Ήταν το καλοκαίρι του 2017 όταν έφτασε στα χέρια μου το βιβλίο Η Γιαγιά Μου Σας Χαιρετά και Ζητάει Συγγνώμη, που μόλις είχε κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Κέδρος. Ήταν μια ιστορία συγκινητική που δεν πρόλαβα να καταλάβω πότε την τελείωσα.
Στη συνέχεια συνέβη το ίδιο και με τα Ένας Άντρας Που Τον Έλεγαν Ούβε (έγινε και εξαιρετική ταινία) και Η Μπριτ Μαρί Ήταν Εδώ. Από το 2018 και μέχρι πριν λίγες εβδομάδες δεν είχα άλλη επαφή με βιβλίο του. Στις αρχές του έτους κυκλοφόρησε το βιβλίο του Συμφωνία Ζωής από τις Εκδόσεις Κέδρος. Αν μου περιέγραψε κανείς το περιεχόμενο, θα έλεγα ότι δεν παίζει να είναι του Μπάκμαν. Αν δει κανείς όμως την απλότητα της γραφής, τότε αναγνωρίζει τον συγγραφέα.
Έχοντας ειλικρινά ταξιδέψει πίσω στο χρόνο με τα βιβλία του και έχοντας πάρει διαφορετικές κατευθύνσεις απ΄αυτές που ήθελα χάρη σε αυτά, το να μιλάω μαζί του, έστω και με γραπτό λόγο, είναι ένα προνόμιο.
Μέσα σε μια περίοδο που ενδεχομένως να γεννήσει κάποιο επόμενο βιβλίο του, ο Σουηδός συγγραφέας, τα βιβλία του οποίου έχουν γίνει παγκόσμια best-seller με δεκάδες εκατομμύρια πωλήσεις, μου χάρισε λίγο από το χρόνο του.
– Όταν διάβασα το Η Γιαγιά Μου Σας Χαιρετά Και Ζητάει Συγγνώμη, ένιωσα ένα συναίσθημα αντίστοιχο με αυτό που είχα στο Χρονικό της Νάρνια. Εσείς ως ο δημιουργός αυτών των ιστοριών, μπορείτε να πάρετε απόσταση απ΄αυτές και να τις αντικρύσετε σαν να είναι ένας απλός αναγνώστης; Κι αν ναι, τι συναίσθημα σας προκαλούν;
Είναι κάτι πολύ δύσκολο αυτό που μου λέτε, να πάρω απόσταση από τα ίδια μου τα γραπτά. Συμβαίνει όμως κάτι άλλο. Σκέφτομαι πως σε μερικά χρόνια θα διαβάζω τις νουβέλες μου σαν ένα ημερολόγιο των εφηβικών μου χρόνων. Είναι σαν μια μηχανή του χρόνου για έναν συγγραφέα τα έργα του. Μπορεί να θυμηθεί και να πει “ω ναι, θυμάμαι να το γράφω αυτό, μπορώ να θυμηθώ τι ένιωθα όταν το έγραφα”.
Αυτό βέβαια ισχύει και για κάθε βιβλίο που διάβασα όταν ήμουν πιο νέος. Είναι σαν μια μαθησιακή εμπειρία το να βλέπεις πως οι λέξεις αντανακλούν μέσα σου σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, μεταγενέστερη σε σχέση με την πρώτη φορά που τις διάβασες ή τις έγραψες.
– Εμείς οι Έλληνες μαθαίνουμε από μικροί έναν αριστοτελικό όρο, την έννοια του Τέλους. Το Τέλος σημαίνει την ολοκλήρωση ενός πράγματος, αλλά και τον σκοπό για τον οποίο υπάρχει, την αναζήτηση και εύρεση της τελειότητας. Νιώσατε στο ξεκίνημα σας ότι οι ιστορίες που γράφετε είναι το μονοπάτι σας προς το δικό σας Τέλος;
Δεν ξέρω αν είναι ο σκοπός μου, για να είμαι ειλικρινής. Δεν νιώθω ιδιαίτερα σημαντικός. Γράφω γιατί απλώς θέλω να αφηγηθώ ιστορίες. Αν κανείς δεν τις διαβάσει, εγώ δεν θα σταματήσω να τις γράφω. Το απολαμβάνω. Κάποιοι μαζεύουν γραμματόσημα, εγώ αφηγούμαι. Δεν θα το έλεγα όμως “μονοπάτι” ή “σκοπό”. Κάποια στιγμή μπορεί οι άνθρωποι να σταματήσουν να με διαβάζουν και να χρειαστεί να βρω μια άλλη δουλειά. Είμαι συνειδητοποιημένος ως προς αυτό.
