Είναι αμφίβολο πως μπορεί να κατανοήσει κανείς το μέγεθος της γοητείας που ασκούσε στην ελληνική κοινωνία η ύπαρξη και η δράση της 17 Νοέμβρη όταν αυτή ήταν ενεργή, αν δεν έχει ζήσει την περίοδο πριν τη σύλληψή της. Πρόκειται άλλωστε για μια οργάνωση που έδρασε στην Ελλάδα από το 1975 μέχρι και το 2002. Και αν μη τι άλλο, 27 ολόκληρα χρόνια ασύλληπτης δραστηριότητας φτάνουν και περισσεύουν για να γιγαντώσουν έναν μύθο. Και πλάι του να συγκροτηθούν ένα σωρό θεωρίες.
Μια από τις πιο γοητευτικές είναι αυτή που θέλει την οργάνωση να διασπάται το 1989. Η 17 Νοέμβρη ιδρύθηκε από κόσμο που δρούσε ένοπλα κατά την περίοδο της Χούντας. Με την πτώση της Χούντας, ένα μεγάλο τμήμα των όσων χρησιμοποίησαν όπλα εναντίον της αποφάσισαν να ακολουθήσουν τον δρόμο της νομιμότητας και να ενταχθούν σε κάποια από τις νόμιμες πλέον αριστερές οργανώσεις. Δεν είναι μυστικό πως πολλοί εξ΄ αυτών υπήρξαν στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Στο ένοπλο αντιχουντικό κίνημα ωστόσο υπήρξε και μια άλλη τάση, εκείνη που έλεγε πως παρά την πτώση της Χούντας, η κρατική ηγεμονία της Δεξιάς όφειλε αντιμετωπιστεί εκ νέου με όπλα καθώς ελάχιστα πράγματα θα άλλαζαν ουσιαστικά και οι δημοκρατικές μεταβολές της Μεταπολίτευσης ήταν απλά προσχηματικές.
Σε αυτό το μήκος κύματος κινήθηκε η 17 Νοέμβρη. Η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981 -το οποίο άλλωστε είχε και το ίδιο ένα ένοπλο τμήμα κατά τη διάρκεια της Χούντας, το ΠΑΚ- αντιμετωπίστηκε κριτικά άλλα όχι εχθρικά από την 17 Νοέμβρη. Ή τουλάχιστον έτσι λένε οι ιστορίες για αυτή. Ο αστικός μύθος λέει πως η οργάνωση θεωρούσε πως πρέπει να δοθεί μια ανοχή στη σοσιαλιστική φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ και να συνεχίζει να ορίζεται η Δεξιά ως βασικός αντίπαλος. Ο μύθος αυτός άλλωστε ήταν και που τροφοδότησε την θεωρία πως η 17 Νοέμβρη ελεγχόταν ουσιαστικά από τον Αντρέα Παπανδρέου. Αυτός ο μύθος τροφοδοτεί και την θεωρία για την διάσπαση του 1989.
Λέγεται ότι εκείνο το βράδυ του 1989 βρέθηκαν στην πλατεία Κολωνακίου δυο άντρες, μέλη της 17 Νοέμβρη και οι δυο αλλά από διαφορετικές τάσεις. Ο ένας υποστήριζε πως η κριτική στήριξη στο ΠΑΣΟΚ έπρεπε να λάβει τέλος και πως το κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου δεν πρέπει να διαχωρίζεται από την Δεξιά. Ήταν ο Δημήτρης Κουφοντίνας. Ο άλλος υποστήριζε πως αυτή ήταν μία λάθος προσέγγιση και πως θα ήταν στρατηγικό λάθος να τσουβαλιαστεί το ΠΑΣΟΚ με την Δεξιά. Ήταν ο θρυλικός Μιχάλης Ράπτης ή Πάμπλο.
Ο καυγάς είχε ως αποτέλεσμα την αποχώρηση του Πάμπλο από την 17 Νοέμβρη. Όταν πέθανε το 1995 στα 84 του ο Ράπτης, οι φήμες πως όχι απλά άνηκε στην 17 Νοέμβρη αλλά ήταν και ο αρχηγός της μέχρι και το 1989 γιγαντώθηκαν.
Ποιος ήταν όμως ο Μιχάλης «Πάμπλο» Ράπτης; Η ερώτηση αυτή μοιάζει να έχει αυτονόητη απάντηση για κάθε οπαδό της τροτσκιστικής τάσης του κομμουνισμού σε όλο τον κόσμο. Άλλωστε, όταν ο Ράπτης εξορίστηκε από την Ελλάδα κατά την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά και δραστηριοποιήθηκε στο Παρίσι ως μέλος της τροσκιστικής διεθνούς, το παρατσούκλι του στους συγκεκριμένους κύκλους -εκτός από «Πάμπλο»- ήταν «Νούμερο 2». Τι σήμαινε αυτό; Ότι ο Πάμπλο ήταν ο δεύτερος σημαντικότερος τροτσκιστής μετά τον ίδιο τον Τρότσκι.
Κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα μετά την πτώση της Χούντας, ο Πάμπλο αντιμετωπίστηκε ως μια σεβαστή φιγούρα στον δημόσιο διάλογο και ως μια θρυλική μορφή στους κύκλους της Αριστεράς. Στους κόλπους της Ασφάλειας δε, η φήμη κυκλοφορούσε πάντα: ο Πάμπλο είναι ο αρχηγός της 17 Νοέμβρη. Μια φήμη που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ όσο και αν είναι δεδομένο πως ο Πάμπλο παρακολουθήθηκε όσο ελάχιστοι από τις μυστικές υπηρεσίες. Ο ίδιος δε είχε μια ιδιαίτερη σχέση με τον κατά οκτώ χρόνια μικρότερό του, Ανδρέα Παπανδρέου: ο ένας εκτιμούσε τον άλλο και ταυτόχρονα, οι πολιτικές διαφωνίες τους ήταν πυρηνικές.
Η καλή αυτή σχέση που είχε ο Ανδρέας Παπανδρέου με τον Μιχάλη «Πάμπλο» Ράπτη ήταν και ο λόγος που διαφορετικές θεωρίες ενοποιούνταν: ο Ράπτης ήταν αρχηγός της 17 Νοέμβρη, ο Παπανδρέου είναι φίλος με τον Ράπτη, άρα η 17 Νοέμβρη ελέγχεται από τον Παπανδρέου. Και πλάι σε όλες αυτές τις θεωρίες, μια ακόμα φήμη: εκείνη που θέλει τον Ανδρέα Παπανδρέου την δεκαετία του ’30 να είναι συνοδοιπόρος του Πάμπλο σε μια μικρή τροτσκιστική οργάνωση προτού ο πατέρας του τον στείλει σχεδόν με το ζόρι στις ΗΠΑ για σπουδές ώστε να γλυτώσει τη σύλληψη από το καθεστώς Μεταξά και φυσικά, την… επιρροή από τον «κακό μαρξισμό». Αυτή βέβαια είναι μια άλλη ιστορία…