Ο Γιάν και η Αντονία Ζαμπίνσκι ήταν υπεύθυνοι του ζωολογικού κήπου της Βαρσοβίας όταν, την 1η Σεπτεμβρίου 1939, γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδισαν την πόλη.
Ο ζωολογικός κήπος καταστράφηκε. Όταν η σκόνη της επίθεσης διαλύθηκε, οι Ζαμπίνσκι με οδύνη συνειδητοποίησαν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ζώων που φιλοξενούσαν είχε σκοτωθεί.
Κάποια λίγα πρόλαβαν και το έσκασαν τρέχοντας στα γύρω δάση, ενώ τα ελάχιστα που έμειναν πίσω πυροβολήθηκαν εν ψυχρώ στους δρόμους της πόλης και σφαγιάστηκαν για το κρέας και το δέρμα τους.
Τις επόμενες μέρες οι Ναζί μάζεψαν όλους τους Εβραίους της Βαρσοβίας. Πολλούς τους έστειλαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ υποχρέωσαν τους υπόλοιπους να εγκατασταθούν σ’ ένα -περίκλειστο από τείχη- κομμάτι της πόλης, που ονομάστηκε «το γκέτο της Βαρσοβίας» (και πιθανότατα να πεθάνουν εκεί, είτε από πείνα ή από τις δεκάδες αρρώστιες που θέριζαν κόσμο).
Ο Γιάν Ζαμπίνσκι αποφάσισε ότι θα κάνει κάτι για να τους βοηθήσει. Έπιασε κάποιες γνωριμίες με Ναζί και κατάφερε να τον ορίσουν επικεφαλής όλων των πάρκων της Βαρσοβίας.
Ως εκ θέσεως πλέον, ο Ζαμπίνσκι δικαιούταν να μπαίνει ελεύθερα στο γκέτο κατά βούληση, γνωρίζοντας φυσικά ότι οι Γερμανοί ήταν ξεκάθαροι: όποιος συλλαμβανόταν να προσπαθεί να το σκάσει από το γκέτο πυροβολούνταν επιτόπου, ενώ όποιος καταδικαζόταν ως ένοχος ή συνένοχος σε απόπειρα διαφυγής από το γκέτο, εκτελούνταν.
Παρόλα αυτά, ο Ζαμπίνσκι το τόλμησε. Τις περισσότερες από τις φορές που έμπαινε στο γκέτο με το φορτηγό του, εισήγαγε λαθραία φαγητό και φάρμακα για τους ταλαίπωρους έγκλειστους, ενώ πολλές φορές έβγαζε έξω όσους μπορούσε, κρύβοντάς τους στην καρότσα του. Όσους κατάφερνε να σώσει, τους πήγαινε στον ζωολογικό κήπο όπου η Αντονία αναλάμβανε να τους κρύψει όπου μπορούσε: μέσα σε ντουλάπες, στο υπόγειο του σπιτιού τους, ακόμα και μέσα σε κλουβιά ζώων.
Για όσο καιρό έμεναν εκεί η Αντονία τους μαγείρευε, τους καθάριζε και -κυρίως- φρόντιζε να μένουν κρυμμένοι. Μάλιστα όποτε οι Ναζί επισκέπτονταν τον ζωολογικό κήπο για έλεγχο, έπαιζε ένα συγκεκριμένο τραγούδι στο πιάνο, για να το ακούν και να κρύβονται. Παρότι οι «επισκέψεις» των Ναζί ήταν σχεδόν καθημερινές, κανείς από τους φιλοξενούμενους των Ζαμπίνσκι δεν συνελήφθη ποτέ.
Ο Γιάν πάλι δεν ήταν και τόσο τυχερός. Οι Γερμανοί τον πιάσανε αργότερα ως μέλος της πολωνικής αντίστασης και τον έστειλαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ευτυχώς επέζησε και λίγα χρόνια μετά επέστρεψε στην Αντονία και τον ζωολογικό κήπο που αγάπησε όσο τίποτα άλλο στη ζωή του.
Συνολικά, το ζεύγος Ζαμπίνσκι θεωρείται ότι έσωσε περισσότερους από 300 Εβραίους της Βαρσοβίας από σίγουρο θάνατο.
Υ.Γ. Σήμερα, ο ζωολογικός κήπος της Βαρσοβίας είναι και πάλι στολίδι της πόλης. Εντός του, το σπίτι στο οποίο οι Ζαμπίνσκι έμεναν (και έκρυβαν φυγάδες) έχει μετατραπεί σε μουσείο. Περισσότερα για την ιστορία τους μπορεί να βρει κανείς στα δύο σχετικά ντοκιμαντέρ που έχουν γυριστεί, καθώς και στην ταινία «The zookeeper’s wife» (2017).