Συνήθως οι πόλεμοι κερδίζονται από την πλευρά που έχει στη διάθεσή της το περισσότερο χρήμα. Οι Ναζί σχεδίαζαν να κερδίσουν τον Β’ Παγκόσμιο με ακριβώς τον αντίθετο τρόπο. Βουλιάζοντας την Αγγλία με πλαστά χαρτονομίσματα κι εκτοξεύοντας έτσι τον πληθωρισμό σε ύψη που θα οδηγούσαν στην καταστροφή της.
Φυσικά τα εγκλήματα που διεπράχθησαν εκείνη την εποχή υπήρξαν τόσο φρικαλέα που δεν μπορεί να μπει το παραμικρό μέτρο σύγκρισης μεταξύ τους. Οι διώξεις σε βάρος εθνοτήτων και μειονοτήτων ή οι ρίψεις ατομικών βομβών (αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι και να μιλήσουμε και για τις δύο πλευρές) σε καμία περίπτωση δεν μπαίνουν στην ίδια κατηγορία με μια απλή… απάτη. Ακόμη κι αυτό το κατά τα άλλα δευτερεύον γεγονός, όμως, φανερώνει πως οι Γερμανοί ήταν διατεθειμένοι να καταφύγουν σε οτιδήποτε προκειμένου να είναι εκείνοι οι νικητές.
Μια ιδέα ενός τύπου με στολή
Όσο παράξενο κι αν ακούγεται, πατέρας της ιδέας για τη μεγαλύτερη παραχάραξη χαρτονομισμάτων στην ιστορία του κόσμου δεν ήταν ένας οικονομολόγος. Μια από τις πιο αμφιλεγόμενες φιγούρες στη ναζιστική Γερμανία, ο αστυνομικός καριέρας Arthur Nebe, έριξε την πρόταση κατά τη διάρκεια συνάντησης στη Reichsbank. Ο συγκεκριμένος έχει συνδέσει το όνομά του με την τελειοποίηση των θαλάμων αερίων που οδήγησαν στη θανάτωση εκατομμυρίων ανθρώπων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά και με την απόπειρα δολοφονίας κατά του Χίτλερ αργότερα. Από τους ιστορικούς περιγράφεται ως φανατισμένος ρατσιστής που χρησιμοποίησε ως όχημα την ιδεολογία του Ναζισμού, χωρίς να την ασπάζεται πλήρως. Ένας στυγνός καιροσκόπος που είδε την πρότασή του να παίρνει σάρκα και οστά και -μέσω αυτής- τη δική του θέση στο κόμμα να ισχυροποιείται.
Η υλοποίηση
Μετά από μια-δυο ημιτελείς απόπειρες, η υλοποίηση του σχεδίου ανατέθηκε στον αντισυνταγματάρχη των SS Friederich Walter Bernhard Krüger. Πήρε την ονομασία «Επιχείρηση Μπέρνχαρντ» από τον άνθρωπο που ηγείτο της υπηρεσίας που πλαστογραφούσε διαβατήρια και άλλα έγγραφα τον καιρό του πολέμου. Η «δική» του επιχείρηση θα γινόταν το «αριστούργημά» του.
Καθόλου άδικα, καθώς με την ομάδα που συγκρότησε με 142 Εβραίους κρατούμενους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κατόρθωσε το αδιανόητο. Να τυπώσει 8.965.080 χαρτονομίσματα (5, 10, 20 και 50 λιρών) η συνολική αξία των οποίων έφτανε περίπου στα 135 εκατ. στερλίνες. Αν το ποσό δεν μοιάζει ιδιαίτερα μεγάλο, καλό είναι να αναλογιστούμε πως σε σημερινές τιμές θα ξεπερνούσε τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια…
Αρχικά δούλεψε με 30 άτομα λίγο έξω από το Βερολίνο. Σύντομα η ομάδα βρισκόταν σε πλήρη σύνθεση προσπαθώντας να βρει την απόλυτη συνταγή. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο ένας από αυτούς ήταν «επαγγελματίας» παραχαράκτης. Ο Soloman «Solly» Smolianov, ο οποίος προς το τέλος του πολέμου εργάστηκε και πάνω σε ένα αντίστοιχο σχέδιο με στόχο το αμερικανικό νόμισμα. Αν και εξαντλημένοι οι κρατούμενοι, τα κατάφεραν μια χαρά. Με υπομονή ανακάλυψαν κάθε μικρό μυστικό που θα έκανε τη διαφορά.
