Μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της ελληνικής ιστορίας, ο Ιωάννης Καποδίστριας, έχει γίνει… viral το τελευταίο διάστημα λόγω της κυκλοφορίας της ομώνυμης ταινίας του Γιάννη Σμαραγδή για τη ζωή του. Το φιλμ έχει συζητηθεί πολύ, πάντα με την υποσημείωση ότι ένα έργο είναι κυρίως μυθοπλασία και όχι ιστορικό ντοκιμαντέρ που αποτυπώνει με ακρίβεια τα γεγονότα.
Ωστόσο, φαίνεται ότι και η ίδια η ιστορία έχει και εκείνη τα θολά σημεία της σε ό,τι αφορά την πορεία του πρώτου κυβερνήτη του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και κυρίως τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έπεφτε νεκρός από τα χέρια των αδελφών Μαυρομιχάλη.
Η στιγμή του φονικού
Το ημερολόγιο έγραφε 27 Σεπτεμβρίου 1831 όταν ο Ιωάννης Καποδίστριας έβγαινε από την οικία του στο Ναύπλιο, το κυβερνείο, με κατεύθυνση τον ιερό ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Δίπλα του περπατούν οι δύο σωματοφύλακές του, Γεώργιος Κοζώνης και Δημήτριος Λεωνίδης, όταν οι δρόμοι τους διασταυρώνονται με τους Γεώργιο και Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη.
Πρόκειται για τον γιο και τον αδελφό του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, ο οποίος εκείνη την περίοδο βρισκόταν φυλακισμένος στο Ιτς Καλέ. Μετά από έναν τυπικό χαιρετισμό, θα συναντηθούν ξανά στα σκαλοπάτια της εκκλησία, λίγα λεπτά αργότερα.
Εκεί, όμως, η διάθεση και κυρίως οι προθέσεις, είναι εντελώς διαφορετικές. Ο κυβερνήτης βγάζει το καπέλο του για να εισέλθει στο ναό και την ίδια ώρα οι Μαυρομιχάληδες βάζουν σε εφαρμογή το σχέδιό τους. Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης τον από το αριστερό χέρι και τον πυροβολεί στο κεφάλι, ενώ ο Γιώργης τον μαχαιρώνει στη βουβωνική χώρα.
Σαν να μην έφτανε αυτό, ένας από τους ανθρώπους που υποτίθεται τους φρουρούσαν, ο Ιωάννης Καραγιάννης επιτίθεται και αυτός στον Καποδίστρια, ο οποίος τελικά πέφτει νεκρός και γίνεται ο πρώτος ηγέτης του ελληνικού κράτους που δολοφονείται με πολιτικά κίνητρα.
Ποιοι όπλισαν τους φονιάδες
Αυτή η τελευταία λεπτομέρεια με τη συμμετοχή του Καραγιάννη είναι που αξίζει να κρατήσουμε. Οι Μαυρομιχάληδες φρουρούνταν υπό τον φόβο βεντέτας για την φυλάκιση του Πετρόμπεη και τελικά λειτούργησαν ως σωματοφύλακες και εκτελεστές, έστω ο ένας από αυτούς.
Κι όσο κι αν αρχικά ακόμη και η επίσημη εκδοχή της ιστορίας κατέταξε το γεγονός ως μια πράξη εκδίκησης, ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες έρχονται ολοένα και περισσότερα στοιχεία στο φως που μαρτυρούν κάτι που πλέον παραδέχονται όλοι.
Ό,τι δηλαδή η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια στην πραγματικότητα ήταν ένα προϊόν ευρύτερης συνωμοσίας για την οποία τουλάχιστον γνώριζαν, αν δεν έλαβαν μέρος και στην οργάνωσή της κιόλας, οι μεγάλες δυνάμεις που από σύμμαχοι του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, θέλησαν να μετατραπούν σε απόλυτους ελεγκτές της πορείας του.
Κόντρα σε Αγγλία και Γαλλία
Είναι γνωστοί οι δεσμοί του Ιωάννη Καποδίστρια με την τσαρική Ρωσία καθώς είχε διατελέσει μέχρι και υπουργός Εξωτερικών της χώρας. Ο ίδιος μάλιστα όταν παραιτήθηκε από τα αξιώματά του, αρνήθηκε αποζημίωση από τον Τσάρο για να μην κατηγορηθεί από τους αντιπάλους του για μεροληψία.
Ωστόσο τόσο η Αγγλία όσο και η Γαλλία άλλαξαν τη στάση τους θεωρώντας ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να γίνει ένα δυνατό ναυτικό κράτος στην ανατολική Μεσόγειο, υπό την κηδεμονία των Ρώσων και σε βάρος των δικών τους συμφερόντων. Εκμεταλλεύτηκαν ταυτόχρονα το γεγονός ότι δεδομένων των συνθηκών υπήρξε ισχυρή αντιπολίτευση στον κυβερνήτη, κυρίως από καραβοκύρηδες και τοπικούς προύχοντες.
Το κέντρο της αντικαποδιστριακής αντίστασης ήταν η Ύδρα, έδρα πολλών πλοιοκτητών και ιδίως της οικογένειας Κουντουριώτη, που απαιτούσαν την «άνευ αναβολής» καταβολή αποζημιώσεων για τις απώλειες των πλοίων τους κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Οο Καποδίστριας αρκέστηκε αν υποσχεθεί μόλις θα βελτιώνονταν τα οικονομικά της χώρας, η Ύδρα θα έπαιρνε «το μερίδιόν της καθ’ όσον το δίκαιον απαιτούσε», ενώ την ίδια ώρα η εφημερίδα «Απόλλων» του Πολυζωίδη έκανε ισχυρή αντιπολίτευση. Αντίστοιχη κατάσταση πάντως επικρατούσε και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Τα όργανά τους στην Ελλάδα
Σύμφωνα με όσα φέρεται να δηλώνει ο Κωνσταντίνος Ζωγράφος, γιος κοτζαμπάση από τα Καλάβρυτα, μέσω του Λάζαρου Κουντουριώτη και με τις ευλογίες του Μαυροκορδάτου, ουσιαστικά επικηρύχθηκε ο Καποδίστριας με αντίτιμο 250 φλουριά. Τη συμφωνία έκλεισε ο Ανδρέας Καλαμογδάρτης, ο οποίος πιθανότατα μάλιστα κράτησε και τα χρήματα και δεν τα έδωσε ποτέ στους δολοφόνους.
Ο ένας εξ αυτών λίγο πριν πεθάνει, είπε: «Δεν φταίω εγώ, στρατιώται άλλοι με έβαλαν», ενώ ο ιστορικός Νικόλαος Κασομούλης, τονίζει ότι ο άλλος φονιάς βρήκε άσυλο στο σπίτι του πρέσβη της Γαλλίας βαρόνου Ρουάν, ο οποίος αρνήθηκε να τον παραδώσει αρχικά και υπέκυψε μόνο όταν το πλήθος απείλησε ότι θα εισβάλει…
Στην Ύδρα αλλά και σε άλλες περιοχές, η είδηση του θανάτου του Καποδίστρια πανηγυρίζεται, ενώ ο Πολυζωίδης γράφει με περηφάνια: «Παύομεν με την έκδοσιν της εφημερίδος μας, επειδή απολαύσαμε τον σκοπό μας. Ο τύραννος δεν υπάρχει πλέον»!
Αργότερα, αρκετοί από τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους, άμεσα ή έμμεσα, βρέθηκαν σε δημόσια αξιώματα, με κορυφαίο παράδειγμα όλων βέβαια, τον Μαυροκορδάτο ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός.