Η 22η Δεκέμβριου του 2010 είναι μια ημερομηνία πολύ κοντινή για να γραφτεί από τώρα στην Ιστορία. Είναι δεδομένο ωστόσο πως θα μείνει σε αυτή ως μια από τις πιο αμφιλεγόμενες ημερομηνίες της σύγχρονης εποχής των ΗΠΑ.
Για κάποιους θα είναι η ημερομηνία κατά την οποία ένας από τους μεγαλύτερους, θεσμικούς παραλογισμούς του αμερικάνικου κράτους, διορθώθηκε. Για άλλους, μια μέρα ντροπής για τις αρχές και τις αξίες του αμερικάνικου έθνους – όχι τυχαία, η συντριπτική πλειονότητα αυτών είναι ψηφοφόροι του Τραμπ. Και για μια τρίτη κατηγορία ανθρώπων μέσα στην αμερικάνικη κοινωνία, το γεγονός που συνέβη εκείνη την ημέρα είναι ένα από τα πιο αντιφατικά της σύγχρονης πραγματικότητας. Τόσο αντιφατικό που μια νέα, εσωτερική διαφωνία προκύπτει για την τρίτη αυτή ομαδοποίηση ανθρώπων.
Η εν λόγω ημερομηνία αφορά την απόφαση του Μπάρακ Ομπάμα να καταργήσει τον νόμο που έμεινε γνωστός στην ιστορία ως «Don’t Ask, Don’t tell» (DADT). Τι ήταν όμως ο εν λόγω νόμος; Ας τα πάρουμε από την αρχή.
Μέχρι το 1993, η αμερικάνικη νομοθεσία απαγόρευε στους gay ανθρώπους να καταταγούν στον στρατό. Για να είσαι Αμερικάνος στρατιώτης έπρεπε να είσαι μόνο straight, οποιοσδήποτε άλλος σεξουαλικός προσανατολισμός ήταν απαγορευμένους στους κόλπους του αμερικάνικου στρατού.
Η κυβέρνηση του τότε Προέδρου των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον, θέσπισε έναν νόμο άρσης του διαχωρισμού: θεωρητικά, σύμφωνα με τον νέο νόμο του Κλίντον, οι gay μπορούσαν πλέον να είναι μέλη του αμερικάνικου στρατού. Η λέξη «θεωρητικά» είναι κλειδί στην συγκεκριμένη ιστορία μιας και ήταν κοινό μυστικό πως ο στρατός δεν αποτελούταν μόνο από straight αλλά και από διάφορους gay ανθρώπους που απλά το έκρυβαν.
Ο εν λόγω νόμος εμπεριείχε μια παράμετρο που στην πραγματικότητα ερχόταν να νομιμοποιήσει αυτό το κοινό μυστικό: ένας gay Αμερικάνος στρατιώτης μπορούσε να υπηρετεί νομότυπα μόνο εφόσον δεν έκανε φανερή τη σεξουαλική του ταυτότητα. Δεν επιτρεπόταν να ερωτηθεί για αυτή (Don’t Ask) και δεν επιτρεπόταν να την φανερώσει (Don’t Tell).
Και αν ο κανόνας του «Don’t Ask, Don’t tell» αφορούσε όλα τα μέλη του αμερικάνικου στρατού, είτε gay είτε straight, ήταν δεδομένο πως στην πραγματικότητα καταδίκαζε τους gay σε μια περεταίρω μυστικοπάθεια: οι άγραφοι κανόνες των κοινωνικών συμβάσεων επέτρεπαν στους straight να μιλάνε για τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις. Ο νόμος Κλίντον, επί της ουσίας, ερχόταν για να καταπιέσει τους gay στρατιώτες.