Όπως για παράδειγμα το ότι το χαρτί θα έπρεπε να προέρχεται από κουρέλια βρετανικών στολών. Φτιαγμένων από τουρκικό λινάρι. Που χρησιμοποιούνταν βρώμικα, χωρίς προηγουμένως να έχουν πλυθεί. Για τέτοια λεπτομέρεια της… λεπτομέρειας μιλάμε.
Αλλαγή σχεδίων στην πορεία
Το αρχικό σχέδιο υπήρξε ιδιαίτερα φιλόδοξο. Σύμφωνα με τους εμπνευστές του, αεροπλάνα της Luftwaffe θα πέταγαν στους αγγλικούς ουρανούς αφήνοντας το χρήμα να ρέει. Με αυτόν τον τρόπο πίστευαν ότι θα πλημμύριζαν την αγορά εκτοξεύοντας τον πληθωρισμό και γονατίζοντας έτσι την ήδη πληγωμένη λόγω πολέμου οικονομία της Γηραιάς Αλβιώνας.
Σύντομα οι εμπνευστές του αντιλήφθηκαν την ανεδαφικότητά του. Για αρχή, οι Γερμανοί δεν διέθεταν αρκετά αεροσκάφη ώστε να πραγματοποιήσουν τις απαιτούμενες ρίψεις. Επιπλέον ήταν εξαιρετικά αμφίβολη η προσδοκώμενη αποτελεσματικότητα σε καθαρά πληθωριστικούς όρους. Τέλος, λογικά οι Άγγλοι θα αντιλαμβανόταν πολύ σύντομα τι περίπου συνέβαινε και θα έβρισκαν τρόπο να περιορίσουν τη ζημιά.
Στην πραγματικότητα η αντικατασκοπεία ήταν τόσο επιτυχής που το ήξεραν ήδη από τα πρώτα βήματα το 1939. Φρόντισαν λοιπόν να ενημερώσουν τους υπαλλήλους των τραπεζών προκειμένου να είναι πολύ προσεκτικοί, ενώ παράλληλα περιόρισαν δραματικά την κυκλοφορία χαρτονομισμάτων μεγαλύτερης των 5 λιρών αξίας. Μετά από αυτό οι Ναζί αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τα χρήματα για δικό τους όφελος. Αφού πέρασαν το απόλυτο τεστ, τις ελβετικές τράπεζες. Έστειλαν ένα τραπεζογραμμάτιο ζητώντας από τους «ουδέτερους» γείτονες να πιστοποιήσουν τη γνησιότητά του, όπως και έγινε. Μετά από αυτό άρχισαν να τα χρησιμοποιούν παντού για να κάνουν τις συναλλαγές τους. Λέγεται ότι ακόμη και τα λύτρα για την απελευθέρωση του Μπενίτο Μουσολίνι το ’43 ήταν πλαστά!
Γέμισε ο κόσμος πλαστά χαρτονομίσματα
Τα πιο πιστά αντίγραφα προορίζονταν για τις πληρωμές των κατασκόπων που δρούσαν στις συμμαχικές χώρες. Έτσι θα μειωνόταν ο κίνδυνος να αποκαλυφθεί από ένα τυχαίο γεγονός ο ρόλος τους. Μάλιστα ένας από αυτούς, ο διαβόητος «Κικέρων» ή κατά κόσμον Elyesa Bazna, όταν μετά τον πόλεμο αντιλήφθηκε πως είχε πληρωθεί με πλαστά, είχε το… θράσος να ξεκινήσει δικαστικό αγώνα κατά του γερμανικού κράτους με την απαίτηση να λάβει γνήσια για τις υπηρεσίες που παρείχε. Δεν δικαιώθηκε…
Από το 1942 και μετά πλαστές αγγλικές λίρες δόθηκαν σχεδόν σε κάθε συναλλαγή των Ναζί στις περισσότερες γωνιές της γης. Κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική για αγορές πρώτων υλών, αλλά ακόμη και στην Αμερική! Εκεί όπου έδρασε για ένα διάστημα ο Fritz Schwend, ο οποίος ήταν και ο άνθρωπος που έπεισε τον Χίμλερ πως αντί να πετάξουν λεφτά με αεροπλάνα στη Μεγάλη Βρετανία, θα ήταν προτιμότερο να χρησιμοποιηθούν προς ίδιο όφελος.