– Στο βιβλίο Η Μπριτ Μαρί ήταν εδώ, αυτό που εξέλαβα ως μήνυμα είναι πως η ζωή είναι στο ελάχιστο της αυτό που σχεδιάζεις και στο περισσότερο της αυτά που είσαι σε θέση να αδράξεις καθώς σου εμφανίζονται. Είναι αυτό το μήνυμα που θέλατε να περάσετε κι αν ναι, ήταν ίσως κάποια υπενθύμιση προς τον εαυτό σας;
Δε νομίζω πως μπορώ να πω κάτι τέτοιο. Με την Μπριτ Μαρί προσπάθησα να γράψω μια κλασική “coming-of-age” ιστορία. Τέτοιες συνήθως γράφονται για νεαρούς άντρες που πάνε να κατακτήσουν τον κόσμο, να έχουν περιπέτειες και να βρουν τον αληθινό τους εαυτό. Εγώ ήθελα αυτό να συμβεί σε μια γυναίκα 63 ετών. Η ιστορία είναι η μεγάλη της περιπέτεια, είναι το Star Wars της Μπριτ Μαρί. Είναι μια πρόκληση στην οποία απάντησε.
– Τι από τα δύο θα λέγατε ότι ισχύει περισσότερο στις ιστορίες σας: κάποιοι χαρακτήρες του βιβλίου αρχίζουν να ομοιάζουν σε εσάς καθώς τους γράφετε ή οι χαρακτήρες αυτοί μεταβάλλουν το ποιος είστε όταν ξεκινάτε την πορεία τους;
Και τα δύο πιθανότατα. Αλλά θεωρώ ότι ένας χαρακτήρας απαιτείται να γίνει ολόκληρος πριν αποκτήσει αληθινή αξία σε μια νουβέλα. Είναι βέβαια επινόηση, αλλά είναι και κάποιος στον οποίο πιστεύεις και στηρίζεις κάτι και εγώ προσωπικά στηρίζω στους χαρακτήρες συναισθήματα που πιστεύω ότι θα νιώσει και ο αναγνώστης. Ένας συγγραφέας χρειάζεται να υφαίνει πολλά επίπεδα σε έναν χαρακτήρα μέχρι να γίνει “πραγματικό ον”.
Για να συμβεί αυτό, συνήθως αντλείς στοιχεία και συνήθειες από αληθινούς ανθρώπους. Αυτό δεν σημαίνει πως τον βάσισες σε αυτούς. Σημαίνει μόνο ότι ο χαρακτήρας αυτός είναι σαν έναν χυμό πορτοκάλι: χρειάζεσαι πολλά πορτοκάλια να στύψεις για να βγάλεις χυμό και χρειάζεται πολλά στοιχεία από πολλούς ανθρώπους για να στήσεις έναν σημαντικό χαρακτήρα.
– Όταν πρωτοξεκινήσατε να γράφετε και να εκδίδονται τα βιβλία σας, αν σας έλεγε κάποιος ότι θα έχουν κάνει ένα τέτοιο ταξίδι και θα έφταναν στις καρδιές πολλών και άγνωστων σε εσάς ανθρώπων, πώς θα αντιδρούσατε;
Σίγουρα θα τον έλεγα τρελό. Ακόμα πιστεύω πως όλο αυτό είναι τρελό και πέρα από όσα χωράει ο νους μου. Δεν ήταν σαφώς η πρόθεση μου κι ούτε είναι τώρα. Είναι απλώς κάτι παράξενα ευχάριστο που συνέβη.
– Πάντοτε πίστευα ότι είναι πολύ δύσκολο να αποτυπωθούν με την ίδια ακρίβεια τα συναισθήματα ενός συγγραφέα σε γλώσσα διαφορετική απ΄αυτή που γράφει, ιδίως στην περίπτωση σας που μιλάμε για μια μετάβαση από τα σουηδικά στα ελληνικά. Οι ιστορίες σας έχουν κάτι το ποιητικά ταπεινό όμως ακόμα και στην ελληνική τους μετάφραση, σε βαθμό που πιστεύω ότι είναι ακριβείς. Έχετε καθόλου στο μυαλό σας τέτοιες παραμέτρους όταν το βιβλίο σας ταξιδεύει σε άλλους πολιτισμούς;
Όχι, δε μπορώ να σκεφτώ κάτι τέτοιο όταν γράφω. Μπορώ όμως να πω ότι ως προς τα δικά μου βιβλία, οι μεταφραστές που δουλεύουμε είναι εξαίρετοι και τους αναλογεί ισόποδο μέρος της επιτυχίας που έχω στην εκάστοτε χώρα που έχουν μεταφράσει τα βιβλία μου. Εγώ το μόνο που προσπαθώ είναι να πω τα πράγματα με την πιο απλή τους μορφή, τις πιο απλές λέξεις. Ελπίζω αυτό να βοηθά ώστε η ιστορία να γίνεται κατανοητή, χωρίς να επηρεάζεται από την γλώσσα.
– Για το τέλος θα ήθελα να ρωτήσω ποιος είναι ο αγαπημένος σας συγγραφέας ή το αγαπημένο σας βιβλίο…
Ο Άστριντ Λίντγκρεν είναι ο αγαπημένος μου και το βιβλίο του “The Brother’s Lionheart” είναι το πιο αγαπημένο μου και πάντοτε μαζί μου συναισθηματικά.
* Τα βιβλία του Φρέντρικ Μπάκμαν μπορείτε να τα βρείτε στις Εκδόσεις Κέδρος σε μετάφραση Γιώργου Μαθόπουλου.