Οι εικόνες φρίκης δεν είναι κάτι άγνωστο στους στρατιώτες σε περίοδο πολέμου. Ειδικά όταν μιλάμε για τον πιο φονικό που είχε ζήσει ως τότε η ανθρωπότητα, τον Β’ Παγκόσμιο. Ακόμη κι αυτοί, όμως, ανατρίχιασαν όταν έμπαιναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και το βλέμμα τους διασταυρώθηκε με εκείνο των αποστεωμένων μαρτύρων της ναζιστικής κτηνωδίας. Αντίθετα, από το ιαπωνικό Άουσβιτς, τη φοβερή και τρομερή Μονάδα 731, δεν έμειναν πολλά που να θυμίζουν ότι εκεί συντελέστηκαν τα πιο αποτρόπαια πειράματα στην ιστορία του ανθρωπίνου είδους. Ένα έγκλημα διαρκείας για το οποίο δεν αποδόθηκαν ποτέ ευθύνες και -ακόμη χειρότερα- οι βασικοί υπεύθυνοι όχι μόνο δεν λογοδότησαν, αλλά έζησαν για να τιμηθούν για την προσφορά τους στην επιστήμη…
Κανένα δίλημμα για τους Ιάπωνες
Ένα από τα μεγαλύτερα ταμπού στην ιατρική κοινότητα είναι τα πειράματα σε ανθρώπους. Το αιώνιο δίλημμα του αν δικαιούσαι να αφαιρέσεις μια ζωή για να σώσεις σε μεταγενέστερο χρόνο πολλαπλάσιες. Για την πολεμοχαρή ιαπωνική αυτοκρατορία των δεκαετιών του ’30 και του ’40 τέτοιοι ενδοιασμοί δεν υπήρξαν. Στη Μονάδα 731 (ή Θάλαμο 731) ήταν απλά αμέτρητες οι ζωές που χάθηκαν, με στόχο να ανακαλύψουν τρόπους για να χαθούν κι άλλες.
Από εκείνο το μνημείο βαρβαρότητας διασώθηκαν ελάχιστοι για να περιγράψουν τις φρικαλεότητες που έλαβαν χώρα εκεί. Όσοι «κατώτεροι» (συνήθως Κινέζοι αιχμάλωτοι) βρέθηκαν σ’ αυτή την επίγεια κόλαση, συνάντησαν το θάνατο με τρόπους που αδυνατεί να συλλάβει το μυαλό. Ενώ εκείνοι που έτρεξαν το πρόγραμμα, έκαναν μια «συμφωνία κυρίων» με τους Αμερικανούς. Παρέδωσαν τα αποτελέσματα των ερευνών τους, με αντάλλαγμα την ελευθερία τους. Σε ένα κόσμο που προσπαθούσε να συνέλθει από το σοκ του πιο ανθρωποβόρου πολέμου της ιστορίας, η Μονάδα 731 έμεινε ένα επτασφράγιστο μυστικό. Όπως και το αμαρτωλό παρελθόν των ανθρώπων που λέρωσαν, όχι μόνο τα δικά τους χέρια, αλλά κι εκείνα ολόκληρου του ανθρωπίνου είδους.
Τι ήταν η Μονάδα 731
Επίσημα λειτούργησε ως Τμήμα Πρόληψης Επιδημιών και Καθαρισμού Νερού, υπό τον έλεγχο της διαβόητης γιαπωνέζικης στρατιωτικής αστυνομίας. Η πανίσχυρη «Κεμπετάι» διατηρεί τον έλεγχο των εγκαταστάσεων και των κρατουμένων. Το έργο της είναι σχετικά εύκολο. Έτσι κι αλλιώς είναι δύσκολο να σου δημιουργήσουν οποιοδήποτε πρόβλημα άνθρωποι που μόλις σηκώθηκαν από ένα χειρουργικό κρεβάτι έχοντας υποστεί ακρωτηριασμό ή αφαίρεση οργάνων.
Αντίστοιχα, δεν μπορεί να αντιδράσει ιδιαίτερα κάποιος που έχει μολυνθεί από θανατηφόρα βακτήρια, έχει πυρποληθεί ή έχει δοκιμαστεί πάνω του μια άγνωστη ως τότε ασθένεια ή φάρμακο. Για έναν απροσδιόριστο αριθμό θυμάτων του σχεδίου που εκπονήθηκε με διαταγή του ίδιου του αυτοκράτορα και υλοποιήθηκε από περίπου 3.000 γιατρούς, βιολόγους και ερευνητές, ο θάνατος δεν ήταν τιμωρία αλλά λύτρωση.
Τα «κούτσουρα»
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν βρήκε απροετοίμαστη την Ιαπωνία. Ουσιαστικά αποτέλεσε γι’ αυτήν τη συνέχεια των συγκρούσεων των αρχών του 20ού αιώνα με την Κίνα, την τσαρική Ρωσία, αλλά και νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού Ωκεανού. Η υπερδύναμη ετοιμαζόταν για την τελική μάχη που θα την μετέτρεπε σε απόλυτη κυρίαρχο της περιοχής. Και ο δρόμος της για να το πετύχει περνούσε και από τη Μονάδα 731. Μια ιδέα του παρασημοφορημένου στρατιωτικού γιατρού Σίρο Ίσι, που βρήκε εφαρμογή στην υπό κατοχή κινεζική πόλη της Χαρμπίν.
Η τοποθεσία δεν επιλέχθηκε τυχαία. Οι Ιάπωνες δεν ήθελαν να θέσουν σε κίνδυνο συμπατριώτες τους. Αντίθετα, δεν έδειξαν τον παραμικρό οίκτο για εκείνους που θεωρούσαν κατώτερους. Ενδεικτικός αυτού του τρόπου σκέψης ήταν και ο χαρακτηρισμός «κούτσουρα», με τον οποίον αναφέρονταν στα πειραματόζωα. Ένα ατυχές ευφυολόγημα που σχετιζόταν με την προηγούμενη χρήση των εγκαταστάσεων της μονάδας. Ένα παλιό εργοστάσιο ξυλείας που μετατράπηκε σε κολαστήριο.
Τα πειράματα
Η απλή απαρίθμηση -έστω- των εγκλημάτων που συντελέστηκαν στα χρόνια της λειτουργίας της μονάδας θα έπαιρνε ώρα. Πιθανότατα η μυστικοπάθεια που το συνόδεψε, η απουσία μαρτύρων και η συμφωνία αμνηστίας των ενόχων να οδήγησε σε υπερβολές. Καμία λεκτική υπερβολή, όμως, δεν μπορεί να συγκριθεί με εκείνες των πειραμάτων.
Τα «κούτσουρα» ήταν συνήθως Κινέζοι, Μογγόλοι, Κορεάτες. Αιχμάλωτοι πολέμου ή απλοί χωρικοί. Στο 731 δεν υπήρχαν διακρίσεις. Οι επιστήμονες αντιμετώπιζαν με την ίδια απάθεια έναν πρώην στρατιώτη, μια έγκυο γυναίκα ή ένα νεογέννητο. Υπήρξαν αναφορές για πειράματα ακόμη και σε βρέφη τριών μηνών, για να πάρουμε μια ιδέα της ηλικιακής γκάμας των θυμάτων.
Έχοντας ταξιδέψει στην Ευρώπη, ο Σίρο Ίσι είχε εντυπωσιαστεί από τη χρήση χημικών όπλων στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μπορεί η Συνθήκη της Γενεύης να τα είχε απαγορεύσει πια, αλλά το Τόκιο (κι ακόμη περισσότερο το Χαρμπίν) βρισκόταν πολύ μακριά…
Το «έργο»
Οι δραστηριότητες της Μονάδας 731 εγκαινιάστηκαν με τη μόλυνση των υδάτων ποταμών και λιμνών που βρίσκονταν στο αντίπαλο έδαφος. Στελέχη πανώλης, χολέρας, άνθρακα (ακόμη και σε ψύλλους) έφεραν επιδημίες και εκατοντάδες χιλιάδες νεκρών. Μοιάζει απίστευτο, αλλά αυτό ήταν μόνο μια απλή εισαγωγή σε ό,τι ακολούθησε.
Πολλοί αιχμάλωτοι μολύνθηκαν απευθείας με διάφορες γνωστές ή άγνωστες (τότε) αρρώστιες. Στη συνέχεια έπιανε δουλειά το νυστέρι. Στο χειρουργικό κρεβάτι, ζωντανοί -ακόμη- άνθρωποι ανοίγονταν για να μελετηθούν οι συνέπειες και οι αλλοιώσεις. Τα κορμιά έγιναν ο καμβάς πάνω στον οποίο οι Ιάπωνες σχεδίαζαν ό,τι πιο φρικιαστικό μπορούσαν να φανταστούν. Αφαιρούσαν όργανα ή τα ένωναν μεταξύ τους και κατέγραφαν τις τελευταίες στιγμές των αιχμαλώτων. Χωρίς συναίσθημα και τύψεις, αλλά με την ψυχρότητα που θα έδειχνε χασάπης στον πάγκο του.
Με ανάλογο τρόπο δοκιμάστηκαν οι αντοχές του ανθρώπινου οργανισμού. Άτομα κάθε ηλικίας εκτέθηκαν σε ακραίες θερμοκρασίες. Μπήκαν σε θαλάμους πίεσης ή απουσίας οξυγόνου. Θάφτηκαν ζωντανά. Τεμαχίστηκαν μέλη τους και συγκολλήθηκαν ξανά, αφού προηγουμένως είχαν μπει στην κατάψυξη. Αφαιρέθηκαν νεφροί, μέρη των πνευμόνων, έντερα, μόνο και μόνο για να διαπιστωθεί πόσο διάστημα μπορεί να ζήσει κανείς χωρίς αυτά. Ένας ακρωτηριασμός δεν ήταν παραπάνω από ένα τεστ για να δουν οι εμπνευστές του πόση ώρα απαιτείται για να πεθάνει κάποιος από αιμορραγία.
Στα χρόνια της λειτουργίας του, οι μόνοι που βγήκαν ζωντανοί από εκεί ήταν άντρες και γυναίκες που είχαν προσβληθεί από αφροδίσια και άλλα μεταδιδόμενα νοσήματα. Έτσι κι αλλιώς θα πέθαιναν αργότερα, έχοντας προλάβει να μολύνουν και άλλους.
Μια συμφωνία «κυρίων»
Μετά το διπλό πυρηνικό χτύπημα σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι η Ιαπωνία σύρθηκε σε άνευ όρων συνθηκολόγηση. Από τις απαιτήσεις των Συμμάχων δεν ξέφυγε ούτε ο αυτοκράτορας, που αναγκάστηκε να αποποιηθεί της θεϊκής (σύμφωνα με την ιαπωνική παράδοση) καταγωγής του. Ολόκληρο το οικοδόμημα καταρρέει, όπως και οι εγκαταστάσεις που στέγασαν το πιο απάνθρωπο πείραμα στην ιστορία. Καταστρέφονται τα πάντα. Ελάχιστα κτήρια μένουν όρθια, αλλά από αυτά εξαφανίζεται οτιδήποτε ενοχοποιητικό.
Όλη η γνώση που συγκεντρώθηκε με αυτές τις απάνθρωπες τακτικές μένει στα χέρια του Σίρο Ίσι και των συνεργατών του. Κάποιοι συλλαμβάνονται από τον Κόκκινο Στρατό. Πρόκειται, όμως, για προσωπικό που βρίσκεται πολύ χαμηλά στην ιεραρχία. Λογικά οι πραγματικά υπεύθυνοι αυτού του λεκέ της ιστορίας, του «ιαπωνικού Άουσβιτς» όπως χαρακτηρίστηκε, θα λογοδοτήσουν στην «ιαπωνική Νυρεμβέργη». Στη δίκη των εγκληματιών πολέμου της Άπω Ανατολής. Τελικά, ούτε αυτό θα συμβεί ποτέ.
Σε επιστολή του προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ ο στρατηγός ΜακΆρθουρ που έχει τοποθετηθεί διοικητής όλης της περιοχής, γράφει: «πρόσθετα δεδομένα, ίσως κάποιες πληροφορίες από τον Ίσι, πιθανώς μπορούν να αποκτηθούν πληροφορώντας τους εμπλεκόμενους Ιάπωνες ότι τα στοιχεία θα διαφυλαχθούν από μυστικές υπηρεσίες και δεν θα χρησιμοποιηθούν ως αποδείξεις εγκλημάτων πολέμου». Οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται σε τι διαβολική βάση πληροφοριών μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση και δεν το σκέφτονται δεύτερη φορά. Το 1948 η συμφωνία τίθεται σε ισχύ.
Μια συμφωνία που σφραγίστηκε με αίμα. Άφησε τους δολοφόνους ατιμώρητους και τους επέστρεψε «καθαρούς» από κάθε κατηγορία στην κοινωνία και την επιστημονική κοινότητα. Κάποιοι βραβεύτηκαν κιόλας για την πρόσφορα και το έργο τους . Στη Μονάδα 731 αλλά και με όσα ακολούθησαν αποδείχτηκε ότι η ανθρωπότητα χρειάζεται απλά μια απόφαση για να γυρίσει την πλάτη στην ανθρωπιά της.