Έτσι, εμφανιζόμενος ως ένας κοσμοπολίτης με διεθνείς διασυνδέσεις, ανέλαβε το ξέπλυμα μέσω νομισμάτων άλλων χωρών ή με την απόκτηση χρυσού, που στη συνέχεια τροφοδοτούσε τις ανάγκες της γερμανικής πολεμικής μηχανής για πετρέλαιο και άλλα εφόδια. Παράλληλα κρατούσε για τον εαυτό του σημαντική προμήθεια που του επέτρεψε να περάσει μια χαρά μετά τη λήξη του πολέμου στο Περού, χωρίς να πληρώσει ποτέ για το ρόλο του στην υπόθεση.
Το τέλος
Καθώς ο πόλεμος πλησίαζε προς τη λήξη του και η ήττα του άξονα έμοιαζε αναπόφευκτη, το σχέδιο εγκαταλείφθηκε. Σαν τις ελπίδες για επικράτηση της Άριας Φυλής. Η ομάδα των πρώην κρατουμένων και νυν παραχαρακτών μεταφέρθηκε τελικά στο Ebensee με τη διαταγή να εκτελεστούν. Αυτό συνέβη στις 4 Μαΐου. Δύο μέρες αργότερα ο αμερικανικός στρατός έμπαινε ως ελευθερωτής και το μαρτύριο τελείωνε. Ανάμεσα σε όσους γλίτωσαν τον θάνατο ήταν ο Adolf Burger.
Ένας Τσέχος εβραϊκής καταγωγής ο οποίος έδωσε λεπτομέρειες της επιχείρησης παραχάραξης, ενώ αργότερα εξέδωσε τα απομνημονεύματά του με τον τίτλο The Devil’s Workshop, δίνοντας έτσι και στον υπόλοιπο κόσμο την ευκαιρία να μάθει.
Κανένας «άγιος»
Ο Bernhard Krüger έπεσε στα χέρια των Βρετανών οι οποίοι τον κράτησαν για 2 χρόνια, ενώ στη συνέχεια… παραχωρήθηκε στους Γάλλους. Μετά από σχεδόν άλλον ένα χρόνο –και χωρίς να μάθει ποτέ κανείς τι ακριβώς συνέβη αυτό το διάστημα- αφέθηκε ελεύθερος… Οι Σύμμαχοι είχαν πάρει εκείνα που ήθελαν από τον άνθρωπο που αποτέλεσε κομβικό στοιχείο στην προσπάθεια του Χίτλερ να τους καταστρέψει.
Άφησε την τελευταία πνοή του το 1989, αφού πρώτα εργάστηκε για λογαριασμό της εταιρείας που έφτιαχνε το χαρτί το οποίο προοριζόταν για τα πλαστά χαρτονομίσματα. Όπως συνέβη με πολλούς Γερμανούς γιατρούς, φυσικούς και γενικότερα επιστήμονες, αποδείχθηκαν πολύ χρήσιμοι για να τους οδηγήσει οποιοσδήποτε στο απόσπασμα ή τη φυλακή.
Τη δεκαετία του ’50 βρέθηκε κατηγορούμενος σε ένα από τα πολλά δικαστήρια «αποναζιστικοποίησης». Αθωώθηκε καθώς του αναγνωρίστηκε πως χάρη στην επιχείρηση που έφερε το όνομά του σώθηκαν άτομα που θα έβρισκαν σίγουρο θάνατο αν παρέμεναν στο Άουσβιτς ή κάποιο άλλο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ωστόσο ένας από αυτούς, ο Adolf Burger ξεκαθάρισε:
«Μην νομίζετε πως ήταν κάτι σαν τη Λίστα του Σίντλερ. Είναι ένας δολοφόνος, όπως οποιοσδήποτε άλλος. Μόλις λίγες εβδομάδες πριν τελειώσει ο πόλεμος σκότωσε 6 ανθρώπους μόνο και μόνο επειδή αρρώστησαν. Θα μπορούσε να τους στείλει σε νοσοκομείο, αλλά δεν το έκανε. Φοβόταν πως θα μιλούσαν για την επιχείρησή του».
Μια επιχείρηση που όμοιά της δεν γνώρισε ποτέ οι ανθρωπότητα, η οποία ανάμεσα στα τόσα άλλα, «χρωστάει» και στους Ναζί και τη μεγαλύτερη παραχάραξη στην ιστορία.