Ένα διαφορετικό «τουριστικό» αξιοθέατο μπορούν να επισκεφθούν εκείνοι που ο δρόμος τους θα τους βγάλει στην Λα Παζ της Βολιβίας. Μια… ατραξιόν διαφορετική από τις συνηθισμένες, αφού πρόκειται για τις διαβόητες φυλακές του Σαν Πέδρο. Εκεί όπου φύλακας δεν τολμάει να πατήσει το πόδι του και κουμάντο κάνουν μόνο οι τρόφιμοι, εφαρμόζοντας τους δικούς τους νόμους και κανόνες οι οποίοι δεν έχουν περιθώριο για οίκτο απέναντι στους παιδεραστές.
Θα αναρωτηθεί κανείς «μα είναι δυνατόν ένα τέτοιο μέρος να είναι επισκέψιμο»; Ναι, είναι η απάντηση αφού προς το τέλος του 20ού αιώνα οι εσώκλειστοι βρήκαν αυτόν τον τρόπο να αυξήσουν τα εισοδήματά τους. Γιατί έχουν και τέτοια καθώς πολλοί εξ αυτών συνεχίζουν να ασκούν κάποιο επάγγελμα (όπως για παράδειγμα κουρέας ή υδραυλικός) εντός της φυλακής, ενώ άλλοι «απλά» συμμετέχουν στην τεράστια διακίνηση ναρκωτικών. Έτσι κι αλλιώς μπόλικα κελιά και άλλοι χώροι λειτουργούν ως μικρά εργοτάξια στη διαδικασία νόθευσης και επεξεργασίας της κοκαΐνης, πριν κυκλοφορήσει στις πιάτσες της πόλης.
Αυτή η παράξενη κοινότητα αποτελείται από περίπου 3.000-3.200 ανθρώπους. Σχεδόν οι 2.500 είναι κρατούμενοι και οι υπόλοιποι γυναίκες και παιδιά, αφού δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ολόκληρες οικογένειες διαμένουν μαζί. Έτσι κι αλλιώς υπάρχει μια σιωπηρή συμφωνία που κρατά τους φύλακες έξω από τα τείχη, με μοναδικό σκοπό την αποτροπή κάποιας απόπειρας απόδρασης. Μέσα από τα τείχη δεν υπάρχει ίχνος δεσμοφύλακα ή οργάνου της τάξης. Ο νόμος, ο νόμος της φυλακής, διαμορφώνεται με κανόνες που θέτουν και εφαρμόζουν οι αρχηγοί των φυλακών, με πρώτο και καλύτερο τον «δήμαρχο», όπως είναι ο ανεπίσημος τίτλος του.
Εκτός από τον «δήμαρχο» οι κρατούμενοι αποφασίζουν μεταξύ τους την εκλογή 9 αντιπροσώπων και ουσιαστικά αυτοί αποτελούν την νομοθετική και εκτελεστική εξουσία. Μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά…
Από την στιγμή που μιλάμε για φυλακές, δεν είναι άγνωστα τα περιστατικά βίας. Ένας ρηχός λάκκος με νερό στο κέντρο της εγκατάστασης, μάλιστα, είναι και ο χώρος στον οποίο λαμβάνουν μέρος οι «επίσημες» εκτελέσεις. Εκεί μεταφέρεται όποιος κριθεί ένοχος και του επιβληθεί η «εσχάτη των ποινών» από τους «συντρόφους» του. Αφού τον γδύσουν, τον χτυπήσουν, τον κακοποιήσουν, τον αποτελειώνουν είτε με πνιγμό είτε με ηλεκτροσόκ, μέσα στο νερό. Όπως, για παράδειγμα, συνέβη με ένα γκρουπ ανδρών που το 2013 βίασε και άφησε έγκυο ένα 12χρονο κορίτσι. Όλοι τους είχαν την ίδια «τύχη», μπροστά σε όλους τους υπόλοιπους για παραδειγματισμό…
Στην φυλακή ζουν περίπου 200 παιδιά, την ίδια ώρα που αντίστοιχα μεγάλος είναι και ο αριθμός εκείνων που έχουν καταδικαστεί για παιδεραστία ή άλλα εγκλήματα σεξουαλικής φύσης. Αυτοί είναι που αποτελούν και την κατώτατη βαθμίδα στην κοινωνική ιεραρχία. Διαμένουν σε ξεχωριστούς κοιτώνες, μακριά από τους υπόλοιπους και κυρίως τους χώρους στους οποίους κινούνται νεαρά άτομα. Κάθε επαφή απαγορεύεται και η παράβαση αυτού του κανόνα επιφέρει πάντα βάναυσες τιμωρίες ή ακόμη και τον θάνατο.
Για τον υπόλοιπο πληθυσμό η ζωή μέσα στο Σαν Πέδρο διαφέρει ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια ή τις γνωριμίες που διαθέτει. Για εκείνον που έχει χρήματα είναι εύκολο να εξασφαλίσει από τον «δήμαρχο» και τους «αντιπροσώπους» ένα κελί με ανέσεις που φτάνουν ακόμη και στην καλωδιακή τηλεόραση ή και λουτρό, αλλά και την απαραίτητη προστασία από τους εγκληματίες της… πλέμπας. Εκείνοι που δεν έχουν το ανάλογο πορτοφόλι για μια θέση στην «Posta», θα χρειαστεί να συμβιβαστούν με κάτι λιγότερο, ενώ τα κατώτερα στρώματα καταλήγουν να στοιβάζονται ανά τετράδες σε ασφυκτικά κελιά.
Όλοι τους πάντως με κάποιον τρόπο συμμετέχουν σε αυτήν την ιδιότυπη κοινωνία όπου μέσα στη φυλακή λειτουργεί ένας καθρέφτης του πραγματικού κόσμου. Έχουν τις δουλειές τους, τις οικογένειές τους, κάποιοι ακόμη και τα μαγαζιά τους, το μίνι-ποδοσφαιρικό πρωτάθλημά τους, μέχρι και παράνομα γραφεία τζόγου και στοιχημάτων… Και για πολλούς από τους έγκλειστους το Σαν Πέδρο ίσως να είναι και ασύγκριτα λιγότερο επικίνδυνο από τους δρόμους των φτωχογειτονιών της Λα Παζ όπου η εγκληματικότητα είναι στο κόκκινο. Με εξαίρεση, βέβαια, τους παιδόφιλους που στις χειρότερες φυλακές του πλανήτη η ποινή τους δεν έχει ποτέ ανασταλτικό χαρακτήρα.