Επιμελώς κρυμμένες για δεκαετίες, οι θηριωδίες που έλαβαν χώρα στην Σοβιετική Ένωση κατά την διάρκεια της ηγεμονίας του Στάλιν, έγιναν γνωστές πολύ αργότερα. Όπως άλλωστε συνέβη και με την μαύρη τύχη όσων κυνηγήθηκαν μέχρι θανάτου από το καθεστώς, το οποίο επιφύλαξε το ίδιο τέλος ακόμη και στον εμπνευστή του σχεδίου της «Μεγάλης Εκκαθάρισης», τον διαβόητο «αιματοβαμμένο νάνο», τον οποίο ο «Πατερούλης» στη συνέχεια διέγραψε από τα βιβλία της ιστορίας –ακόμη και από τις κοινές φωτογραφίες τους.
Το όνομά του ήταν Νικολάι Ιβάνοβιτς Γεζόφ και είχε γεννηθεί την Πρωτομαγιά του 1895 στην Αγία Πετρούπολη. Άτομο χωρίς ανώτερη μόρφωση, αφού τελείωσε το σχολείο, ασχολήθηκε σε διάφορες δουλειές, κυρίως ως εργάτης. Για εκείνον η Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν η απόλυτη ευκαιρία. Ο μετασχηματισμός της τσαρικής Ρωσίας στην κομμουνιστική Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών οδήγησε ένα μεγάλο κομμάτι του λαού να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής του, παράλληλα, όμως, βοήθησε στο να ανελιχθούν σε κρίσιμα πόστα διεφθαρμένοι και αδίστακτοι χαρακτήρες σαν εκείνον.
Μετά την επικράτηση των Μπολσεβίκων οι ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος δεν ξέχασαν όσους συντάχθηκαν στο πλευρό τους, ξεπληρώνοντας την αφοσίωσή τους με «διορισμούς» σε θέσεις εξουσίας. Αυτό συνέβη και με τον Γεζόφ ο οποίος από το 1922 και μετά άρχισε να ανεβαίνει στην ιεραρχία, ξεκινώντας από την γραμματειακή υποστήριξη σε περιφερειακά κομιτάτα μέχρι την ώρα που ανέλαβε καθήκοντα αναπληρωτή κομισάριου Γεωργίας. Ο τρόπος σκέψης και λειτουργίας του δεν άργησε να υποπέσει στην αντίληψη του Γιόζεφ Στάλιν ο οποίος είδε στο πρόσωπό του τον «συνεργάτη» που χρειαζόταν για να υλοποιήσει μερικά από τα σχέδιά του, με τα περισσότερα εξ αυτών να συνδέονται με την απαλλαγή της χώρας από κάθε λογής «εχθρούς» προς το καθεστώς –δηλαδή ουσιαστικά οποιονδήποτε ο ίδιος θεωρούσε απειλή προς το πρόσωπό του.
Ο Γεζόφ έδωσε τα διαπιστευτήριά του όταν ανέλαβε με επιτυχία να δολοφονήσει τον ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος του Λένινγκραντ, Σεργκέι Κίροφ. Φέροντας εις πέρας αυτή την αποστολή ανταμείφθηκε με την θέση του κομισάριου Εσωτερικών Υποθέσεων, ως επικεφαλής της διαβόητης μυστικής υπηρεσίες πληροφοριών NKVD. Θεωρητικά η αποστολή της ήταν η προστασία του κράτους και των ιδεωδών της Επανάστασης, αλλά στην πράξη μετατράπηκε σε ένα όργανο παρακολούθησης των πολιτών και «συμμόρφωσης» μέσω συλλήψεων, βασανιστηρίων, εκτοπισμών, φυλακίσεων και –φυσικά- εκτελέσεων.
Σε αυτόν τον πρόδρομο της KGB ο Νικολάι Γεζόφ ανέδειξε πλήρως την διαταραγμένη προσωπικότητά του. Σε συνεργασία και συνεννόηση με τον Στάλιν, τον «Πατερούλη», συνέλαβε και υλοποίησε το σχέδιο της «Μεγάλης Εκκαθάρισης» που έμεινε στην ιστορία ως ο «Μεγάλος Τρόμος». Κατά την διάρκεια της δικής του ηγεσίας μέσα σε περίπου μία διετία μέχρι το 1938 συνελήφθησαν περισσότεροι από 1.300.000 πολίτες εκ των οποίων 681.692 εκτελέστηκαν με την κατηγορία της «τέλεσης εγκλημάτων κατά του κράτους». Παράλληλα –μόνο μέσα σε αυτά τα δύο χρόνια- τα Γκουλάγκ είδαν τον αριθμό των κρατουμένων να τριπλασιάζεται και να φτάνει στους 700.000, από τους οποίους υπολογίζεται ότι 140.000 βρήκαν τον θάνατο μέσα στην πείνα και την εξαθλίωση που βασίλευε σε αυτά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας.
