Ο λαός στην εξουσία. Ένα ωραίο ουτοπικό σύνθημα. Ή μήπως όχι; Αν ψάξουμε, θα δούμε πως υπήρξαν στιγμές στην ιστορία που η θεωρία έγινε πράξη. Το παράδειγμα της Κορίνθιανς των 80s δείχνει πως ένας άλλος κόσμος ήταν χωρίς – δικτατορικές παραμορφώσεις – εφικτός.
Για τους μη μυημένους, πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα βραζιλιάνικα ποδοσφαιρικά κλαμπ. Αποκαλείται και «ομάδα του λαού» ακριβώς λόγω της υψηλής δημοτικότητάς της, της διείσδυσής και της σημασίας που έχει για τις μάζες.
Η επανάσταση που μεταμόρφωσε μια για πάντα την Κορίνθιανς έχει ως αφετηρία το 1981. Όταν τερμάτισε 26η σε πρωτάθλημα με 44 ομάδες. Μια θέση ντροπιαστική για το status της. Χρειαζόταν επειγόντως κάτι να αλλάξει.
Λίγο μετά, ο Βαλντεμάρ Πιρές ανέλαβε πρόεδρος. Με ανοιχτό μυαλό και φρέσκες ιδέες τοποθέτησε στη θέση του αθλητικού διευθυντή τον τότε 35χρονο κοινωνιολόγο Αντίλσον Μοντέιρο Άλβες. Με τη σειρά του εκείνος, διόρισε επικεφαλής του τμήματος μάρκετινγκ τον νεαρό Γουάσιγκτον Ολιβέτο.
Αμφότεροι αριστερής ιδεολογίας έρχονται γρήγορα κοντά με τρεις σταρ του συλλόγου. Τον αμυντικό Βλαντιμίρ (ο γιος του, Γκάμπριελ έπαιξε αργότερα στον Παναθηναϊκό, τη διετία 2008-10), τον επιθετικό Καζαγκράντε και last but not least, τον σπουδαίο Σόκρατες. Τον φλογερό ιδεολόγο, που εκτός από πτυχίο στην ιατρική, απέκτησε διδακτορικό στη φιλοσοφία και με το κύρος του διανοούμενου «άγγιξε» τις ψυχές εκατομμυρίων Βραζιλιάνων, κηρύσσοντας την ελευθερία και την ισότητα. Η κορδέλα που συχνά φορούσε πάντα στα μαλλιά του συμβόλιζε την αντίθεση του σε κάθε είδους καθεστώς.
Η 5άδα αυτή των ανδρών συμφωνούν απόλυτα στο πώς αντιλαμβάνονται τον κόσμο, τις καταστάσεις γύρω τους. Μαζί αποφασίζουν να θέσουν σε εφαρμογή ένα μοντέλο διοίκησης που παραμένει ως τις μέρες μας μοναδικό στον κόσμο του επαγγελματικού ποδοσφαίρου.
Αυτοδιαχείριση. Ιδού η λέξη-κλειδί, να η ουσία του εγχειρήματος. Το ποδόσφαιρο στους ποδοσφαιριστές. Αυτοί θα αποφάσιζαν πια για οτιδήποτε άπτονταν του αθλητικού σκέλους στο κλαμπ, μέσω ψηφοφορίας και αφού πρώτα το θέμα είχε τεθεί σε διαβούλευση. Ένα τρελό ποδοσφαιρικό πείραμα, σε ένα χώρο που συχνά βασιλεύει ο αυταρχισμός.
Ήταν που ήταν άκρως τολμηρό, γίνεται απείρως περισσότερο μαθαίνοντας πως το έκαναν σε μία περίοδο που η Βραζιλία τελούσε υπό μακροχρόνια δικτατορία. Από το 1964 συγκεκριμένα, όταν τον έλεγχο πήρε το καθεστώς του Ουμπέρτο ντε Αλενκάρ Καστέλο Μπράνκο, απλώνοντας το σκοτάδι και επιβάλλοντας τη σιωπή. Όχι όμως για όλους, όπως περίτρανα φάνηκε.
Στην ομάδα του Σάο Πάουλο έδειξαν πως όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει και τρόπος. Συναποφάσιζαν για τα πάντα: μισθούς, συμβόλαια, πωλήσεις, αγορές νέων παικτών. «Κάθε ένας και μια ψήφος, είμαστε όλοι άνθρωποι, είμαστε όλοι ίσοι». Αυτό ήταν το μότο, η ισορροπία στο χάος. Ένα από τα πρώτα που ψηφίστηκαν πλειοψηφικά ήταν το τέλος της υποχρεωτικής διαμονής σε ξενοδοχεία την παραμονή των εντός έδρας αγώνων. Η ομάδα διάλεξε επίσης τον προπονητή της, στο πρόσωπο του Ζε Μαρία, πρωταθλητή κόσμου το 1970 με τη «Σελεσάο».
Η προσπάθεια απέκτησε και κωδικό όνομα: Democracia Corinthiana. Μπήκε ως σύνθημα και στις φανέλες, ψηλά στην πλάτη. Γρήγορα το όλο κίνημα έγινε ακόμα πιο δραστικό.
Με την πλέον ηχηρή παρέμβαση να έρχεται μέσα από τις σπέσιαλ φανέλες που δημιουργήθηκαν και μέσω των οποίων απευθυνόταν κάλεσμα στον κόσμο να πάει να ψηφίσει μαζικά στις δημοτικές-περιφερειακές εκλογές της 15ης Νοεμβρίου του 1982. «Dia 15 vote» αναγραφόταν. «Πηγαίντε να ψηφίσετε στις 15».
