Με τις εταιρίες δημοσκοπήσεων να καταγράφουν μια εντυπωσιακή άνοδο της δημοτικότητάς του και την ψαλίδα στην παράσταση νίκης ανάμεσα σε ΠΑΣΟΚ και ΝΔ να έχει ανοίξει πάνω από τις 20 μονάδες, ο Κώστας Σημίτης, που μόλις οχτώ μήνες πριν είχε διαδεχτεί τον Ανδρέα Παπανδρέου στην πρωθυπουργία, αποφάσισε τον Αύγουστο του 1996 να οδηγήσει τη χώρα σε πρόωρες εκλογές.
Ο νεόκοπος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θεώρησε ότι το timing ήταν απολύτως ευνοϊκό, καθώς ο Μιλτιάδης Έβερτ, που με τη σειρά του, είχε διαδεχθεί τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη το 1993 στην ηγεσία της ΝΔ (κάνοντας εσωκομματικά περίπατο απέναντι στον Ιωάννη Βαρβιτσιώτη), έδειχνε δημοσκοπικά ανήμπορος να εκμεταλλευτεί τη δυσαρέσκεια – έως και οργή – μεγάλης μερίδας πολιτών για τον χειρισμό της ελληνικής κυβέρνησης στην κρίση των Ιμίων τον Ιανουάριο εκείνου του έτους.
Οι εκλογές προκηρύχθηκαν για τις 22 Σεπτεμβρίου, τα προγνωστικά επιβεβαιώθηκαν και έστω και αν η ΝΔ έκλεισε σε μεγάλο ποσοστό τη διαφορά (41,49% έναντι 38,12%), τέθηκε θέμα ηγεσίας στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ο Μιλτιάδης Έβερτ, που είχε χάσει και τις Ευρωεκλογές του 1994, υπέβαλε την παραίτηση του, αλλά ήταν ξανά υποψήφιος για την προεδρία, με μοναδικό αντίπαλο τον Γιώργο Σουφλιά. Ωστόσο ούτε αυτή η εξέλιξη εξασφάλισε την πολυπόθητη ηρεμία στη Νέα Δημοκρατία. Έτσι αποφασίστηκε το αρχηγικό ζήτημα να λυθεί για πρώτη φορά από το συνέδριο του κόμματος και όχι από την κοινοβουλευτική ομάδα.
Το 4ο συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας συνέρχεται από τις 21 έως τις 24 Μαρτίου 1997. Στις υποψηφιότητες του Μιλτιάδη Έβερτ, του Γιώργου Σουφλιά και του Βύρωνα Πολύδωρα, που είχε κηρύξει αντάρτικο στα «τζάκια» της πολιτικής, προστέθηκε ακόμα μία που έως και ενάμιση μήνα πριν δεν υπήρχε καν στον ορίζοντα…
Στα 40 χρόνια του, ο βουλευτής, δίχως άλλο αξίωμα έως τότε, Κώστας Καραμανλής δεν χρειάστηκε να κουνήσει καν το… δαχτυλάκι του για να μπει στην κούρσα της διαδοχής. Η προώθηση της υποψηφιότητας του είχε πλούσιο παρασκήνιο και οι μεθοδεύσεις ήταν τέτοιες που έπιασαν στον «ύπνο» τους Έβερτ και Σουφλιά (η υποψηφιότητα του Πολύδωρα δεν ήταν ανταγωνιστική). Ο Γιώργος Σουφλιάς ήταν ο εκλεκτός του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που φαινόταν ότι αυτή τη φορά θα πάρει ρεβάνς από το φίλα προσκείμενο στον Μιλτιάδη Έβερτ μπλοκ, έχοντας ανακάμψει σε παρασκηνιακό επίπεδο. Ωστόσο, οι επονομαζόμενοι «βαρόνοι» Γιάννης Βαρβιτσιώτης και Γιάννης Κεφαλογιάννης είχαν άλλη γνώμη, αναζητώντας μια τρίτη λύση στο δίπολο Έβερτ – Μητσοτάκης, που θεωρούσαν ότι κρατά πίσω τη ΝΔ. Θέλουν κάποιον νέο και άφθαρτο, που θα εξασφαλίσει την ενότητα του κόμματος. Ο τότε αντιπρόεδρος ήταν ο εμπνευστής της ιδέας με την οποία συμφώνησε ο Κρητικός πολιτικός και από κοινού ανέλαβαν να μυήσουν μια ομάδα «συναδέλφων» τους σε αυτήν.
Στις 19 Φεβρουαρίου 31 βουλευτές της ΝΔ συγκεντρώνονται στο σπίτι του Γιάννη Βαρβιτσιώτη, στο Παλαιό Ψυχικό. Αν και όλοι ήξεραν για ποιο λόγο είχαν βρεθεί εκεί, ουδείς πρόφερε για αρκετή ώρα το όνομα «Καραμανλής». Όπως έχει δηλώσει μεταγενέστερα ο Γιάννης Βαρβιτσιώτης, «όταν τελικά κάποιος έκανε την αρχή, η συζήτηση άνοιξε» και ο ενθουσιασμός στην αίθουσα ήταν διάχυτος. Αφού ενημέρωσαν τηλεφωνικά τον ενδιαφερόμενο για τη βούλησή τους, άρχισαν να συζητούν τον τρόπο με τον οποίο θα δημοσιοποιήσουν την απόφασή τους. Ακολούθησε ανακοίνωση μπροστά στις κάμερες έξω από το σπίτι του οικοδεσπότη, στις 2 τα ξημερώματα.
Την επόμενη μέρα, 29 από αυτούς τους 31 βουλευτές έχουν νέα συνάντηση, αυτή τη φορά στο γραφείο του Γ. Βαρβιτσιώτη. Θέλουν να κάνουν επίδειξη ισχύος στον Καραμανλή, που επίσης έχει κληθεί στο ραντεβού, δείχνοντας του ότι η πλειοψηφία των συνέδρων θα είναι μαζί του. Λίγο πριν ξεκινήσει για την Τρίπολη, όπου έχει προγραμματίσει μια τυπική κομματική ομιλία, ο ανιψιός του ιδρυτή της παράταξης περνάει από το γραφείο του Βαρβιτσιώτη και γίνεται κοινωνός αυτής της συσπείρωσης. Όταν το γραφείο αδειάζει από κόσμο, τα πάντα έχουν δρομολογηθεί. Ένα μήνα αργότερα ο Κώστας Καραμανλής θα κερδίσει με χαρακτηριστική άνεση την προεδρία, έχοντας αντίπαλο στον β’ γύρο τον Γιώργο Σουφλιά.
Η συνάντηση στο Παλαιό Ψυχικό χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως η «νύχτα των βαρόνων», λόγω του κεντρικού ρόλου που είχαν τα δύο παλαιά, κραταιά στελέχη. Για πολλά χρόνια πολλά εξ’ αυτών πίστευαν ότι εκείνη η νύχτα ήταν ό,τι σημαντικότερο συνέβη στη σύγχρονη ιστορία της ΝΔ και απέδιδαν τιμές στον Γιάννη Βαρβιτσιώτη για την φαεινή ιδέα του «πραξικοπήματος» και την διορατικότητά του να φανταστεί… πρωθυπουργό ένα στέλεχος που δεν είχε καν έως τότε υπουργοποιηθεί.