Θα περίμενες ποτέ να δεις έναν Ηρακλή παλιάτσο; Έναν Ηρακλή λιανό και υποταγμένο στις εφήμερες απολαύσεις του κρασιού και του ποτού; Θα περίμενες να δεις σύμβολα πειθαρχίας, αυταπάρνησης και αυτοθυσίας να γίνονται ανδρείκελα; Μάλλον όχι. Η Άλκηστη της Κατερίνας Ευαγγελάτου ήρθε να αποκαθηλώσει νόρμες, προς επίρρωσιν του Ευριπίδη.
Η Άλκηστη είναι ένα έργο της αρχαίας εποχής που θα ήταν άσκοπο να επιχειρήσεις να το κατατάξεις κάπου. Δεν είναι τραγωγία, δεν είναι κωμωδία. Είναι κάτι από τα δύο και ταυτόχρονα τίποτα. Απλώς υπάρχει. Και υπάρχει για να φέρει στην επιφάνεια πλευρές που δεν μας έχει συνηθίσει το αρχαίο δράμα. Ούτε οι ιστορίες που με κάποιο τρόπο επιβίωσαν ως τα σήμερα. Τα ανδραγαθήματα εδώ δεν έχουν θέση. Ένα γυναγάθημα θα βρεις όλο κι όλο. Κι αυτό δεν μπαίνει καν στο επίκεντρο.
Στην παράσταση που παίχτηκε στην Επίδαυρο την Παρασκευή και το Σάββατο, η Κατερίνα Ευαγγελάτου κάνει όσα πάνω κάτω μας είπε λίγες μέρες πριν. Και αρκετά περισσότερα απ΄αυτά. Κανένας ήρωας δεν κατοικεί στη Θεσσαλία. Κανένας άντρας δεν παίρνει κρίματα πάνω του. Ουδείς δεν στέκεται με σθένος και ταυτόχρονα συμβιβασμό-εναγκαλισμό σε αυτό που η μοίρα του έχει σμιλέψει.
Η Άλκηστη είναι ο ήρωας. Αλλά κι αυτή χάνεται μπροστά στην παντοκρατορία του αδύναμου ανθρώπου. Του φοβισμένου. Εκείνου που έχει γραπώσει τις ρίζες της ζωής, κρέμεται στην άκρη του γκρεμού και είναι διατεθειμένος να τραβήξει όποιον τον βοηθήσει προς τα κάτω. Ο Άδμητος θέλει να συνεχίσει να ζει. Δεν θέλει να πεθάνει πρόωρα. Ο Απόλλωνας του προσφέρει την ευκαιρία να ξεγελάσει τις Μοίρες, αρκεί να αντικαταστήσει την ψυχή του με ενός άλλου. Κι αυτός ο άλλος να έχει θέσει εαυτόν σε αυτή την ανταλλαγή. Να μην έχει απειληθεί, να μην έχει εκβιαστεί, να μην έχει συρθεί. Οι γονείς του Άδμητου αρνούνται. Κάτι που συνταράσσει. Όχι μόνο γιατί είναι γονείς. Αλλά και γιατί έχουν φάει τα περισσότερα από τα ψωμιά τους. Όμως ετούτη η ζωή που ζούμε είναι η φυλασσόμενη κόρη των γέρων και το αδιάφορο μετάλλιο των νέων.
Ή στην περίπτωση της Άλκηστης, μια κενή δεξαμενή. Δίχως τον Άδμητο δεν υπάρχει. Γι΄αυτό προτιμάει να αναπνέει εκείνος δίχως αυτήν. Από την διαδικασία παράδοσης της ζωής της μέχρι και την κάθοδο της στον Άδη, παρακολουθούμε την καρικατούρα του βασιλιά. Ένας βασιλιάς που γίνεται αρλεκίνος χωρίς την φορεσιά. Και έρχεται ο Ηρακλής, ένας μασκαράς στο πρόσωπο, να του δείξει ότι η ανδρεία δεν βρίσκεται στους τίτλους και στα παλάτια. Ούτε βέβαια στην μεγαλοπρέπεια των εθίμων ταφής. Ο Άδμητος φυσικά είναι άξιο τέκνο του πατρός του, του Φέρη. Ο τσακωμός τους πάνω από το θυσιασμένο σώμα της Άλκηστης είναι μια από τις δύο μεγάλες σκηνές του έργου.
Το στόμα του Φέρη όμως, αν και ναρκωμένο από την δίψα για διαιώνιση της ζωής, λέει σοφές κυνικότητες. «Δεν πεθαίνω για σένα, μην πεθαίνεις για μένα» λέει στον γιο του. Και σπάει εκκωφαντικά για την τότε εποχή – και κάθε εποχή – την θρησκευτική πίστη στον Ηρόδοτο. «Κανείς γονιός δεν πρέπει να δει το παιδί του να πεθαίνει». Εδώ αντιστρέφονται όλα.