Όλα τα φώτα έπεσαν τότε πάνω στην Κορίνθιανς, αυτό το θαρραλέο ποδοσφαιρικό κλαμπ που τολμούσε να αψηφήσει ευθέως τη χούντα. Ο λαός άρχισε να στηρίζει μαζικά το εγχείρημα. Ήταν η αφορμή που αναζητούσαν για να αντιδράσουν σε αυτό που κατέπνιγε τη φωνή και τη ψυχή τους επί σειρά ετών.
Το Σάο Πάουλο θα γίνει έτσι το κέντρο μιας γενικευμένης αντίδρασης στο καθεστώς. Καλλιτέχνες, συνδικαλιστές (στην ηγεσία των οποίων ήταν ο Λούλα, μετέπειτα πρόεδρος της χώρας), απλοί πολίτες, η συμμετοχή είναι αθρόα, δυναμική και αυθόρμητη. Η θέληση για αλλαγή δεν σήμαινε πως δεν μπορούσε να υπηρετηθεί παράλληλα και ένα βιώσιμο οικονομικά μοντέλο. Η Κορίνθιανς ήταν από τις πρώτες ομάδες στη Βραζιλία που έβαλαν διαφήμιση στη φανέλα, της εταιρείας Cofap, που κατασκεύαζε αμορτισέρ αυτοκινήτων.
Για πολλούς αυτό ήταν προβληματικό. Όμως, προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, το κίνημα δεν ήταν αντικαπιταλιστικό. Ήταν δημοκρατικό. «Το αν θα γίνουμε ή όχι πρωταθλητές είναι δευτερεύον» έλεγε, υψώνοντας ψηλά τη γροθιά του, ο Σόκρατες. Η προτεραιότητα εκείνη τη στιγμή ήταν ξεκάθαρα στο κοινωνικοπολιτικό σκέλος. Στην αποκατάσταση αυτού που ήταν αυτονόητου για το μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου.
Χρόνια αργότερα, ο «Γιατρός» του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου περιέγραψε γλαφυρά το πνεύμα και τις συνθήκες της εποχής: «Κάναμε τη δουλειά μας με περισσότερη ελευθερία και αυτοπεποίθηση. Ήμασταν μια μεγάλη οικογένεια, εντός και εκτός γηπέδων. Κάθε ματς ήταν γιορτή. Παλεύαμε για την ελευθερία, για να αλλάξουμε τη χώρα. Αποφασίζαμε πάντα από κοινού. Ας πούμε, τα απλά πράγματα, όπως “τί ώρα θα φάμε το μεσημέρι”. Προτείναμε τρεις εκδοχές και στη συνέχεια ψηφίζαμε. Στο τέλος δεχόμασταν την απόφαση της πλειοψηφίας. Σπάνια είχαμε προβλήματα. Τα προβλήματα δημιουργούνται μόνο όταν κάποιοι δεν μπορούν να εκφράσουν γνώμη και εναντιώνονται. Σε εμάς όχι. Ψηφίζαμε για τα πάντα».
Και πόσο όμορφο ήταν που στις 14 Δεκεμβρίου του 1983, η Κορίνθιανς κατέκτησε το πολιτειακό πρωτάθλημα του Σάο Πάουλο. Με το δικό της τρόπο, με αυτό το απαράμιλλο ομαδικό πνεύμα. «Χάνουμε ή κερδίζουμε, αλλά πάντα σε καθεστώς δημοκρατίας», διάβαζε κανείς στο τεράστιο πανό που εμφανίστηκε την ημέρα της επισημοποίησης του τίτλου στο γήπεδο της ομάδας.
Το 1984 ο Σόκρατες μίλησε σε μια συγκέντρωση που συμμετείχαν ενάμισι εκατομμύριο διαδηλωτές. Υποσχέθηκε ότι αν το Κογκρέσο καθιέρωνε πάλι τη διεξαγωγή προεδρικών εκλογών θα απέρριπτε την πρόταση που του είχε μόλις κάνει η Φιορεντίνα.
Το αποτέλεσμα ωστόσο της ψηφοφορίας δεν ήταν το επιθυμητό και έτσι έφυγε για την Ιταλία. Η Κορίνθιανς απέκτησε νέο πρόεδρο και το κίνημα έσβησε. ‘Η μήπως απλώς άλλαξε μορφή; Γιατί ο σπόρος είχε μπει. Και αυτό που προέκυψε, ήταν θεριό ανήμερο. Η βραζιλιάνικη κοινωνία ζητούσε αλλαγή εδώ και τώρα, το ρεύμα ήταν ασυγκράτητο. Το 1985 ανέλαβε Πρόεδρος ένας πολίτης, ο Ζοσέ Σάρνεϊ και άρχισε έτσι η μεταβατική περίοδος που θα οδηγούσε το 1988 στην επάνοδο της δημοκρατίας και το 1989 στην διεξαγωγή των πρώτων προεδρικών εκλογών στη χώρα με καθολική λαϊκή ψήφο.
Η χούντα έπεσε με κρότο. Η Democracia Corinthiana, αυτό το τρελό ποδοσφαιρικό πείραμα, είχε ξεκάθαρα συνεισφέρει τα μέγιστα ως προς αυτό.