Οι αντιδράσεις προς τον νόμο ήρθαν από διάφορες πλευρές. Οι συντηρητικοί, αχόρταγοι όσον αφορά την ομοφοβία τους, κατηγόρησαν τον Κλίντον πως αυτός ο νόμος κάνει το τεράστιο έγκλημα να ανοίξει την πόρτα του στρατού στους gay. Ο ισχυρισμός αυτός ωστόσο, εκτός από βαθιά ρατσιστικός ήταν και εντελώς αβάσιμος: όπως προειπώθηκε, gay υπήρχαν έτσι κι αλλιώς στον αμερικάνικο στρατό.
Οι έτερες αντιδράσεις, οι «από τα αριστερά» του Κλίντον, ήταν και οι πιο ουσιαστικές (όπως συμβαίνει συνήθως άλλωστε…). Σύμφωνα με αυτές, το γεγονός ότι οι gay στρατιώτες έκρυβαν έτσι κι αλλιώς την ταυτότητά τους μέσα στον στρατό, έκανε τον τελευταίο ένα ακραία ομοφοβικό μέρος. Ο νόμος αυτός δεν ερχόταν να διορθώσει αυτή την παθογένεια αλλά να την αναβαθμίσει: πλέον, ήταν ο νόμος και όχι οι κοινωνικές συμβάσεις που υπαγόρευε στους gay να κρύβονται. Πλέον, μέσα στον στρατό, η ταυτότητά τους θα ήταν κρυφή κανονικά και με το νόμο (κυριολεκτικά).
Οι προσπάθειες του Κλίντον να αποδείξει πως ο νόμος του ήταν προοδευτικός έκαναν χειρότερα τα πράγματα. «Με αυτό τον νόμο θα σταματήσουν να ασχολούνται όλοι με τον σεξουαλικό προσανατολισμό του δίπλα τους και το κυνήγι μαγισσών θα τελειώσει», είχε πει ο τότε Αμερικάνος Πρόεδρος σε μια επίδειξη ασχετοσύνης για το τι παίζει στη κοινωνική βάση της χώρας του. Αφενός, διότι τα «κυνήγια μαγισσών» δεν σταματάνε με νόμους. Αφετέρου γιατί για να τελειώσει το «κυνήγι μαγισσών» πρέπει οι άνθρωποι να πάψουν να πιστεύουν σε μάγισσες. Και στην περίπτωση των gay, είναι η ορατότητα και όχι το περεταίρω κρύψιμο που θα πάψει να τους μετουσιώνει σε μάγισσες.
Αυτή η ορατότητα ήρθε για τα καλά δια χειρός Ομπάμα (του μέχρι στιγμής πιο προοδευτικού Προέδρου στην ιστορία των ΗΠΑ). Η κατάργηση του συγκεκριμένου κομματιού του νόμου επέτρεπε στους gay να είναι μέλη του στρατού. Χωρίς προϋποθέσεις και χωρίς «ναι μεν αλλά…».
Οι αντιδράσεις από τη μεριά των συντηρητικών υπήρξαν ακόμα πιο έντονες. Άλλωστε, σε αντίθεση με το μέτρο του Κλίντον, ήταν ο νόμος Ομπάμα που άνοιγε εντελώς τον δρόμο για την είσοδο των gay στον στρατό. Οι Δημοκρατικοί ψηφοφόροι του Ομπάμα από την άλλη αποθέωσαν την εν λόγω κίνηση και μαζί τους ένα τεράστιο κομμάτι gay στρατιωτικών: τα coming out υπήρξαν μια συνθήκη ιδιαίτερα διαδεδομένη μέσα στον αμερικάνικο στρατό αμέσως μετά την πρωτοβουλία του Μπάρακ Ομπάμα. Όχι τόσο ανεξήγητα ωστόσο ήταν οι ακτιβιστές υπέρ των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων που διχάστηκαν…
Η κινηματική Αριστερά των ΗΠΑ είναι ένα μείγμα ανθρώπων που, αν και μειονοτικό, δεν είναι αμελητέο (ο ακροδεξιός Τραμπ τους έχει βιώσει στο πετσί του σε αυτό το ελάχιστο χρονικό διάστημα που βρίσκεται στον Λευκό Οίκο). Οι άνθρωποι που την συναποτελούν είναι είτε μέλη μικρών εξωκοινοβουλευτικών κομμάτων είτε κριτικοί και χαλαροί υποστηρικτές των Δημοκρατικών. Ο αγώνας τους για τα δικαιώματα των gay, των μαύρων και των μεταναστών καθορίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την πολιτική τους υπόσταση.