Η φιλοσοφία του συνοψιζόταν με απόλυτο κυνισμό στης εξής προτάσεις: «Θα υπάρξουν κάποια αθώα θύματα σε αυτή τη μάχη κατά των πρακτόρων του φασισμού. Εγκαινιάζουμε μια μεγάλη επίθεση στον εχθρό. Ας μην υπάρξει δυσαρέσκεια εάν σπρώξουμε κάποιον με τον… αγκώνα. Καλύτερα να υποφέρουν δέκα αθώοι πολίτες παρά να ξεφύγει κάποιος κατάσκοπος. Όταν κόβεις ξύλα, πετάγονται και πελεκούδια» ήταν τα λόγια του ανθρώπου που κέρδισε επάξια το προσωνύμιο «αιματοβαμμένος νάνος», εξαιτίας της σωματοδομής του και τους εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους που έγιναν υπό την καθοδήγησή του.
Ανάμεσά τους και χιλιάδες άτομα ελληνικής καταγωγής, ακόμη και 40 στελέχη του ΚΚΕ σύμφωνα με διάφορες πηγές, που έπεσαν στα νύχια του αδίστακτου Γεζόφ. Η ντιρεκτίβα με αριθμό 50215 που εκδόθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1937 και έφερε την υπογραφή του, οδήγησε στην υλοποίηση του σχεδίου που έμεινε γνωστό ως «Ελληνική Επιχείρηση», στο πλαίσιο γενικότερων διώξεων σε μειονότητες οι οποίες θεωρήθηκε ότι δρούσαν ως «Πέμπτη Φάλαγγα» υπό τις οδηγίες ξένων μυστικών υπηρεσιών. Από το μένος του Γεζόφ δεν ξέφυγαν ούτε και εξέχουσες και ευυπόληπτες προσωπικότητες όπως, για παράδειγμα, ο Κωνσταντίν Τσελπάν ο οποίος υπήρξε ο αρχισχεδιαστής της μηχανής του ρωσικού άρματος μάχης T-34 και μάλιστα είχε τιμηθεί με το βραβείο Λένιν…
Το… έργο του Γεζόφ κράτησε μέχρι το 1938 όταν τον διαδέχθηκε στην ηγεσία της NKVD ο Λαβρέντι Μπέρια. Η περίοδος της δράσης του έμεινε γνωστή ως «Εποχή του σκαντζόχοιρου», αφού η λέξη «γιοζ» που αποτελεί συνθετικό του ονόματός του σημαίνει σκαντζόχοιρος στα ρωσικά, με τον ίδιο να αναλαμβάνει τα νέα καθήκοντά του ως λαϊκός κομισάριος Ύδρευσης. Πιθανότατα να γνώριζε βέβαια ότι κινδύνευε όπως οποιοσδήποτε άλλος, αφού είχε δει ακόμη και στενούς συνεργάτες του Στάλιν να εκτελούνται, κάποιοι μάλιστα με δική του εντολή. Γι’ αυτό πιθανότατα να μην ένιωσε ιδιαίτερη έκπληξη όταν τελικά το 1940 άνδρες των μυστικών υπηρεσιών τον συνέλαβαν.
Η δίκη του, όπως και τόσες άλλες εκείνα τα χρόνια, ήταν μια παρωδία. Νωρίτερα είχε ομολογήσει τα εγκλήματα που του απέδωσε το καθεστώς, ενώ στη συνέχεια υποστήριξε ότι βασανίστηκε, αλλά –ειλικρινά- ποιος νοιάζεται; Μεταφέρθηκε σε τοποθεσία που δεν έγινε γνωστή και εκτελέστηκε με όπλο σαν σκυλί, με μια σφαίρα στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Η σωρός του έγινε στάχτες που σκορπίστηκαν στο έδαφος -άγνωστο πού- ενώ το θέμα της
«εξαΰλωσης» του δεν σταμάτησε εκεί.
Η υιοθετημένη κόρη του αναγκάστηκε να αλλάξει επώνυμο και επέστρεψε βίαια στο ορφανοτροφείο και στη συνέχεια με διαταγή του Στάλιν ο Νικολάι Γεζόφ σβήστηκε από παντού. Όπως συνέβη και με πολλούς άλλους, αφαιρέθηκε από φωτογραφίες, με την πλέον διάσημη να είναι αυτή που περπατά στο πλευρό του ηγέτη του, ενώ απαγορεύθηκε η οποιαδήποτε αναφορά στο πρόσωπό του. Για το καθεστώς ο «αιματοβαμμένος νάνος» ήταν ένας άνθρωπος που δεν υπήρξε ποτέ, έχοντας αντίστοιχο τέλος με τις εκατοντάδες χιλιάδες των θυμάτων του.