ.