Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είναι ένας από τους ανθρώπους που έχουν καταφέρει να σε ποτίσουν με μια συγκεκριμένη αίσθηση. Ό,τι κι αν σκεφτούν, ό,τι κι αν επιχειρήσουν θα δημιουργήσουν δεδικασμένο στη νόηση και στην ψυχή σου. Θα βυθομετρήσουν, θα κάνουν ανασκαφή, θα πιάσουν βάθη άγνωρα μέχρι πρότινος σε σένα. Το εξίσου περίεργο με την περίπτωση του είναι ότι έχει αυτή την λογοτεχνικά βγαλμένη ικανότητα να σε φέρνει σε έναν συμβιβασμό. «Δεν μπορώ να κάνω κάτι περισσότερο από το να αφήσω να εισέλθουν όλα όσα θέλει ο ίδιος μέσα μου». Αυτό σκέφτηκα όταν τελείωσε Ο Μεγάλος Δαμαστής, η νέα του παράσταση που παίζεται αυτές τις μέρες στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.
Θέλω να πιστεύω ότι με επακριβή τρόπο βιώνουν τις ιδέες του οι περισσότεροι των θεατών. Τουλάχιστον κάτι τέτοιο εκλαμβάνω από αντιδράσεις και σχόλια που αφορούν παλαιότερες παραστάσεις του, αλλά και για την τωρινή. Ακόμα ένα χαρακτηριστικό του Παπαϊωάννου βγαίνει από αυτό. Ισοπεδώνει το κοινό του. Το φέρνει σε μια μονότονη αρμονία. Κανείς δεν μπορεί να διαφύγει από αυτό που ο ίδιος έχει ετοιμάσει για το κοινό του.
Να είναι εκείνος ο Μεγάλος Δαμαστής; Πιθανότατα. Ηθελημένα ή άθελα στέκεται δίκην ενός πράου θηριοδαμαστή που εμπιστεύεται τον εαυτό του και δεν χρειάζεται να αγχωθεί ενώπιον του κοινού. Το τσίρκο του είναι υποταγμένο στον ίδιο και σε μια Άυλη Ανυπέρβλητη Ισχύ.
Ο ίδιος περιέγραψε την σύλληψη του στη Σόνια Ζαχαράτου και στο Βήμα ως εξής: «(Μία παράσταση) για την κατάργηση της βαρύτητας και τον διάλογο με την ελαφρότητα. Tην απογείωση στην εσωτερική ζωή… Υπάρχουν στιγμές που μου επιτρέπει ο εαυτός μου αυτή την ελαφρότητα. Αλλά και η εργασία μου μού δίνει τέτοιες ευκαιρίες. Όσο σκληρό κι αν είναι το άθλημα της τέχνης, τουλάχιστον απαιτεί να είμαστε παιδιά… Αν μπορώ να κομματιάσω ένα ανθρώπινο σώμα και να το ανασυνθέσω, όπως κάνω συνέχεια, αν μπορώ να μεταμορφώσω ένα κομμάτι χαρτί σε αναγεννησιακή πτυχολογία, αν μπορώ να αποκωδικοποιήσω και να ξαναπλάσω, με γνωστά υλικά, εικόνες που τις αναγνωρίζουμε με το υποσυνείδητο, σαν να είναι εικόνες που έχουμε ονειρευτεί… Πάντα με την ελπίδα ότι μέσα από αυτές θα αποδεσμευθεί μια ποιητική στιγμή… Αυτός είναι ο στόχος…».
Ένας στόχος που επετεύχθη στο ακέραιο. Μια διαρκής ολίσθηση της αιώνιας ύπαρξης προς το άγνωστο μετά. Μια πρώτη συμπύκνωση του τι είναι ο Μεγάλος Δαμαστής. Το τσίρκο που αναφέρεται έχει πάψει από καιρό να αφορά λιοντάρια, τίγρεις και άλλα ανήμερα ζώα. Πάνε αιώνες από τότε που ο άνθρωπος έθετε τέτοιους στόχους. Δεν είναι πια Νεάντερταλ στην εμφάνιση. Αλλά στα ενδότερα του. Η λογική που απέκτησε τον τάισε μαζί με μια παράλογη σαρκοφαγία. Με μια αίσθηση κτήσης, κυριότητας κι επικυριαρχίας πάνω σε ό,τι αγγίζει το βλέμμα του.
Ορίστε η αποκάλυψη για τον μεγάλο Δαμαστή. Ο άνθρωπος. Είναι ο μόνος που δεν αλλάζει ποτέ στην εξίσωση. Η αλλαγή έρχεται στο θύμα. Στο ίδιο το δάμασμα. Ο Χρόνος. Η πρώτη μεγάλη νίκη του Ανθρώπου. Εμάς μπορεί να μη μας εντυπωσιάζει, αλλά δοκίμασε να πεις σε έναν πολίτη του 17ου αιώνα ότι μπορεί να βρεθεί στην Αμερική σε 10 ώρες. Ότι μπορεί να κοιτάξει τα σύννεφα παράλληλα και όχι κάθετα και προς τα πάνω…Θα συντελεστεί μια μεγάλη έκρηξη, μια ανάσταση μέσα του.
Ζώο του τσίρκου είναι και ο εαυτός. Το Εμείς Εαυτός της παγκόσμιας κοινότητας. Ο καθένας από μας να καθυποτάξει το είναι του. Να σβήσει τα dna γρανάζια που τον οδηγούν σε αποχαύνωση και κατασπάραγμα. Να επανορίσει τον βιολογικό του προκαθορισμό. Τις πτυχές του χαρακτήρα του. Όποιος καταφέρνει να αλλάξει τον εαυτό του για το καλό των άλλων είναι ένας μεγάλος νικητής. Ένας μεγάλο δαμαστής.
Έχοντας μια μπουνιουελική ματιά στην ιστορική καταγραφή της πορείας της ύπαρξης, ο Παπαϊωάννου υφαίνει μια συνεκτικότητα άρρηκτη. Η γυναίκα που ξεφυτρώνει από τα ανδρικά πόδια. Μια άλλη Αθηνά, ένα άλλο κεφάλι Διός. Ένα μυθολογικό τέρας. Το ανδρόγυνο. Η σεξουαλικότητα και το φύλο κρύβονται στα ανδρικά πέλματα που φοράνε τακούνι και στο γυναικείο στήθος που τα συμπληρώνει. Μια σπλήνα αφαιρείται από χειρούργους και όχι χειρουργούς. Γιατί μετά γίνεται έδεσμα σε δείπνο. Και το αίμα παίρνει θέση ως κρασί. Η θρησκειολογική υπόκλιση της ανθρώπινης καρδιάς. Ύστερα έρχεται ένα δέρμα που ξεφτίζει και γίνεται επίσης τροφή για τα υπόλοιπα όντα. Σαν κολασμένα τέρατα που έχουν ως μόνιμη τροφή τα σαπισμένα φρούτα.
Αυτή η αίσθηση ματαιότητας και απαισιοδοξίας βρίσκεται στις σκέψεις του Παπαϊωάννου. Ένα καλλιτεχνικό Vanitas, όπου καμία εικόνα δεν μπορεί να χωριστεί από την παρακμή, τη σήψη και το θάνατο. Ο σκελετός που αντικαθιστά το ζωντανό σώμα στο τέλος της παράστασης αποτυπώνει την εσωτερικότητα του σκηνοθέτη. Ο ίδιος απαντά Ρέμπραντ και Ελ Γκρέκο στις εικόνες του. Εγώ θα προσέθετα έναν αντίστροφο Χοδορόφσκι.