Κάτι άλλο που τους καθορίζει είναι η εναντίωσή τους στον αμερικάνικο στρατό και τα χαρακτηριστικά του. Υπό αυτή την έννοια, μπορεί να μοιάζει παράδοξο αλλά δεν είναι: ένα βήμα προόδου αναφορικά με ζητήματα ισότητας προκάλεσε αμηχανίας στους μεγαλύτερους υπέρμαχους της διότι προήλθε σε ένα πεδίο ανοιχτά εχθρικό απέναντι στον οποιονδήποτε κατανοεί τι σημαίνει η έννοια της ισότητας. Αυτό είναι ο αμερικάνικος στρατός…
Πως είναι δυνατόν να χαιρετιστεί ένα μέτρο που αφορά έναν μηχανισμό πέρα για πέρα βάρβαρο και εθνικιστικό όπως ο αμερικάνικος στρατός; Ένα μεγάλο κομμάτι των ακτιβιστών υπέρ των gay δικαιωμάτων αντιλήφθηκε το θέμα ως παγίδα: ναι, η ομοφοβία καταπολεμήθηκε αλλά ταυτόχρονα υπάρχει ένα τίμημα. Ο gay που, πέρα από νόμους και διατάξεις παραμένει θύμα ρατσισμού στην καθημερινή ζωή, έχει πλέον ένα μέτρο σύγκρισης ως προς το αν θέλει να είναι αποδεκτός. Οι gay που είναι τόσο πατριώτες ώστε να πηγαίνουν και στον στρατό γίνονται το πρότυπο για τους gay συνολικά και αυτόματα δημιουργούν μια εσωτερική ιεραρχία σε επίπεδο κοινωνικής αποδοχής: η κοινωνία δεν δέχεται τους gay όπως είναι αλλά αντίθετα, τους υπαγορεύει πως πρέπει να είναι για να τους δεχθεί.
Αυτή βέβαια υπήρξε η μια οπτική γωνία του γεγονότος στους κόλπους της κινηματικής Αριστεράς της Αμερικής. Η άλλη οπτική γωνία, πιο σύνθετη και συνεπώς πιο δύσκολα υπερασπίσιμη σε επίπεδο καθημερινής ζωής αλλά (εδώ που τα λέμε…) και πιο ώριμη, ήταν εκείνη που υπερτόνισε πως ο νόμος Ομπάμα πρέπει να γίνει αποδεκτός με χαρά στους gay κύκλους αλλά ταυτόχρονα να γίνει κατανοητό πως αυτό δεν σχετικοποιεί τη φύση του στρατού.
Μοιάζει αντιφατικό αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι: το να έχουν άπαντες την δυνατότητα να απαρνούνται τα δικαιώματά τους καταγγέλοντάς τα ως αντι-δημοκρατικά (και η εναντίωση στον στρατό είναι ένα από αυτά) προϋποθέτει μια καταρχήν ισότητα σε επίπεδο δικαιωμάτων. Ναι, για να απαρνηθείς και να καταγγείλεις ένα δικαίωμα πρέπει να το έχεις. Αν δεν το έχεις η συνθήκη που έχεις να καταπολεμήσεις είναι ακόμα πιο συντηρητική.
Πάντως, η συζήτηση για την συμπεριληπτικότητα όσον αφορά τη φύση του στρατού δεν τελειώνει εδώ. Αργά αλλά σταθερά, στην αμερικάνικη κοινωνία ανοίγει η συζήτηση του δικαιώματος και των τρανς ανθρώπων να γίνονται μέλη του αμερικάνικου στρατού. Μόνο που στις ΗΠΑ του Τραμπ τέτοιες συζητήσεις γίνονται με τεράστια ένταση…