Αφελής και ασεβής προς τις αξίες; Ίσως. Αλλά ειλικρινής. Ειλικρίνης όσο δεν είναι κανείς άλλος στη σκηνή. Ο Άδμητος που ουρλιάζει προς το στερέωμα ότι δεν θα βρει άλλη γυναίκα σαν την Άλκηστη. Ναι, αλλά αυτός την σκοτώνει. Οι υπηρέτες του που την αγαπούσαν και τολμούν να χαρακτηρίσουν την επιλογή του σωστή. Η ίδια η κοινωνία. Άντρες ντυμένοι με στολές στρατιωτών, στρατηγών, αεροπορία, πεζικό, κάθε λογής γαλόνι δείχνει τιποτένιο μπροστά στην Άλκηστη. Ακόμα και το άψυχο σαρκίο της έχει μεγαλύτερο μέγεθος από αυτούς. Η αξιοπρέπεια απέναντι στο γραμμένο σου είναι από τις σπουδαίες κατακτήσεις. Εκεί μετράς το που φτάνεις. Όταν αποδέχεσαι εκείνο που δεν αλλάζει.
Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος δίνει μια τρομακτική ερμηνεία. Δεν είναι καθόλου εύκολο να εναλλάσσεσαι μεταξύ κωμικού και τραγικού στοιχείου. Το πετυχαίνει με τρόπο που διασπά τον εαυτό του. Το σώμα του τρέμει σύγκορμο σε αυτές τις εναλλαγές. Οι τοποθετήσεις χεριών και κορμού μοιάζουν λες και τα νεύρα που συνδέονται με το μυαλό έπαψαν να επικοινωνούν. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο υπόλοιπος θίασος. Ο Γιάννης Φέρτης ως γηραιότερο απείκασμα του Άδμητου, κινεί τα χέρια του αλλοπρόσαλλα και αγανακτισμένα, φορώντας ένα λουλουδάτο πουκάμισο.
Γενικότερα, η Κατερίνα Ευαγγελάτου συνταίριαξε πολλά γκροτεσκό στοιχεία επί σκηνής. Κυρίως με την επιλογή των κουστουμιών. Ανέδειξε πάνω απ΄όλα την ισχύ που έχουν οι μηχανές. Τα γρανάζια τους. Αν τοποθετηθούν στη σωστή θέση και ρυθμιστούν να λειτουργούν σε συγκεκριμένη στιγμή, τότε έχεις το τέλειο αποτέλεσμα. Αυτό έγινε με τον θίασο. Πότε μισοί αριστερά και μισοί δεξιά. Πότε όλοι απέναντι στον Άδμητο. Πότε να τρέχουν μπρος πίσω προς τον λάκκο που έχει σκαφτεί στη μέση της σκηνής.
Το υπερθέαμα σου έδινε μια ωραία, ψευδή αίσθηση ότι παρατηρείς τις κινήσεις των αστεριών σε ένα θεϊκό σκάκι. Αυτό ανήκει στην Κατερίνα Ευαγγελάτου, ανήκει στους συνεργάτες της, ανήκει και στους ηθοποιούς. Ανήκει και σε εμάς τους θεατές που αποκτήσαμε μια ανάμνηση που θα κερδίζει κάθε είδους λήθη…
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Κώστας Τοπούζης, σκηνοθεσία – επεξεργασία μετάφρασης: Κατερίνα Ευαγγελάτου, σκηνικά: Εύα Μανιδάκη, κοστούμια: Βασιλική Σύρμα, κίνηση: Πατρίσια Απέργη, μουσική: Γιώργος Πούλιος, φωτισμοί: Σίμος Σαρκετζής, μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου, βοηθός σκηνοθέτη: Δήμητρα Δερμιτζάκη, Β’ βοηθοί σκηνοθέτη: Δημήτρης Οικονομίδης – Μαριλένα Κουτρουλάκη, βοηθός χορογράφου: Ειρήνη Καλαϊτζίδη, βοηθός ενδυματολόγου: Ειρήνη Γεωργακίλα, βοηθοί σκηνογράφου: Θάλεια Μέλισσα – Μυρτώ Μεγαρίτου.
Διανομή: Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος: Άδμητος, Κίττυ Παϊταζόγλου: Άλκηστη, Γιάννης Φέρτης: Φέρης, Δημήτρης Παπανικολάου: Ηρακλής, Ερρίκος Μηλιάρης: υπηρέτης, Κώστας Βασαρδάνης: Απόλλων, Σωτήρης Τσακομίδης: Θάνατος, παιδιά: Σπύρος Γουλιέλμος, Νικόλ Φαλτσέτα. Χορός: Κωνσταντίνος Γεωργαλής, Γιώργος Ζυγούρης, Στάθης Κόικας, Μιχάλης Μιχαλακίδης, Αντώνης Μιχαλόπουλος, Γιώργος Νούσης, Χρήστος Ξυραφάκης, Στέλιος Παυλόπουλος, Δημόκριτος Σηφάκης, Περικλής Σκορδίλης, Αλέξανδρος Σταυρόπουλος, Μιχαήλ Ταμπακάκης, Βαλάντης Φράγκος. Μουσικοί επί σκηνής: Κωνσταντίνος Κωστίδης, Κωνσταντίνος Τσιώλης, Θοδωρής Σοφόπουλος
Παραγωγή: Εθνικό Θέατρο