Μέσα σε όλα αυτά, ο Μεγάλος Δαμαστής αποτελεί και την πρώτη προσπάθεια του σκηνοθέτη να στήσει την αντίληψη του γύρω από το μέλλον της ανθρωπότητας. Η Γη θα πεθάνει, οι άνθρωποι θα την αφήσουν για να μετοικήσουν σε άλλους πλανήτες. Πρώτα στον Άρη. Δύο αστροναύτες ξεθάβουν έναν ξεχασμένο ζωντανό από τον γήινο τάφο του. Μελλοντολογικές ανησυχίες ή ρεαλιστικές απεικονίσεις;
Όλα τα παραπάνω βέβαια είναι ιδέες. Εντυπωσιακές, εκκωφαντικές, αλλά ιδέες. Και θα παρέμεναν με αυτή τη μορφή αν δεν υπήρχαν τόσο ικανοί χορευτές-ηθοποιοί να τα κάνουν πράξεις. Ηθοποιοί να μετασχηματίσουν άπειρες φορές το σώμα τους. Να το φέρουν γυμνό, ακάλυπτο, ευάλωτο πάνω στη σκηνή, μπροστά σε τόσο κόσμο. Πάντοτε μου προκαλεί θαυμασμό να βγαίνεις να σταθείς χωρίς κανένα φκιασίδωμα και να ξέρεις ότι απέναντι σου στέκονται άγνωστοι. Που ο καθένας τους έχει μια διαφορετική εικόνα για το κάλλος και το σώμα. Άλλος μπορεί να σε θεωρήσει αρχαιοπρεπή και άλλος να γυρίσει το πρόσωπο του. Ο συγκεκριμένος θίασος δεν στάθηκε απλώς γυμνός. Εξωτερίκευσε από κάθε οπή της σάρκας την ψυχή του. Την έπλασε, την διαμόρφωσε, την ακούμπησε πάνω σε άλλα σώματα.
Σύλληψη & Σκηνοθεσία: Δημήτρης Παπαϊωάννου
Ερμηνεύουν: Παυλίνα Ανδριοπούλου, Άλεξ Βαγγέλης, Έκτορας Λιάτσος, Γιάννης Μίχος, Ευαγγελία Ράντου, Καλλιόπη Σίμου, Δρόσος Σκώτης, Χρήστος Στρινόπουλος, Γιώργος Τσιαντούλας, Κώστας Χρυσαφίδης
Σχεδιασμός σκηνικού και Art Direction σε συνεργασία με την Τίνα Τζόκα
Καλλιτεχνικός συνεργάτης για τα κοστούμια: Άγγελος Μέντης
Σχεδιασμός φωτισμού σε συνεργασία με την Εβίνα Βασιλακοπούλου
Καλλιτεχνικός συνεργάτης για τον ήχο: Γιώργος Πούλιος
Ηχητικός σχεδιασμός και χειρισμός: Κώστας Μιχόπουλος
Μουσική: Johann Strauss II, Ο Γαλάζιος Δούναβης, έργο 314
Μουσική επεξεργασία: Στέφανος Δρουσιώτης
Γλυπτική: Νεκτάριος Διονυσάτος
Ζωγραφική κοστουμιών και σκηνικού: Μαρία Ηλία
Βοηθός σκηνοθέτη, Διεύθυνση & εκτέλεση παραγωγής: Τίνα Παπανικολάου
Βοηθός σκηνοθέτη: Στέφανος Δρουσιώτης
Βοηθός Σκηνοθέτη και Διεύθυνση προβών: Παυλίνα Ανδριοπούλου
Τεχνικός διευθυντής: Μανώλης Βιτσαξάκης
Διευθυντής σκηνής: Ντίνος Νικολάου
Βοηθός ηχολήπτης: Νίκος Κόλλιας
Βοηθός σκηνογράφου: Μαίρη Αντωνοπούλου
Βοηθοί ειδικών κατασκευών: Μαρία Παπαϊωάννου, Κωνσταντίνος Κωτσής
Βοηθός παραγωγής: Τζέλα Χριστοπούλου
Υπεύθυνος περιοδειών & διεθνείς σχέσεις: Julian Mommert
Βοηθός εκτέλεσης παραγωγής: Κάλη Καββαθά
Κατασκευή σκηνικού: Lazaridis scenic studios
Κατασκευή κοστουμιών: Hasem Exsteshamnia, Έφη Καραντασίου, Λίτσα Μιχελή, Λίτσα Μουμούρη, Ιρίνα Προπεϋγκόλοβα
Δείτε πληροφορίες για την περιοδεία εδώ.